Lesbók Morgunblaðsins - 21.06.2003, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 21. JÚNÍ 2003 9
þar sem ég sé einhverja vinnugleði.
Mér leiðast ofboðslega sjálfhverf
verk, og þessi tæknilegu verk sem
eru ekki einu sinni tæknilega vel
unnin. Mér finnst gaman að koma á
sýningu þar sem maður sér gleði og
kraft. Að þurfa ekki að segja við
sjálfa sig: Jæja, þá er best að reyna
að skilja þetta! Það var gaman að
koma inn á síðustu sýningu hjá
Gabríelu Friðriksdóttur. Maður
fann svo vel fyrir því að listamann-
inum finnst gaman að vinna. Stund-
um eru sýningar svo hundleiðinleg-
ar að maður þarf virkilega að taka á
því við að skoða þær.“
– Í þínum verkum sameinast
mikil skólun, þú ert sérmenntuð í
skúlptúr og gleri, og svo endur-
spegla þau kraft og gleði. Þú gerir
þannig sömu kröfur til verka ann-
arra?
„Ég vil geta fengið „blast“ frá
upplifuninni, hvort sem það er
myndlist eða tónlist; að fá högg í
bakið sem hendir mér til. Það finnst
mér skemmtilegt.
Það var einmitt þannig upplifun
þegar ég sá verkin hans Matthews
Barneys í fyrsta sinn. Þegar ég hef
séð myndir af æpandi stúlkum á
Bítlatónleikum, þar sem er að líða
yfir þær, þá hef ég spurt mig: Hve-
nær lendi ég í þessu! Mig langar
alltaf til að lenda í einhverju sem
lætur mig falla í gólfið af hrifningu.
Einu sinni þegar ég sá Nick Cave á
tónleikum í New York fékk ég í
hnén, stóð varla, og þá sagði ég:
Loksins! Eins var þegar ég fór á
fyrstu sýningu Barneys, þá sagði ég
bara vá! Þar var eitthvað nýtt að
gerast og öðruvísi. Ekki að ég skildi
hvað hann væri að fara, heldur fann
maður slagkraftinn.
Þegar ég vinn er ég meira og
minna í náttúrunni og náttúran í því
sem ég geri. Þegar ég vinn glerið er
það eins og hraun. Ég er eins og
náttúran að skapa, frekar en ég sé
að endurgera eitthvað sem ég hef
séð. Geri mín eigin fjöll og steina.
En náttúran stendur mér nærri.
Ég hef verið mikið á fjöllum, en á
sumrin hef ég verið að kokka fyrir
ferðamenn í rútuferðum. Sprengi-
sandur er uppáhaldsstaðurinn
minn. Það er svo mikið rými þar …
mér finnst alveg ógeðslega gaman á
fjöllum.“
– En vinnurðu beint út frá þeirri
tilfinningu?
„Nei, en þarna tek ég inn orku,
fer heim og held áfram að vinna.
Landið er mikil upplifun.“
– Mokarðu ekki sandi í poka og
tekur með þér?
„Jú, jú. Þarna á palettunum eru
Hjörleifshöfði og ýmsir aðrir staðir
landsins. Jú, ég safna efni, tek sand,
steina og annað sem ég rekst á. Ég
lauma þessu í matarkisturnar. Þeg-
ar túristarnir fara í göngu rölti ég af
stað með pokann.
Sandurinn sem ég nota er héðan
og þaðan af landinu. Hann hefur svo ólíkan kar-
akter. Það er þessi ljósi Vestfjarðasandur, ljós
með svörtu, ljós með gulu; þetta er alls konar
sandur. Fyrir mér eru þetta litir.“
– Heldurðu að þessi náttúruskynjun hafi eitt-
hvað með það að gera að þú ert alin upp í sveit?
„Það er náttúrlega fullt af fólki sem ekki ólst
upp í sveit en hefur þessa tilfinningu fyrir nátt-
úrunni. Pældu í öllum þessum náttúruvernd-
arsinnum sem hafa varla komið af mölinni. En
ég myndi segja að ég hefði eðlilegri skilning en
margir á hringrás lífsins. Það er samt sérkenni-
legt að ég fór seint að fara um landið. Ég var til
dæmis í átta ár í Ameríku og þótt ég kæmi heim
í einn mánuð á sumri fór ég aldrei neitt á fjöll.
Ég fór bara til Reykjavíkur og í sveitina.
Þegar ég var að gera verkin mín í Ameríku
voru allir að tala um hvað þau voru íslensk. Einu
sinni þurfti ég að flytja fyrirlestur í New York
um það sem ég hafði verið að gera. Þá bað ég vin
minn, ljósmyndarann Max Schmidt, að senda
mér Íslandsmyndir af einhverjum formum sem
tengdust verkunum mínum. Hann sendi mér
myndir af formum í ís og fjöllum og ég fór allt í
einu að sjá samhengið; hvað þetta var í rauninni
líkt. Ég hafði aldrei komið að Jökulsárlóni en
fólk var alltaf að segja: Þetta er alveg eins og
formin á þessu lóni fyrir austan! Og ég vissi ekki
neitt. Seinasta verkið sem ég gerði í New York
var bóndabær með burstum, sem urðu að fjalli.
Og fyrst ég var farin að gera íslenskan bóndabæ
var best að koma sér bara heim.
Eftir það fór ég í kokkshlutverkið og fór að
kynnast landinu. Það var mikil upplifun og ég
fór að tengja margt saman. Í hraðanum í New
York er maður bara á flugi, ekki að tengja neitt.
Eins og ég sagði eru verkin oft eins og náttúran;
að steypa gler er eins og að upplifa hraun renna.
Maður undirbýr sandinn og hellir heita glerinu í
og svo bara gerist það sem gerist. Úr verður oft
einhver karakter sem maður hefur aldrei séð
áður. Ég er ekki með neitt vesen þótt hluturinn
þróist ekki nákvæmlega eins og ég hafði búist
við, svona er hann bara og um að gera að gleðj-
ast yfir því. Ég er í samræðum við sköpunar-
ferlið. Ég lít líka á verkin mín sem einstaklinga,
allir hafa þeir sitt kyn, eru karl- eða kvenkyns.
Stundum þekki ég þá ekki fyrst, botna ekkert í
þeim, og set þá kannski til hliðar í mörg ár. Þá
tek ég allt í einu að kannast við þá og tek þá í
sátt. Þess vegna hefur verið svo gaman núna að
fara í gegnum geymslurnar og ná í allt gamla
dótið. Þá hef ég verið að segja: Þú ert ekki svo
slæmur! við einhverja hluti sem ég gerði fyrir
löngu.
Þú sérð alltaf á líkamsbyggingunni hvort
kynið verkin eru. Þetta er að vissu leyti fjöl-
skyldan; ég á engin börn en bý til skúlptúra.
En talandi um náttúruna, þá finnst mér víð-
áttan best, þar fá formin að njóta sín. Ég er al-
veg á móti trjám. Ég hata tré! Ég þoli ekki
þessa djöfuls gróðursetningaráráttu í Íslend-
ingum. Þetta er svo ljótt! Í fyrra fór ég í útreið-
artúr í Tungunum og þar var þessi ofsalega fal-
legi íslenski mói og það var búið að planta í hann
röðum af einhverjum jólatrjám. Slagorð mitt er:
Látið fjöllin í friði!
Ég er náttúrlega trjá-terroristi. En það má
annars ekki nota þetta t-orð lengur, þá verður
allt vitlaust.“
Búin að sanka að mér miklu efni
– Hvernig vinnurðu að hverju verki fyrir sig,
velur því stærð og form?
„Það blandast allt saman. Ég byrja alltaf á
glerinu. Ég er með glerofn hér en hins vegar
ekki með aðstöðu til að gera heita glerið. Ég fer
til útlanda til að gera það og er þá í nokkra daga
á verkstæði í senn. Þá er maður í mismunandi
aðstöðu, með mismunandi fólk í kringum sig og
mismunandi hluti í gangi. Ég fer af stað með
einhverjar hugmyndir en reyni líka að vera opin
fyrir því sem kemur upp á. Það er oft ofsa ak-
sjón í að steypa heitt gler í sand. Stundum lætur
glerið vel að stjórn og stundum ekki. Svo er
þetta nokkra daga að kólna og ég fæ það oft sent
til mín nokkrum vikum síðar og þá er ég komin
með hluti í hendurnar sem eru langt frá hug-
myndunum í skissunum.
Fyrir sjö árum var ég í Japan og gerði þar
fullt af hlutum sem eru ótrúlega ólíkir öllu öðru
sem ég hef gert. Ég er búin að nota nokkra
þeirra í verk og er smám saman að nota fleiri;
ég hef horft mikið á þá en hef bara ekki haft
hugmynd um hvernig ég eigi að nota þá! Stund-
um liggja verk hjá mér á lager í mörg ár. Og
stundum veit ég strax hvernig ég vil nota þau.
Lagerinn minn er fullur af glerhlutum sem
seinna fara inn í skúlptúrana. Svo tek ég glerið
fram, skoða og fer að skissa og plana; verður
þetta stórt verk, milli eða lítið.“
– Er vinnan á ólíkum glerverkstæðum þá
hluti af sköpunarferlinu?
„Já, ég er búin að sanka að mér svo miklu efni
í gegnum tíðina, sem er eins gott því ég er farin
að halda að ég komist ekkert meira, sé bara föst
í fasteignagjöldunum. Og svo má ekki gleyma
því að nú get ég gert gler hér, ofnsteypt kalt
gler sem er öðruvísi ferli, þar hef ég miklu meiri
stjórn. Þá er glermulningur bræddur í gifsmót-
um, eins og minni veggverkin sem ég hef verið
að gera upp á síðkastið. Þá veit ég
nákvæmlega hver útkoman verður.“
– Þú þreytist ekkert á að vinna í
þessi þungu og miklu efni?
„Þetta er ekkert þungt. Stóru
verkin eru öll úr einangrunarplasti
sem ég múra á. Ég þarf frekar að
pína mig til að gera minni verk. Það
var erfitt í fyrstu en í dag er það
áskorun að gera lítil verk; það er
jafn mikil áskorun að fá lítið verk til
að virka og stórt.“
– Þrátt fyrir að þú segir ekki um
stökkbreytingar að ræða ertu alltaf
að taka ný skref í verkunum.
„Það er alltaf eitthvað sem breyt-
ist. Bara eins og venjulegur þroski;
ég bý til glerhluti og þeir taka svo yf-
ir ferlið. En fyrsta verkið er venju-
lega að spyrja þá: Hvað ertu stór?
Ertu hérna?“ Hún teiknar strik út í
loftið í mittishæð. „Eða ertu hérna?“
Og gerir nú strik í andlitshæð.
„Glerið er oft eins og inngangur í
verkið, þú getur horft inn í það eða
horft ofan í það. Það skiptir svo
miklu máli hvernig afstaða líkama
áhorfandans verður gagnvart verk-
inu. Þegar ákvörðunin um stærðina
hefur verið tekin, þá er bara að
byggja restina.“
– Er mikilvægt fyrir þig að sýna
reglulega?
„Ég hef haldið einkasýningar á
þriggja ára fresti. Ég þarf alltaf að
setja mér markmið. Verð að hafa
eitthvað að stefna að. Nú er ég kom-
in með svo stóra áætlun að ég verð
að vera heilbrigð til áttræðs …“
Hér er mitt starfsumhverfi
– Þú vinnur mikið af stórum verk-
um, sem þarf að finna staði sem
gætu oft verið hjá hinu opinbera.
Hvernig finnst þér stofnanir eins og
söfnin og listskreytingasjóður
standa sig?
„Það er ekki verið að gera nógu
mikið í listskreytingum, fullt af stöð-
um gerir ekkert í þessu. Maður
verður þá bara að vera virkur sjálfur
og reyna að finna sér verkefni. Það
er ekkert auðvelt að vera sjálf að
segja fólki hvað ég sé æðislega góð.
Það væri gott að hafa einhvern sem
segði það fyrir mig. Það er ekkert
auðvelt að standa fyrir framan fólk
og segja: Ég er æðisleg – kauptu af
mér! En ég verð samt að gera það.
Ég hef aldrei verið fyrir það að
kvarta; ég held það séu miklir mögu-
leikar hér á landi. Ein hliðin á þessu
eru opinberar samkeppnir. Sumir
ganrýna samkeppnir þar sem farið
hefur fram forval á listamönnum og
vilja opna samkeppni, ég er alveg
ósammála því. Það er ætlast til að þú
hannir verk og setjir fram kostnað-
aráætlun, allan pakkann; það er
rosalega mikil vinna. Ég nenni ekki
fyrir mitt litla líf að leggja alla þessa
vinnu í þetta, launalaust. Ég vil kom-
ast inn í lokaðar samkeppnir og fá
pening fyrir að leggja fram tillögu.
Ég er bara það merkileg með mig.
En svona er þetta blessaða lýðræði, allir eiga að
fá að vera með.
Ég er frekar bjartsýn manneskja en það ger-
ist ekkert af sjálfu sér. Það kemur enginn óbeð-
inn og gerir eitthvað fyrir þig. Það þarf að sýna
sig, kynna sig og verk sín.“
Talið berst að lokum að kynningu á verkum
íslenskra listamanna á erlendri grundu.
„Ég hef sýnt talsvert í útlöndum en það hefur
alltaf verið að minnka og minnka,“ segir Bryn-
hildur. „Og mér finnst það í raun ágætt – þetta
er svo mikið vesen! Ég er hætt að taka þátt í
einhverjum samsýningum nema ég fái allt borg-
að. Hér áður fyrr gekk ég á milli fyrirtækja og
betlaði peninga til að kosta svona sýningaferðir
– en þá var ég líka að byrja og að koma mér á
framfæri. Núna þykist ég svo vera komin það
langt að ég þurfi ekki á því að halda, en hvaða
máli skiptir það líka þótt maður sé með á ein-
hverri samsýningu í Norður-Noregi og bæti
einni línu í ferilskrána? Það skiptir engu máli!
Við verðum ekkert fræg í útlöndum. Það verður
nánast enginn frægur í útlöndum – kannski
fimm Íslendingar á þrjátíu árum. Það sem mér
finnst mikilvægt er að geta sýnt reglulega hér
heima, því hér er markaðurinn minn. Hérna er
mitt starfsumhverfi, hér kem ég til með að
vinna, hér kem ég til með að geta selt – og ég
ætla að einbeita mér að því að gera góða hluti
hér. Það er frábært ef þú getur haldið góða sýn-
ingu á góðum stað erlendis en ef valið stendur
um einhverjar þrjár samsýningar í útlenskum
miðlungsgalleríum eða eina góða hér, þá er eng-
in spurning í mínum huga. Fyrir mér skiptir
mestu máli að vinna vel hér heima.“
efi@mbl.is
Horft yfir vinnustofu Brynhildar í Staðahverfinu. Í forgrunni eru nokkrir stóru skúlptúranna.
Fjall VI og Fjall VII, 2002. Ofnsteypt gler. Glerhlutir í hillum sem bíða þess að rata í verk.