Lesbók Morgunblaðsins - 17.07.2004, Blaðsíða 12

12 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 17. júlí 2004
Ívikunni barst frétt um að Stev-en Spielberg væri með enneina stríðsmyndina í burð-arliðnum og að sjálft stór-
mennið Clint Eastwood væri orðað við
leikstjórnina. Í þetta sinnið er það
bardaginn um Iwo Jima sem er um-
fjöllunarefnið en þá hildi háðu Japanir
og Bandamenn í síðari heimsstyrjöld-
inni, í febrúar og
mars árið 1945. Í
huga almennings
er Iwo Jima þó
fyrst og síðast
tengd einni fræg-
ustu fréttaljósmynd síðustu aldar sem
sýnir sex bandaríska hermenn reisa
við þjóðfána sinn á toppi fjallsins
Suribachi.
Það er orðið nánast fyrirsjáanlegt
að Spielberg ráðist í verkefni af þessum toga.
Stríðsmyndaverkefni leikstjórans sem snúist hafa
um síðari heimsstyrjöldina eru t.d. Saving Private
Ryan, þáttaröðin Band of Brothers og Schindlers
List. Þá er hann með í vinnslu 10 þátta röð, í sama
stíl og Band of Brothers, sem fjallar um Kyrrahafs-
stríðið, þ.e. baráttu Japana og Bandaríkjamanna í
síðari heimsstyrjöldinni.
Svo virðist sem Spielberg sé með seinni heims-
styrjöldina á heilanum. Sem er gott og blessað ef
ekki væri fyrir þá skekktu sýn sem allar þessar
myndir lúta. Felur hún í sér einhliða söguskoðun
og dulinn pólítískan áróður. Því leynt og ljóst – þó
meira leynt – eru þessar myndir upphafning á
hernaði og þá sérstaklega hinni gríð-
arlegu fórnarlund og hugrekki sem
bandarískir hermenn virðast einir
búa yfir. Mikið hefur verið talað um
hversu raunsæir Band of Brothers
þættirnir séu en því fer víðsfjarri að
svo sé. Hermennirnir allir hvítir, allir
með fyrirsætuútlit og afskaplega
gervilegir allir saman. Hver þáttur
byrjaði á yfirdrifinni væmni, þar sem
gamlir fyrrverandi hermenn vældu
framan í skjáinn um hversu hrikalegt
þetta allt hefði verið. Sem það var al-
veg örugglega og fyrir vikið verður
skrumskæling og „Hollywood“-
sering Spielbergs á þessum atburð-
um enn gagnrýnisverðari.
Spielberg er auðvitað ekki einn um
þetta. Það er t.d. stórfurðulegt að
rasískar myndir eins og Black Hawk
Down (’01), eftir Ridley Scott, rúlli inn í kvik-
myndamenninguna og taki sér bólfestu þar nánast
gagnrýnislaust. Í þeirri mynd er öll áhersla á hetju-
lega björgun nokkurra Bandaríkjamanna úr klóm
sómalskra hermanna. Sómalarnir eru þar líkt og
villidýr og þegar „kredit“-listinn rúllar í gegn í
enda myndarinnar er tekið fram, með smáu letri,
að tala látinna Sómala hafi hlaupið á þúsundum! En
það skiptir auðvitað engu máli af því að þeir eru svo
„vondir“.
Spielberg er enn fremur með kvikmynd í bígerð
sem fjallar um rán palestínskra hryðjuverkamanna
á ísraelskum íþróttamönnum á Ólympíuleikunum í
München árið 1972. Ellefu Ísraelsmenn létu lífið í
þeim harmleik. Hér er önnur hugmynd handa
Spielberg. Kvikmynd um þær hörmungar sem Pal-
estínumenn hafa mátt þola frá hendi Ísraelsmanna.
Af nógu er að taka. Er ég einn um það að halda að
dræmt yrði tekið í þá hugmynd?
Það er líkt og Spielberg sé á launum hjá núver-
andi Bandaríkjastjórn við þessi verkefni. Bush ósk-
ar þess ábyggilega heitt að hann klári nú nýjustu
„hetjumyndina“ fyrir kosningarnar í haust. Spiel-
berg ætti hins vegar að hafa vit á því að halda sig
við ævintýramyndirnar og vísindaskáldsögurnar
þar sem hann er á heimavelli. Óraunveruleikablær-
inn sem einkennir þær myndir hefur nefnilega
fylgt „sannsögulegum“ myndum Spielberg frá
fyrstu tíð, þessum ágæta kvikmyndagerðarmanni
til algers vansa.
Tindátaleikur
Sjónarhorn
Eftir Arnar Eggert
Thoroddsen
arnart@mbl.is
Tom Hanks í hlutverki
sínu í Saving Private
Ryan (’98).
’Því leynt og ljóst, þómeira leynt, eru þessar
myndir upphafning á
hernaði og þá sérstaklega
hinni gríðarlegu fórnar-
lund og hugrekki sem
bandarískir hermenn virð-
ast einir búa yfir.‘
Leikstjórinn McG hefur sagtstarfi sínu lausu sem leikstjóri
kvikmyndarinnar Superman. Í til-
kynningu sem leikstjórinn sendi frá
sér af þessu til-
efni segir að
„listrænn
ágreiningur“
milli hans og
framleiðslufyrir-
tækisins Warn-
er Bros hafi ver-
ið orsök
uppsagnarinnar.
Að sögn
Guardian er
ósættið aðallega talið stafa ann-
arsvegar af fjárhagsvanda og hins
vegar ágreiningi um tökustaði
myndarinnar. Ákveðið hafði verið
að Superman yrði að mestu tekin
upp í Ástralíu en
McG er á því að
hún verði frekar
gerð í New
York, þar sem sagan gerist.
„Mér finnst ekki viðeigandi að
reyna að fanga bandaríska stemmn-
ingu í annarri heimsálfu,“ sagði
leikstjórinn af þessu tilefni.
Warner Bros hafa í langan tíma
unnið að gerð myndarinnar um of-
urhetjuna fljúgandi. Leikstjórarnir
Tim Burton og Brett Ratner hafa
báðir verið orðaðir við verkið. Hlut-
verk Supermans hefur svo ýmist
verið talið eiga að vera í höndum
Nicolas Cage, Jude Law eða Josh
Hartnett. Það er þó leikarinn Jake
Gyllenhal sem nú hefur verið ráðinn
til að leika hetjuna.
  
Nú eru í vinnslu tvö kvikmynda-verk um Adolf Hitler sem
bæði eru eftir þýska leikstjóra.
Ákveðin bannhelgi hefur verið á því
að fjalla um ein-
ræðisherrann
fyrrverandi í
þýskri kvik-
myndagerð og
hefur sjaldan
verið lögð mikil
áhersla á hans
persónu í vinnslu
efnis um seinni
heimsstyrjöld-
ina. Í hinum
væntanlegu verkum verður aðal-
áherslan nú lögð á Hitler sjálfan.
Leikstjórinn Bernd Eichinger
vinnur að kvikmyndinni The Down-
fall en hún segir frá síðustu dögum
nasistastjórnarinnar.
The Deviĺs Architecht er þriggja
þátta heimildamyndaflokkur eftir
Heinrich Breloer. Það verður sviðs-
ljósinu aðallega beint að sam-
skiptum Hitlers við samstarfsmenn
sína og þá sérstaklega Albert
Speer, sem var arkitekt í þjónustu
Hitlers auk þess að vera sérlegur
ráðgjafi hans um hergögn. Breloer
hefur kynnt sér ævistarf Speers í
þaula en hann eyddi 20 árum ævi
sinnar í fangelsi þar sem hann rit-
aði æviminningar sínar. Breoler
hitti Speer ári áður en sá síð-
arnefndi lést, árið 1980, og tók jafn-
framt viðtal við tugi fólks sem
þekkti hann, meðal annars börnin
hans þrjú.
Það er leikarinn Tobias Moretti
sem fer með hlutverk Hitlers í þátt-
unum. Undirbúningur hans fyrir
hlutverkið fólst meðal annars í því
að hlusta á upptökur með Hitler,
sem fundust fyrir nokkrum árum.
Þeir Eichinger og Breloer eru
báðir virtir kvikmyndagerðarmenn í
heimalandi sínu.
  
Leikstjórinn Baz Luhrmann hef-ur vísað því að bug að hætt
hafi verið við gerð myndar hans um
Alexander mikla.
The Daily
Telegraph
greindi upp-
haflega frá því að
Luhrmann hefði
hætt við verk-
efnið til að geta
eytt meiri tíma
með fjölskyldu
sinni. Maria
Farmer, tals-
maður Luhr-
manns segir þetta flugufregn og að
leikstjórinn sé að leggja lokahönd á
handritið þessa dagana.
Erlendar
kvikmyndir
McG
Adolf Hitler
Baz Luhrmann
K
ermit froskur sagði eitt sinn að það
væri síður en svo auðvelt að vera
grænn. Þar gat hann hæglega ver-
ið að vísa til þess hversu brösug-
lega honum hafði gengið að hasla
sér völl á hvíta tjaldinu. Annað
grænlitað fyrirbæri, ofurmennið Hulk, hefur átt
viðlíka erfitt með að fóta sig á tjaldinu hvíta og
mætti af því halda að þessir tveir litir, grænn og
hvítur, fari hreinlega ekki saman.
En því fer þó fjarri, víðsfjarri. Það hefur Skrekk-
ur sannað. Þetta skapfúla fenjatröll er með annarri
kvikmynd sinni orðin vinsælasta teiknimyndafígúra
kvikmyndasögunnar og samt er Skrekkur eins
grænn og þær gerast. Það er auðvelt að vera grænn
– þegar maður er Skrekkur.
Þegar kvikmyndin Shrek sló í gegn árið 2001 þá
mætti segja að aðalframleiðandi myndarinnar
Jeffrey Katzenberg hafi hlegið upp í opið geðið á
gömlu vinnuveitendum sínum, Michael Eisner og
þeim hjá Disney-risaveldinu. Katzenberg hafði hálf-
partinn verið bolað þaðan út eftir
illa lyktandi valdatafl milli stór-
laxa fyrirtækisins, jafnvel þótt
það væri alkunna að Katzenberg
hafi átt stærstan þátt í endurreisn þess á öndverð-
um tíunda áratug síðustu aldar. Það var nefnilega
undir stjórn hans sem teiknimyndadeild Disney fór
þá að dæla frá sér hverjum smellnum á fætur öðr-
um, myndum á borð við Litlu hafmeyjuna, Fríðu og
Dýrið, Aladdín, Konung ljónanna og myndum Pix-
ar-tölvufyrirtækisins Leikfangasögu og Pöddulífi.
Eftir brotthvarfið var Katzenbergekki lengi að
svara fyrir sig, slóst í lið með Steven Spielberg og
tónlistarmógúlnum David Geffen og saman stofn-
uðu þeir DreamWorks SKG árið 1994.
Eftir svolítið brösuga byrjun, hinar þokkalega
farsælu teiknimyndir Egypski prinsinn og Leiðin til
El Dorado, þá fullkomnaði Katzenberg hefndina á
Disney með Shrek – fyrstu tölvuteiknimyndinni
sem DreamWorks framleiddi, póstmódernísku æv-
intýri sem byggðist á barnabók eftir William Steig
og fjallaði um græna tröllið Skrekk, asna sem heitir
Asni og Fíónu prinsessu. Margir litu svo á að stór
hluti húmorsins í myndinni, sem náði ekki síður til
fullorðinna en barna, væri að á kostnað Disney-
hefðarinnar. Að Katzenberg hefði gerst svo bíræf-
inn að gera gys að þeim gömlu gildum sem malað
höfðu Mikka mús og samstarfsfélögum hans hjá
Disney gull í gegnum árin og áratugina. Katzen-
berg átti bágt með að staðfesta það fullum fetum
við blaðamann Morgunblaðsins er þeir ræddust við
árið 2001 en hann var heldur ekkert að hafa fyrir
því að bera til baka slíkar kenningar – fékk klárlega
lúmskt kikk út úr þeim í ofanálag.
Það var í Cannes sem umrætt samtal átti sér
stað, þar sem Shrek var í keppninni um Gull-
pálmann, þá fyrsta teiknimyndin í áratugi sem
hlotnast hafði sá heiður. Ekki varð heiðurinn minni
er Shrek 2 varð fyrsta framhaldsmyndin til að fá
inni í aðalkeppninni sem gerðist í ár, mörgum að
óvörum. Og enn var Katzenberg mættur og nú
ásamt öllum helstu stjörnum myndarinnar; þeim
Mike Myers, Eddie Murphy og Cameron Diaz sem
töluðu fyrir Skrekk, Asna og Fíónu prinsessu í báð-
um myndunum við góðan orðstír og með þeim í för
voru nýju raddirnar Antonio Banderas, Jennifer
Saunders og Julie Andrews sem tala fyrir nýjar og
vel heppnaðar persónur í Shrek 2, Stígvélaða kött-
inn, Álfadísina og móður Fíónu, drottninguna í Óra-
fjarlægðníu. Gamli Monty Python-risinn John
Cleese var ekki á staðnum en hann talar af sinni al-
kunnu snilld fyrir föður Fiónu í myndinni nýju,
sjálfan konunginn. Í íslensku útgáfunni tala sem
fyrr fyrir Skrekk, Asna og Fíónu þau Hjálmar
Hjálmarsson, Laddi og Edda Björg Eyjólfsdóttir.
Það kemur ekki á óvart að þráðurinn skuli tekinn
upp þegar hveitibrauðsdagar þeirra Skrekks og
Fíónu standa yfir. En þau eru ekki fyrr snúin aftur
heim í fenin en kall kemur frá foreldrum Fíónu um
að þau vilji endilega fá að hitta nýja tengdasoninn.
Þetta reynist hin versta martröð fyrir Skrekk því
tengdaforeldrarnir eiga vitanlega von á alvöru
prinsi, einhverjum eins og Drauma Prins, sem Ru-
pert Everett talar fyrir í ensku útgáfunni, og er
hreint óþolandi slepjuleg útgáfa af hinum fullkomna
prinsi á hvíta hestinum.
„Það sem vakti fyrir okkur er við ákváðum að
hægt yrði að gera framhaldsmynd var að spila
áfram með og snúa út úr þessum hefðbundnu æv-
intýraminnum,“ segir Katzenberg í Cannes. „Við
vorum búin að klára pakkann með þessa dæmi-
gerðu prins-hittir-prinsessu-prins-bjargar-
prinsessu-frá-drekanum-og-prins-giftist-prinsessu-
og-þau-lifðu-hamingju-söm-til-æviloka-sögu. En við
fundum þann flöt á málinu að kanna hvort prins og
prinsessa lifðu í raun og veru hamingjusöm til ævi-
loka. Gleymist ekki alltaf í þessum ævintýrum að
prinsinn er ekki bara að giftast prinsessunni, held-
ur allri fjölskyldu hennar. Þá klípu þekkjum við allir
og okkur fannst gaman að blanda henni inn í æv-
intýraheiminn.“
Þótt mest beri á Skrekki sjálfum verandi titil-
persóna myndanna þá var senuþjófurinn í fyrstu
myndinni samt sem áður Asni. Hreint óþolandi mál-
glaður, uppáþrengjandi og afskiptasamt klaufdýr.
Algjör asni, sem engir gátu mögulega talað fyrir
aðrir en Eddie Murphy og Laddi. Þeirra fag er líka
að stela senunni, í hvaða mynd sem þeir leika eða
tala inn á og segir Murphy það vissulega hafa vakað
fyrir sér er hann lét gamminn geisa, mikið til af
fingrum fram. „Það er skrítið hvernig þessar mynd-
ir hafa verið unnar, því ég er vanur því að vera sá
eini á staðnum sem fær að leika lausum hala. En
þegar teiknararnir eru komnir í samkeppni við
mann um athyglina, þá fyrst erum við að tala um
bullandi sköpun. Það er eitthvað verulega bogið við
það að sjá sjálfan sig þarna uppi á tjaldinu í asnalíki,
því ég segi það og skrifa, mér finnst þetta vera ég.
Þeim hefur tekist á einhvern óskiljanlegan hátt að
draga fram sláandi nákvæm einkenni, takta sem ég
hélt að enginn hefði tekið eftir í fari mínu annar en
ég sjálfur þegar ég geifla mig fyrir framan baðspeg-
ilinn. Það sýnir hversu nákvæmlega teiknararnir
hafa legið yfir röddunum og háttalagi okkar er við
vorum að talsetja myndirnar.“
Það er ekki bara Skrekkur sem þarf að takast á
við nýja áskorun í mynd númer tvö. Asni hefur
fengið verðugan keppinaut þegar kemur að keppn-
inni um hinn vafasama heiður að vera mest óþolandi
sögupersóna teiknimyndanna. Stígvélaði kötturinn
mætir nefnilega á svæðið í líki rómanska elskhug-
ans, kattarkvikindis sem fyrst ætlar sér að koma
Skrekki fyrir kattarnef en beitir svo – að sá Stígvél-
aði telur sjálfur – persónutöfrum sínum og saklausu
augnaráði óspart til að koma sér innundir hjá sögu-
hetjunni. Að sögn leikstjóranna kom enginn annar
til greina til að tala fyrir Stígvélaða köttinn en Ant-
onio Banderas, enda holdgervingur hins rómanska
elskhuga. „Ég sé hann sem „El Gato con Botas“,
sögupersónu sem ég hef þekkt frá þriggja ára
aldri,“ segir Banderas. „Með því að draga fram
rómanskar hliðar á þeim Stígvélaða spratt fram
minn gamli Zorró, og það í tíunda veldi. Ég naut
þess út í ystu æsar að fíflast svolítið með þá miklu
og ofurstoltu hetju. Markmiðið var að ganga í aug-
un á öllum, vera svo smeðjulegur í röddinni að
hreinlega alla langar til að klappa mér, nema þá
kannski Asna – sem hatar mig. “
Shrek 2 var heimsfrumsýnd á kvikmyndahátíð-
inni í Cannes 15. maí sl. Virðulegir gagnrýnendur
alþjóðapressunnar, kenjóttir hátíðargestir og
kröfuharðir Frakkar fögnuðu myndinni einum rómi
sem þeirri allra skemmtilegustu sem boðið var upp
á á hátíðinni. Heima fyrir hefur myndin slegið ræki-
lega í gegn síðan sýningar hófust 19. maí og hefur
hún nú þénað þar hvorki meira né minna en 410
milljónir dala, sem gerir hana langfarsælustu
teiknimynd sem sýnd hefur verið í bandarískum
bíóum síðan mælingar hófust, en fyrra metið átti
Disney og Pixar með Leitin að Nemó með „aðeins“
340 milljónir dala. Enn á eftir að koma í ljós hvernig
Shrek 2 mun vegna utan Bandaríkjanna og hvort
hún skipi sér á meðal farsælustu teiknimynda sög-
unnar en sem stendur er Konungur ljónanna tekju-
hæsta teiknimynd sem sýnd hefur verið í heim-
inum.
Auðvelt að vera grænn
Síðast atti hann kappi við eldspúandi dreka en
nú mætir hann langtum skæðari andstæðingum,
tengdaforeldrunum. Skrekkur er mættur á
svæðið – grænni en nokkru sinni fyrr, og þó.
Tröll, köttur og asni. Formúlan að fullkomnu bíói.
Hvern hefði grunað?
Eftir Skarphéðin
Guðmundsson
skarpi@mbl.is