Morgunblaðið - 12.06.2004, Blaðsíða 31

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. JÚNÍ 2004 31
BIRGIR Guðjónsson, yfirlæknir,
skrifar grein í Morgunblaðið 10. júní
um fréttaflutning Ríkisútvarpsins.
Hann gerir nokkrar at-
hugasemdir við um-
fjöllun Ríkisútvarpsins
helgina 5. – 6. júní um
hátíðahöld vegna þess
að 60 ár voru liðin frá
innrásinni í Normandí.
Hann segir einnig að
Ríkisútvarpið hafi ekki
sagt frá láti Ronalds
Reagans, fyrrverandi
Bandaríkjaforseta, í
fréttum kl. 22:00 sama
kvöld og Reagan lést.
Ríkisútvarpið er í
þjóðareign og starfs-
menn þess fagna þeg-
ar eigendur hafa sam-
band, sem gerist æ
oftar. Margir gera at-
hugasemdir við verk
okkar, aðrir lýsa
ánægju sinni. Stund-
um eiga athugasemd-
irnar rétt á sér, stund-
um er þær byggðar á
misskilningi. Hvort of mikið eða of
lítið er fjallað um tiltekna viðburði er
matsatriði og menn eru æði oft
ósammála um fréttamat. Fréttastofa
Útvarps sagði frá hátíðahöldunum í
Normandí og Evrópuferð George
Bush, Bandaríkjaforseta, í öllum
fréttatímum laugardagsins frá kl.
10:00, í hádegisfréttum, fréttum
klukkan 16 og loks var ítarlegur
pistill um Normandí-hátíðahöldin í
fréttum klukkan 18:00.
Vera kann að Birgi
þyki ekki hafa verið
nóg sagt frá hátíða-
höldunum og er það þá
hans mat.
Fyrstu fréttaskeyti
Reuters af andláti
Reagans bárust kl.
20:51. Birgir segir orð-
rétt í grein sinni: ,,Það
var ekki eitt orð um lát
hans í útvarpsfréttum
RÚV kl. 10 á laug-
ardagskvöldi.“ Þetta er
ekki rétt. Þetta var
fyrsta frétt fréttatíma
Útvarpsins klukkan
22:00.
Þeir sem vilja kynna
sér fréttaflutning Rík-
isútvarpsins þessa helgi
geta hlustað og horft á
fréttirnar á heimasíðu
Ríkisútvarpsins,
www.ruv.is, þar sem
fréttir eru geymdar í viku frá út-
sendingu.
D-dagur,
Reagan og RÚV
Bogi Ágústsson svarar
Birgi Guðjónssyni
Bogi Ágústsson
’Hvort of mikiðeða of lítið er
fjallað um til-
tekna viðburði
er matsat-
riði…‘
Höfundur er forstöðumaður
fréttasviðs Ríkisútvarpsins.
MIKLAR geðshræringar eru nú
í Stjórnarráði Íslands. Tilefnið
þekkir þjóðin. Ólafur Ragnar
Grímsson, forseti Íslands, undirrit-
aði ekki umdeild fjölmiðlalög. Menn
geta haft sínar skoðanir á þeirri
ákvörðun. Hitt er skýrt að sam-
kvæmt stjórnarskrá
lýðveldisins ber að
skjóta málinu til úr-
skurðar þjóðarinnar í
allsherjaratkvæða-
greiðslu. Ákvæði
stjórnarskrárinnar um
þetta efni eru mjög
skýr. Í 26. gr. segir:
„Ef Alþingi hefur
samþykkt laga-
frumvarp, skal það
lagt fyrir forseta lýð-
veldisins til staðfest-
ingar eigi síðar en
tveim vikum eftir að
það var samþykkt, og veitir stað-
festingin því lagagildi. Nú synjar
forseti lagafrumvarpi staðfestingar,
og fær það þó engu að síður laga-
gildi. en leggja skal það þá svo
fljótt sem kostur er undir atkvæði
allra kosningabærra manna í land-
inu til samþykktar eða synjunar
með leynilegri atkvæðagreiðslu.
Lögin falla úr gildi, ef samþykkis er
synjað, en ella halda þau gildi sínu.“
Hvað þarf að ákveða?
Um hvað þarf nauðsynlega að taka
ákvörðun nú? Í fyrsta lagi þarf að
ákveða hvenær kosningin skuli fara
fram. Í öðru lagi þarf að ákveða
hvernig orða skuli spurninguna í
fyrirhuguðum kosningum. Í þriðja
lagi þarf að ákveða hvaða gögn eigi
að senda út til kjósenda. Síðan eru
ýmis framkvæmdaatriði við kosn-
inguna, sem skipta máli, svo sem
varðandi utankjörstaðaatkvæða-
greiðslu. Ekki er fyllilega ljóst
hvort yfirleitt þarf að setja lög til
að hrinda þessu í framkvæmd. Höf-
uðmáli skiptir að skapa samstöðu
um framkvæmdina, sem í sjálfu sér
ætti ekki að þurfa að vefjast fyrir
mönnum ef vilji væri fyrir hendi.
Í fróðlegri grein eftir Gunnar
Karlsson, prófessor í sagnfæði við
Háskóla Íslands, sem birtist í
Fréttablaðinu 9. júní, rekur hann
þær þjóðaratkvæðagreiðslur sem
hér hafa verið haldnar. Hann segir:
„Niðurstaða þessarar könnunar er
sú að lítil leiðsögn verði sótt í lög-
gjöf okkar um framkvæmd þjóð-
aratkvæðagreiðslu. Aftur á móti
sýnir hún að það er hægt að fram-
kvæma slíka atkvæðagreiðslu án
sérstakrar löggjafar. Líklega er
sannleikurinn sá að
það sé einfalt verk að
halda þjóðaratkvæða-
greiðslu í samfélagi
sem þekkir reglur lýð-
ræðislegra kosninga,
ef maður vill ekkert
annað en spyrja þjóð-
ina í fullri einlægni og
undirhyggjulaust.
Fyrst þegar farið er að
hugsa um að spila á
þjóðina kemur upp
þörf á að setja laga-
skilyrði.“
Höldum okkur
við stjórnarskrána
Látum það liggja á milli hluta hvort
nauðsynlegt er að setja lög um
framkvæmd kosninganna. Ef það er
talið nauðsynlegt er sjálfsagt mál
að menn sameinist um slíkt. Öðru
máli gegnir ef hugmyndin er að
hafa framkvæmdina á annan veg en
kveðið er á um í stjórnarskránni
eins og virðist vaka fyrir formanni
Sjálfstæðisflokksins og ýmsum
lagsmönnum hans.
Að setja sérstök skilyrði fyrir því
að niðurstaða þjóðaratkvæða-
greiðslu verði bindandi er ný af nál-
inni í almennri umræðu þótt fræði-
menn hafi vissulega áður hreyft
henni. Við undirbúning stjórn-
arskrárvinnunnar voru menn með-
vitaðir um ákvæði af þessu tagi og
hefðu án efa fellt þau inn í stjórn-
arskrána ef vilji hefði staðið til
þess. Í þessu sambandi má nefna að
Einar Olgeirsson bar fram tillögu
um að forseti hefði meirihluta kjós-
enda á bak við sig. Tillagan var
felld en hún veitir innsýn í um-
ræðuna um þetta málefni.
Í kosningum vinnur sá sem fær
flest atkvæði nema sérstakar reglur
séu um annað. Þetta þekkja menn
úr kosningalögum til þinga og sveit-
arstjórna, í félagasamtökum og al-
mennt þar sem kosningar fara
fram. Í mikilvægum málum er
vissulega oft gert ráð fyrir lág-
marksþátttöku í kosningum og er
hafður slíkur háttur á í þjóð-
aratkvæðagreiðslum annarra ríkja.
Vel kann að vera að hyggilegt sé að
breyta okkar fyrirkomulagi en þá
kallar það á breytingu á stjórn-
arskránni sem aðeins verður gert á
tveimur þingum. Það var síðast
gert vegna kjördæmabreytingar.
Þykir mér sjálfsagt mál að safna
gögnum og hefja umræðu um hvort
breytingar eru æskilegar á okkar
stjórnarskrá hvað þetta varðar.
Lög sem sett yrðu á hraðsuðuþingi
í byrjun júlí geta ekki breytt
stjórnarskrárreglu um að meirihluti
kjósenda sem taka þátt í þjóð-
aratkvæðagreiðslu ræður því hvort
lögin halda gildi sínu.
Fundurinn í Stjórnarráðinu
Á margumtöluðum fundi fulltrúa
stjórnarandstöðuflokkanna sl.
þriðjudag með oddvitum rík-
isstjórnarflokkanna var fyrirhuguð
þjóðaratkvæðagreiðsla á dagskrá.
Fyrir stjórnarandstöðunni vakti
það fyrst og fremst að tryggja
breiða samstöðu um framkvæmd
atkvæðagreiðslunnar. Umræður
hófust um málið, rætt um það hve-
nær þing kæmi saman og hvort
hægt væri að ná samkomulagi um
hversu lengi það skyldi standa. Í
framhaldinu var á það bent að það
hlyti að vera háð því hvort menn
hefðu komist að samkomulagi um
efnisþætti málsins. Auðvitað myndi
það kalla á mikla umræðu og deilur
ef til stæði að þrengja ákvæði
stjórnarskrárinnar umfram það
sem margir teldu heimilt. Forsætis-
ráðherra taldi að með þessu væru
menn að setja skilyrði fyrir við-
ræðum og sleit fundi.
Nú mætti vel hugsa sér að menn
reyndu að ná samkomulagi um alla
þætti sem ekki stæðu deilur um,
skilgreindu síðan hitt sem ágrein-
ingur væri um og tækjust á um þau
atriði þegar þing kæmi saman. Á
þessu virtist enginn áhugi í Stjórn-
arráðinu. Síðan kom náttúrulega í
ljós að aldrei hafði staðið til að efna
til samráðs því fáeinum mínútum
eftir fundinn var sendur til fjöl-
miðla listi með nöfnum lögfræðinga
sem eiga að undirbúa laga-
frumvarp, án þess að stjórnarand-
stöðu sé gefinn kostur á því að til-
nefna fulltrúa í þá nefnd.
Viðfangsefni stjórnmálamanna
eða verkefni sérfræðinga?
En hvað eiga lögfræðingarnir að
gera? Þeir eiga m.a. að fjalla um
„hvaða skilyrði eigi að setja um
þátttöku og afl atkvæða í atkvæða-
greiðslunni.“
Þetta er ekki tímabær vinna
nema menn ætli sér að hefja und-
irbúning að breytingu á stjórn-
arskránni – ef svo er væri er ein-
boðið að fulltrúar allra flokka komi
að því máli.
Það er sjálfsagt að leita til lög-
fræðinga um lögfræðileg álitamál
en það er engu að síður staðreynd
að stundum virðist svo vera gert til
þess að sveipa mál dulúð, gefa þeim
það yfirbragð að þau séu svo flókin
að fólki finnist það ekki hafa næga
þekkingu til að geta tekið þátt í um-
ræðum um þau. Þetta sýnist mér
vera að gerast nú. Staðreyndin er
hins vegar sú að þetta mál er sára-
einfalt og ætti að vera hverju læsu
barni skiljanlegt.
Í rauninni er þetta stílbrot hjá
Davíð Oddssyni forsætisráðherra.
Hann hefur t.d. í nýafstaðinni um-
ræðu um fjölmiðlafrumvarpið og í
tengslum við staðhæfingar um að
það mál bryti í bág við stjórn-
arskrá, sagt að menn ættu að reiða
sig á eigin dómgreind og almennt
væri það varasamt að flytja ákvörð-
unarvaldið úr þingsal yfir til sér-
fræðinga, í lagadeildirnar og síðan í
dómsalina. Þetta er í samræmi við
mín sjónarmið. Nú er hins vegar
annað uppi á teningnum. Málið er
sagt afar flókið, á því ýmsir fletir
sem lögfræðingar þurfi að grand-
skoða áður en aðrir geti leyft sér að
hafa á því skoðun.
Þessi vinnubrögð lofa ekki góðu.
En eftir stendur eitt. Þeir sem
stýra förinni virðast staðráðnir í því
að gera allt sem þeir geta til þess
að eyðileggja þessa fyrirhuguðu
þjóðaratkvæðagreiðslu. Það er
ábyrgðarhluti gagnvart þjóðinni og
lýðræðinu í landinu.
Að gera einfalda hluti flókna
Ögmundur Jónasson skrifar
um þjóðaratkvæðagreiðslu ’Þeir sem stýra förinnivirðast staðráðnir í því
að gera allt sem þeir
geta til þess að eyði-
leggja þessa fyrirhug-
uðu þjóðaratkvæða-
greiðslu.‘
Ögmundur Jónasson
Höfundur er form. þingflokks VG.