Lesbók Morgunblaðsins - 17.07.2004, Blaðsíða 8

8 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 17. júlí 2004
H
BR: Einhvers staðar
heyrði ég því fleygt að þú
hefðir alltaf ætlað þér að
verða málari. Annað
hefði ekki komið til
greina?
JÓ: Jú það er rétt, til
þess var kúrsinn tekinn á
Myndlista- og handíðaskólann, en það kom babb á
bátinn eftir skólann. Ég varð fyrir miklum áhrif-
um af túlípönunum – Íslendingunum í Amst-
erdam, bræðrunum Sigurði og Kristjáni Guð-
mundssonum, Hreini Friðfinnssyni og Ólafi
Lárussyni og gerði mikið af ljósmyndum á ár-
unum 1975 til 1980 sem voru lítið annað en
replikkur af því sem einkenndi verk þeirra, og
listamanna sem tengdust Suðurgötu 7, sem
frændurnir Bjarni H. Þórarinsson og Friðrik Þór
ráku.
HBR: Friðrik Þór var þó
varla samferða þér í skólanum?
JÓ: Við Friðrik Þór vorum
saman í Menntó – í Tjörninni –
en hann var aldrei í Myndlista- og handíðaskól-
anum. Hann og Árni Páll héldu einmitt saman
stóra sýningu á Kjarvalsstöðum sem hafði tölu-
verð áhrif á mig. Þeir voru á kafi í konseptinu og
voru með mjög sérstæða hluti eins og Fegurð-
arsamkeppni Íslands, þar sem ungfrú Snæfells-
og Hnappadalssýsla var hreint ógleymanlegur
miðpunktur. Svona list hafði töluverð áhrif á mig
á þessum árum og ég hélt áfram að gera ljós-
myndaverk vel fram á 9. áratuginn; jafnvel eftir
að ég var kominn til New York vann ég eingöngu
ljósmyndir til að byrja með. Að vísu urðu þessar
ljósmyndir alltaf malerískari og malerískari eftir
því sem á leið. Það endaði með því að ég var farinn
að mála módelin sem ég tók myndir af.
HBR: Þetta voru risastórar ljósmyndir ef ég
man rétt?
JÓ: Já, það var eiginlega vendipunkturinn þeg-
ar ég var farinn að mála fyrir ljósmyndavélina.
Eftir það fann ég fyrir æ meiri þörf fyrir að mála
milliliðalaust, beint á strigann. Að vísu hefur ljós-
myndaáhuginn aldrei horfið, ég hef alltaf jafn-
gaman af ljósmyndum, hvort heldur sem sjálf-
stæðum miðli eða í tengslum við málverkið.
HBR: En áður en við segjum skilið við þennan
tíma, hvenær varstu í Myndlista- og handíðaskól-
anum?
JÓ: Ég var bara þrjú ár í skólanum, frá 1974 til
1977. Tvö ár fóru í forskólann og svo var ég eitt ár
í grafíkdeild. Ég var jafnframt þessu farinn að
vinna í umbroti hjá gamla Vísi og þótti það mun
meira spennandi vettvangur. Þar með flosnaði ég
smám saman upp úr skólanum. Síðustu önnina
gerði ég varla nokkurn skapaðan hlut; eina mynd,
það var allt of sumt.
HBR: Var eitthvað farið að bóla á nýja mál-
verkinu á þessum tíma?
JÓ: Nei. Það var yfir höfuð ekkert málað á
þessum tíma. Mig minnir að það hafi bara verið
tveir nemendur í málaradeild síðasta árið sem ég
var í skólanum, Guðrún Tryggvadóttir og Guð-
bergur Auðunsson. Nýlistadeildin var hins vegar
með stærri deildum og kennaradeildin sömuleið-
is, en við vorum varla fleiri en tvö til þrjú í graf-
íkdeildinni.
HBR: Hvernig var andinn í Myndlista- og
handíðaskólanum á þessum tíma: Var gaman þar?
JÓ: Nei, ég missti áhugann og fann mig engan
veginn innan veggja hans. Mér leiddist og fannst
skólinn ekki skemmtilegur. Ég fann mig einhvern
veginn milli vita. Í kringum mann var fullt af
nemendum sem komu í skólann beint eftir gagn-
fræðapróf og voru þar af leiðandi aðeins yngri.
Við sem vorum með stúdentspróf sluppum við
bóklegu fögin sem þeir þurftu að bæta á sig sér-
staklega. Þar af leiðandi var miklu minni viðveru-
skylda hjá okkur, en við fengum ekkert í staðinn.
Á þessum árum er maður mjög móttækilegur
fyrir hvers kyns lærdómi og nýjungum, en þeirri
þörf var einfaldlega ekki fullnægt.
HBR: Þú hefur þó væntanlega kynnst ein-
hverju góðu fólki á þessum árum: Hverjir voru
samferða þér í skólanum?
JÓ: Það var fullt af skemmtilegu fólki í mínum
árgangi, sem ég kunni vel við, en ég sótti hins
vegar meira í að vera í kringum nýstofnaða deild,
sem var kölluð Deild í mótun og varð seinna Ný-
listadeildin. Þar stúderuðu m.a. Bjarni H. Þór-
arinsson, Sverrir Ólafsson og Birgir Andrésson,
og voru langflottastir.
HBR: En þú segir að áhuginn á listinni hafi dal-
að á þessum tíma. Hvað kom til að hann vaknaði
aftur og hvenær gerðist það?
JÓ: Ég fór að vinna á Vísi og þar kynntist ég
meðal annarra Árna Þórarinssyni, bróður Stein-
unnar myndhöggvara, hann er nú orðinn þjóð-
kunnur glæpasagnahöfundur með meiru. Hann
fékk mig til liðs við sig þegar hann gerðist rit-
stjóri nýstofnaðs Helgarpósts ásamt Birni Vigni
Sigurpálssyni. Árni og Björn Vignir ýttu mér út í
það að myndskreyta greinar í blaðinu meðfram
umbrotinu. Ég held að það hafi verið samskiptin
við þá og fleiri á blaðinu, svo sem Guðlaug Berg-
mundsson, sem þá var nýkominn úr námi frá
Frakklandi, sem urðu til þess að mig fór að langa
í framhaldsnám. Ég hafði alltaf unnið eitthvað
heima að myndlist, en það var frekar stefnulaust.
Nú fannst mér tími til kominn að halda áfram.
HBR: Þetta var rétt um 1980, ekki satt? Varstu
alltaf staðráðinn í að halda vestur um haf?
JÓ: Nei, alls ekki. Það voru ýmsir staðir sem
mér fannst koma til greina, svo sem London,
Berlín og New York. Ég var fljótur að afgreiða
London sem var fremur óspennandi á þessum ár-
um. Berlín kom auðvitað vel til greina en þýskan
var mér framandi og það hefði kostað mig heilt ár
aukalega að ná tökum á málinu. Hins vegar var
ég að spá í Pólland. Ég var hrifinn af pólskri hefð
í plakatgerð og velti því alvarlega fyrir mér að
sækja þar um skólavist. En pólska sendiráðinu
leist ekkert á þessar vangaveltur og fékk mig of-
an af þessu.
HBR: Og þá var bara New York ein eftir?
JÓ: Sennilega lá það alltaf í loftinu að ég færi til
New York. Þar voru mínar fyrirmyndir í mynd-
list og helstu hetjur rokksins. Flestir jafnaldrar
mínir fóru til Hollands og myndlistarnemar á
undan mér höfðu reyndar sótt þangað í heilan
áratug. Mér fannst það vera að bera í bakkafullan
lækinn að fara þangað.
HBR: Var ekki erfitt að koma til New York?
JÓ: Ekki fannst mér það. Ég var býsna fljótur
að læra inn á borgina. Auðvitað var ég með fyr-
irfram gefnar hugmyndir eins og allir. Á þessum
árum var New York yfirleitt sögusviðið í amer-
ískum glæpamyndum og það vildi gleymast
hversu vinaleg hún getur verið. Reyndar er hún
samsafn af fjölmörgum þorpum. Smám saman
fer maður að læra á sitt eigið hverfi og rekast á
sama fólkið aftur og aftur. Í okkar tilviki, mínu og
fjölskyldunnar, var það East Village. Þar spruttu
upp ný gallerí nær daglega. Sum eru starfandi
enn þann dag í dag meðan önnur lifðu út vikuna.
Gerjunin var ótrúleg; stórhugurinn mikill og um-
hverfið gefandi.
HBR: Varstu búinn að taka ákvörðun þarna um
að gerast málari?
JÓ: Já, þá var ég farinn að mála. Það var að
minnsta kosti orðið aðalstarfið.
HBR: Var New York gefandi að því leytinu til?
JÓ: Ja..., þetta var veturinn sem Julian
Schnabel var kynntur til sögunnar sem hin óskor-
aða stjarna. Hann var orðinn þekktur áður en
hann sýndi hjá Mary Boone. Bara það eitt að hún
skyldi ætla að sýna hann tryggði honum braut-
argengi. Leo Castelli heimtaði líka að fá að sýna
hann þar sem Boone var fyrrverandi hægri hönd
hans í bransanum. Nú síðan eru þeir að koma
þarna fram hver á fætur öðrum, David Salle,
Jean-Michel Basquiat og Keith Haring, sem þá
var enn ekki orðinn þekktur utan borgarinnar og
hélt sig mestmegnis neðanjarðar þar sem hann
var að krota á auglýsingaskilti á lestarstöðv-
unum. Vinsælasti klúbburinn á þessum árum var
Mudd Club og á efri hæðinni rak Haring gallerí.
HBR: Varðstu var við einhverja evrópska inn-
rás sem olli skjálfta í listalífi New York-borgar á
þessum árum? Ákveðin listtímarit, svo sem Art-
forum voru stundum uppfull af slíkum fréttum.
JÓ: Maður varð ekki var við neinn skjálfta en
það voru ákveðin átök þegar Þjóðverjar á borð
við Georg Baselitz og Jörg Immendorf, og Ítalir
með Francesco Clemente í fararbroddi gerðu
innrás á markaðinn í New York. Hvort um sam-
antekin ráð meðal gallerista var að ræða eða
ómeðvitað átak er erfitt að spá en þetta keyrði
upp áhugann og margbreytnina í listaflóru borg-
arinnar. Á því er enginn vafi.
HBR: Þetta voru miklir átakatímar. Varðstu
var við að menn skiptu sér í hópa með og á móti
málverkinu?
Afbygging átrún
’Það virðist alltaf vera eitthvað eitt í gangi á Íslandi í einu og þá kemst ekkert annað að. Einu sinni var það bara nýja málverótrúlega óintressant og leiðinlegt. Þegar þú kemur til annarra borga sérðu fjölbreytileikann. Allir miðlar og stefnur lifa þar góð
Það er þetta sem mann dreymir um að fá meira af hér heima. Það væri til að mynda frábært ef hér í Reykjavík væru starfandi
Eftir Halldór
Björn Runólfsson
hbr@simnet.is
Jón Óskar myndlistarmaður ætlaði
alltaf að verða málari en leiddist út
í ljósmyndun sem hann einbeitti
sér að uns hann var farinn að mála
módelin sem hann var að mynda. Í
þessu viðtali er stiklað á stóru í
ferli listamannsins. Talað er um
andann í Myndlista- og handíða-
skólanum á ofanverðum áttunda
áratugnum, framhaldsnám í New
York á níunda áratugnum, um-
ræðuna um málverkið, skort á
samræðu í íslenskri myndlist og
niðurbrot átrúnaðargoða í þágu
neðanmálsins.
Leitin að Ringó. Úr röð 100 teikninga. Blönduð tækni á pappír 2004. 48 x 44 hver mynd.
Harlequin 1998. Olía á MDF. Stærð: 250 x 200 cm. Trúðurinn er ekki stöðuglyndur en hann getur sagt
ráðamönnum þann sannleik sem þeir vildu helst ekki þurfa að heyra.