Morgunblaðið - 12.06.2004, Blaðsíða 33
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. JÚNÍ 2004 33
ætti ýmsum mikilvægum spurningum, sem
vörðunin hlaut að vekja. Er þetta bagalegt
gna þess að ákvörðunin á sér engin fordæmi,
ngur gegn langri og óslitinni stjórnskip-
arvenju og felur í sér beitingu ákvæðis, sem
iptar skoðanir eru um hvernig beri að túlka.
Af yfirlýsingunni má ráða, að Ólafur Ragnar
ggi á því að fjölmiðlar gegni svo mikilvægu
utverki í samfélaginu að um löggjöf um þá verði
ríkja víðtæk sátt. Slík sátt sé ekki fyrir hendi
m þau lög sem Alþingi hafi samþykkt og því sé
tt að útkljá málið með þjóðaratkvæðagreiðslu.
ýrt kemur fram, að hann byggi ekki á því að
fi sé um hvort lögin standist stjórnarskrá eða
þjóðlega samninga heldur sé það verkefni dóm-
óla að skera úr um réttmæti slíkra fullyrðinga.
eð þessu kemur auðvitað fram verulegur veik-
ki í yfirlýsingunni, enda grundvallaðist mál-
tningur þeirra sem börðust gegn frumvarpinu
eðan það var til umfjöllunar á Alþingi einkum á
ssum stjórnskipulegu spurningum og á þeirri
rsendu var rekinn linnulaus áróður gegn mál-
inu í fjölmiðlum vikum saman. Andstaðan var með
öðrum orðum mögnuð upp á þeim forsendum, sem
Ólafur Ragnar bendir réttilega á, að forseti eigi
ekki að skera úr um heldur dómstólar, en svo synjar
hann staðfestingar með þeim rökum að um málið sé
ekki nægilega víðtæk sátt. Forvitnilegt væri að
heyra nánari skýringar hans á þessari mótsögn.
Þá væri einnig áhugavert að fá nánari skýringar
á því á hvaða forsendum Ólafur Ragnar byggir þá
fullyrðingu að varanleg gjá hafi myndast milli þing-
vilja og þjóðarvilja. Athyglisvert er að hann vísar í
því sambandi hvorki til kennitölusöfnunar á Int-
ernetinu né skoðanakannana. Markast það vænt-
anlega af því, að bæði hann og forveri hans, Vigdís
Finnbogadóttir, hafa áður hafnað kröfum um að
synja lagafrumvörpum staðfestingar þegar vísað
var til undirskriftasafnana og skoðanakannana. Þá
hefur honum væntanlega verið ljóst, að margt í
framkvæmd kennitölusöfnunarinnar myndi tæp-
lega standast skoðun og að skoðanakannanir, sem
gerðar eru á meðan hitamál eru til meðferðar, geta
almennt ekki talist traustur grunnur til að byggja á
staðhæfingar um varanlega gjá milli þings og þjóð-
ar.
En fyrst þetta voru ekki forsendurnar, hverjar
voru þær þá? Byggði Ólafur Ragnar á því að stjórn-
arandstaðan á þingi beitti sér hart í málinu? Byggði
hann á því að fjölmiðlafyrirtæki sem hagsmuna áttu
að gæta beittu afli sínu gegn frumvarpinu? Byggði
hann á einhverjum nýjum og áður óþekktum að-
ferðum til að meta þjóðarviljann? Eðlilegt er að
hann skýri þetta nánar þannig að bæði þing og þjóð
átti sig betur á því við hvaða aðstæður gera megi
ráð fyrir því að þessu umdeilda synjunarvaldi verði
beitt.
álefnalegar ástæður
Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavíkurkjördæmi suður.
Óhætt er að fullyrða að eðli
mbættisins var breytt á
fgerandi hátt með einni
firlýsingu á blaðamanna-
undi, án þess að á undan
æru eðlilegar og málefna-
egur umræður um hlutverk
orseta og valdmörk hans
agnvart öðrum handhöfum
kisvalds í landinu.‘
BJÖRN Bjarnason dómsmálaráðherra vill
gerast forystumaður fyrir því að skerða
þann rétt sem almenningi er fenginn í
stjórnarskrá Íslands. Hann vill binda það í
lög að þá og því aðeins taki Alþingi mark á
þjóðinni að 75% atkvæðisbærra manna taki
þátt í þjóðaratkvæðagreiðslu. Skrif hans
undanfarna daga, m.a. í Mbl. í gær, verða
ekki skilin á annan veg.
Svo hlálega vill til að Björn nefnir mig sí-
fellt til sögunnar sem leiðtoga sinn í þessu
máli og vísar til atkvæðagreiðslunnar um
flugvöllinn. Þar hafi verið gerður áskilnaður
um 75% þátttöku til að atkvæðagreiðslan
teldist bindandi og nærtækt sé að taka mið
af þeirri framkvæmd. Í þráhyggju sinni yf-
irsést Birni það grundvallaratriði að lögum
samkvæmt eru allsherjaratkvæðagreiðslur
um tiltekin mál, sem sveitarstjórnir efna til,
ráðgefandi.
Sveitarstjórnin er að leita leiðsagnar íbú-
anna í aðdraganda ákvörðunar. Með því að
kveða yfirleitt á um bindingu var Borg-
arstjórn Reykjavíkur að auka rétt íbúanna
og takmarka sitt eigið svigrúm. Þessu er al-
gerlega öfugt farið þegar kemur að þjóð-
aratkvæðagreiðslu sem fer fram samkvæmt
ákvæðum stjórnarskrár.
Í stjórnarskránni sjálfri er réttur almenn-
ings óskilyrtur og segir þar aðeins að leggja
skuli frumvarp ,,undir atkvæði allra kosn-
ingabærra manna í landinu til samþykktar
eða synjunar í leynilegri atkvæðagreiðslu. Ef
meirihlutinn á Alþingi ákveður, eftir að mál-
ið er komið til þjóðarinnar, að skilyrða at-
kvæðagreiðsluna t.d. við 75% þátttöku, þá er
hann að takmarka þann rétt sem borgararn-
ir eiga samkvæmt stjórnarskrá og auka sitt
eigið svigrúm.
Í þessu sambandi er ástæða til að hafa
tvennt í huga. Í fyrsta lagi er það frumvarp
stjórnarmeirihlutans á Alþingi sem verður
borið undir þjóðina, þvert gegn vilja hans.
Það hlýtur því að orka tvímælis, svo ekki sé
meira sagt, að þessi sami meirihluti ætli nú
eftir að málið er komið til þjóðarinnar að
segja henni hvaða skilyrði hún þurfi að upp-
fylla til að á hana verði hlustað. Hann ætli að
þrengja kost hennar frá því sem stjórn-
arskráin gerir ráð fyrir.
Í öðru lagi er allt vald komið frá þjóðinni.
Lýðræðið stendur ofar þingræðinu, þjóðvald-
ið stendur ofar löggjafarvaldinu. Þingmenn
hafa þegið vald sitt frá þjóðinni og sam-
kvæmt minni lýðræðisvitund er verið að hafa
endaskipti á hlutunum ef þingið ætlar að
setja þjóðinni skilyrði. Þjóðin getur sjálf sett
sér reglur um hvernig haga beri þjóðarat-
kvæðagreiðslu og hvaða skilyrði slík at-
kvæðagreiðsla þurfi að uppfylla en það gerir
hún þá með lögformlega réttum hætti þ.e.
með því að samþykkja að slík ákvæði verði
sett í stjórnarskrá.
Það er áhyggjuefni að lýðræðis- og rétt-
arvitund dómsmálaráðherrans skuli vera svo
frumstæð að hann gerist sérstakur baráttu-
maður þess að löggjafinn takmarki verulega
þann rétt sem þjóðin á samkvæmt stjórn-
arskrá. Það er ekki góðs viti.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
Dómsmálaráðherrann
Höfundur er varaformaður Samfylkingarinnar.
„ÞETTA var gríðarmikil at-
höfn og hátíðleg, innileg og
eftirminnileg í alla staði,“
sagði Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra um útförina, en hann
var eini norræni ríkisstjórn-
arleiðtoginn sem var við-
staddur hana.
Í samtali við Morgunblaðið
eftir athöfnina sagði Davíð að
sér hefði þótt sérstaklega eft-
irtektarvert hvað Reagan er
ennþá ljóslifandi fyrir Banda-
ríkjamönnum. Það sé merki-
legt þegar haft er í huga að
það eru tíu ár síðan hann
hvarf út úr þeirra daglega lífi,
„þegar hann sigldi smám sam-
an inn í sín veikindi“. Það sé
áberandi hvað Reagan hafi
ennþá sterk ítök í Bandaríkja-
mönnum og hversu vel hann
náði til þeirra.
„Það var einnig athyglisvert
að heyra hvernig menn minnt-
ust hans; bæði frú Thatcher,
sem þarna var á staðnum en
hennar minningarorð voru
flutt af myndbandi [á stóran
skjá í kirkjunni]. Þau voru
mjög áhrifamikil. Eins forset-
arnir tveir, Bush-feðgarnir,
sem töluðu og Mulroney, fyrr-
verandi forsætisráðherra Kan-
ada, sem hafði starfað vel með
Reagan á sínum tíma. Það var
samhljóða þráður í öllum
þeirra orðum; að bjartsýni
Reagans og skýru meginhug-
myndir hefðu litað allt hans
starf. Hann hafi verið maður
mjög einlægur; hafi ekki verið
neinn undirhyggjumaður.
Hann hafi verið sjálfum sér
samkvæmur, breyttist ekkert
við að verða forseti Bandaríkj-
anna, var sama persónan eftir
sem áður. Og þó hann væri
leikari var allur leikaragangur
hvað embættið snerti honum
fjarri,“ segir Davíð. Að hans
sögn hafi líka verið merkilegt
að finna hve margt af því sem
jákvætt hefur gerzt síðar í
heimsmyndinni megi rekja til
forsetatíðar hans. „Þetta var
mjög áhrifamikið allt saman.“
Innileg
og áhrifa-
mikil
athöfn
mikils manns sem
smyndinni
AP
Bush Bandaríkjaforseti með Nancy, ekkju Ronalds Reagans,
við útförina í aðaldómkirkju Washingtonborgar í gær.
Reuters
Fyrrverandi leiðtogi Sovétríkjanna, Míkaíl Gorbatsjev, fyrrverandi forsætisráðherra Bretlands, Marg-
aret Thatcher og fyrrverandi forsætisráðherra Kanada, Brian Mulroney, sátu saman í kirkjunni í gær.
Reuters
eiginmanns síns í hringhvelfingu þinghússins í Wash-
tt til dómkirkjunnar.
Reuters
eru Davíð Oddsson og eiginkona hans, Ástríður Thorarensen. Í næstu röð eru m.a. Tony Blair, for-
ona hans, Cherie, Gerald Schröder, kanslari Þýskalands, og Berlusconi, forsætisráðherra Ítalíu.