Lesbók Morgunblaðsins - 17.07.2004, Blaðsíða 15

Lesbók Morgunblaðsi
Kvikmyndir
Borgarbíó, Akureyri:
Spider-Man 2
(SV)
Háskólabíó
Shrek 2



 (SV)
Divine Intervention



 (HL)
The Chronicles of Riddick


 (SV)
The Ladykillers
(HJ)
Harry Potter & The Pris-
oner…



 (HL)
Mors Elling


 (SV)
Around the World in 80 Days



 (HJ)
Metallica



 (HJ)
Laugarásbíó
Godsend

 (HJ)
Shrek 2



 (SV)
Regnboginn
Spider-Man 2
(SV)
Eternal Sunshine …




 (HL)
The Day After Tomorrow




 (SV)
Sambíóin Reykjavík, Kefla-
vík, Akureyri
Around The World in 80
Days


 (HJ)
The Chronicles of Riddick


 (SV)
Harry Potter & The Pris-
oner…



 (HL)
Mean Girls



 (HL)
Smárabíó
Walking Tall
(SV)
Suddenly 30
(HL)
The Punisher
(SV)
Eternal Sunshine
(HL)
The Day After Tomorrow




 (SV)
Pétur Pan


 (HL)
Gallerí Sævars Karls: Sig-
ríður Bachman Egilsson. Til
22. júlí.
Gerðarsafn: Ný aðföng. Til
8. ágúst.
Hafnarborg: Samtímalist
frá Japan. Höggmyndaverk-
ið „Bið“. Til 2. ágúst.
Hallgrímskirkja: Steinunn
Þórarinsdóttir. Til 1. sept.
Handverk og hönnun, Að-
alstræti 12: Sumarsýningin.
Til 5. sept.
Hönnunarsafn Íslands,
Garðatorgi: Kynjaverur, ný
leirlist frá Noregi. Til 1.
ágúst.
i8, Klapparstíg 33: Jeanine
Cohen. Til 21. ágúst.
Íslensk grafík, Hafnarhúsi:
Frank Hammershøj. Til 18.
júlí.
Kling og Bang gallerí,
Laugavegi: Paul McCarthy
og Jason Rhoades. Til 29.
ágúst.
Klink & Bank, Brautarholti
1: Þrjár sýningar; Sýnd &
hljóð, Afleidd/Afleitt og
Myndlist
101 gallery, Hverfisgötu 18:
Hulda Hákon. Til 31. júlí.
Árbæjarsafn: Þjóðbúningar
og nærfatnaður kvenna frá
fyrri hluta 20. aldar. Til 31.
ágúst.
Sonic Pictures. Einnig er
sýning nemenda úr LHÍ. Til
18. júlí.
Listasafn ASÍ: Hafsteinn
Austmann. Til 15. ágúst.
Listasafnið á Akureyri:
Hagvirkni. Til 22. ágúst.
Listasafn Árnesinga: Bók-
verk–Bókalist. Samsýning
íslenskra myndlistarmanna:
Sumardagur. Til 8. ágúst.
Listasafn Ísafjarðar: Spessi.
Til 1. ágúst.
Listasafn Íslands: Umhverfi
og náttúra – Íslensk mynd-
list á 20. öld. Til 29. ágúst.
Listasafn Einars Jónssonar:
Opið alla daga, nema mánu-
daga, kl. 14–17. Til 15. sept.
Listasafn Reykjavíkur – Ás-
mundarsafn: Maðurinn og
efnið. Yfirlitssýning. Til
2006.
Listasafn Reykjavíkur –
Hafnarhús: Þorvaldur Þor-
steinsson. Til 8. ágúst. Ný
safnsýning á verkum Errós.
Listasafn Reykjavíkur –
Kjarvalsstaðir: Francesco
Clemente. Roni Horn. Til
22. ágúst.
Listasafn Sigurjóns Ólafs-
sonar: Listaverk Sigurjóns í
alfaraleið. Til 5. sept. Opið
alla daga, nema mánudaga,
kl. 14–17. Til 1. okt.
Listasafn Reykjanesbæjar:
Erró – Fólk og frásagnir.
Til 29. ágúst.
Ljósmyndasafn Reykjavík-
ur, Grófarhúsi: Finnsk sam-
tímaljósmyndun. Til 29.
ágúst.
Norræna húsið: Samsýn-
ingin 7 – Sýn úr norðri. Til
29. ágúst.
Safnasafnið, Svalbarðs-
strönd: 11 nýjar sýningar.
Safn – Laugavegi 37: Opið
mið.–sun. kl. 14–18. Sum-
arsýning úr safnaeign. Leið-
sögn alla laugardaga.
Safn Ásgríms Jónssonar:
Þjóðsagnamyndir Ásgríms
Jónssonar.
Skaftfell, Seyðisfirði: Að-
alheiður S. Eysteinsdóttir.
Til 8. ágúst. Hanna Christel
Sigurkarlsdóttir. Til 21. júlí.
Skálholt: Staðarlistamenn
eru Þórður Hall og Þorbjörg
Þórðardóttir. Til 31. sept.
Þjóðmenningarhúsið: Hand-
ritin. Heimastjórn 1904.
Þjóðminjasafnið – svona var
það. Eddukvæði. Til 1. sept.
Landsbókasafn Íslands –
Háskólabókasafn: Hand-
band á Íslandi 1584–2004.
Kvennahreyfingar – inn-
blástur, íhlutun, irringar.
Söguleg útgáfa Guð-
brandsbiblíu 1584 til vorra
daga. Til 31. ágúst.
Þrastarlundur: Myndlist-
arsýning Auðar Ingu Ingv-
arsdóttur. Til 7. ágúst.
Leiklist
Vetrargarðurinn, Smára-
lind: Fame, lau., fim. fös.
„Dansar þeirra Björnsdætra
eru flottir og vel leystir af
leikhópnum.“ Þ.T.
Austurbær: Hárið, lau., fim.,
fös.
HEILDARSKRÁ Þjóðlagahátíðar lét
nægja að flokka viðfangsefni dansk-
sænska dúósins Esk [< askur] sem
„Söngvar frá miðöldum“. En 500–1500
e. Kr. er langt tímabil, og varla að efa
að aukið hefði aðdráttarafl tónleikanna,
hefði nánar verið tiltekin hugkviða
(„fantasía“) þess um tónlist víkingatím-
ans. Um hana, og einkum hljóðfærin,
héldu þau Høxbro & Andersén bráð-
skemmtilegt erindi fyrr um daginn.
Hlustendum til fróðleiks sem misst
höfðu af því fékkst hins vegar óvænt
greinargóð tónleikaskrá í miðasölu.
Víkingahátíðir deilast nú æ víðar um
Vesturlönd við vaxandi aðstreymi ferða-
langa, enda oft vandað til áhalda og
búninga. Verr hefur tekizt til með tón-
listina, enda ekki óalgengt að bjóða upp
á írska pöbbamúsík (!), m.a.s. við
bumbuslátt sem engar heimildir eru um
á Norðurlöndum fyrir þangaðkomu suð-
rænna leikara á 12. öld. Hér mátti aftur
á móti heyra árangur vel ígrundaðrar
könnunar á því litla sem ráða má úr
möguleikum fornra hljóðfæra og leifum
af flutningshefð þeirra svo langt sem
hún nær. Meðal helztu heimildarrita
voru að sögn bók Mortens Levy tón-
sagnfræðings um arfleifð Rammaslags
Bósa sögu í Noregi (1973) – og Íslenzk
þjóðlög sr. Bjarna Þorsteinssonar.
Táknrænir fyrir vísbendingagildi
hljóðfæra voru upphafstónarnir úr kýr-
hornum – trompetum með 3–4 fingra-
götum sem sænskir smalar hafa iðkað
fram á síðustu öld við 15 alda órofna
hefð (elzta kunna hjóðfærið mun frá 6.
öld e. Kr.) Þótt tónsvið þess væri tak-
markað, eða áþekkt íslenzkra rímna-
laga, var hljómurinn – einhvers staðar
milli klassísks trompets og valdhorns –
engu líkur, og niður aldanna næsta
áþreifanlegur í furðugóðri „barr-
skógaheyrð“ Bátahússins á þétt setinni
bryggju milli áttræðra aflafleyja.
Meðal þess sem heyra mátti ofan af
feysknu bátsþili var dróttkvæð Hús-
drápa Úlfs Uggasonar (983), Darraðar-
ljóð Njálu (aðeins degi eftir úttekt Agn-
ethe Christensens á sama blóði drifna
nornasöng), Grógaldur Eddukvæða og
ýmis fornstef frá Norðurlöndum, Eist-
landi og Bretaskaga. Á einum stað fór
Høxbro með kostulega fornsögn úr lat-
nesku Sóreyjarkrónikunni (á dönsku) af
Snjó konungi er lézt úr lúsabitum; raun-
ar ágætt dæmi um splunkunýjasta
trendið landsyðra er Núdanir ku ekki
veigra sér við að nefna storytelling.
Gammblístru-, reyr- og hornpípu-
leikur Høxbros (stundum við írsk
skellirif) vakti mikla hrifningu, og ekki
síður íðiltær söngur Miriam Andersén
við eigin harpslátt á „gúslí“, endurgerða
11. aldar messingstrengda lýru frá
Hólmgarði (Novgorod), nýlendu víkinga
á austurleið til Garðaríkis. Allt í innlif-
aðri, vandaðri og furðusannfærandi
túlkun. Heillandi fóður tónsneyddri
söguþjóð til umhugsunar og innblásturs.
TÓNLIST
Þjóðlagahátíð á Siglufirði
Dúóið Esk (Poul Høxbro blásturshljóðfæri/
slagverk/frásögn og Miriam Andersén söngur/
gúslí/kýrhorn/kúabjalla). Bátahúsið, föstudag-
inn 9. júlí kl. 21:30.
MIÐALDATÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
MARGIR lögðu leið sína í Listasafn Sig-
urjóns Ólafssonar í góða veðrinu á þriðju-
dagskvöldið til að hlýða á söng Ragnheiðar
Árnadóttur og píanóleik Peters Nilsson.
Undirritaður hefur löngum verið hrifinn af
tónleikahaldi á listasöfnum, þar sem hægt er
að njóta þess sem eyrað nemur samtímis
sem augun hvarfla á milli hinna ýmsu lista-
verka og flytjenda tónlistarinnar og tón-
leikagestir njóta listarinnar í víðara sam-
hengi en ella.
Þau Ragnheiður og Peter komu víða við í
efnisvali, allt frá barokk til nútíma. Byrjuðu
á hugljúfum Purcell, fóru þaðan yfir í gáska-
fullan Mozart og fluttu alla mótettuna
Exultate, jubilate. Mótettan var öll í mjög
góðum hraða og vel flutt af miklu öryggi
með fallegum kóleratúr. Eftir ameríska tón-
skáldið Dominick Argento fluttu þau laga-
flokkinn Elizabethan Songs sem sam-
anstendur af sex söngvum. Gleðin og
gáskinn í 5. laginu var vel túlkaður bæði í
söng og píanói.
Ljóðasöngur virðist falla rödd Ragnheiðar
einkar vel eins og kom fram í sönglögum
Stenhammars og Petersons-Berger sem
voru síðust á efnisskránni sem og í íslensku
sönglögunum sem sungin voru sem aukalög.
Þarna naut Ragnheiður sín einkar vel, bæði
í söng og tjáningu og ekki skemmdi píanó-
leikur Peters fyrir.
Vandvirkni og góður tónlistarflutningur
beggja einkenndi þessa tónleika.
TÓNLIST
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar
Ragnheiður Árnadóttir sópran og Peter
Nilsson píanóleikari. Þriðjudagurinn 13.
júlí 2004 kl. 20.30.
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Jón Ólafur Sigurðsson
Í HELSTA uppákomusal í Klink og Bank,
Rússlandi, stendur yfir sýningin Afleidd/Afleit
sem skartar verkum fjögurra ungra lista-
kvenna, Jóhönnu Þorkelsdóttur, Kolbrár
Bragadóttur, Tinnu Kvaran og Þuríðar Krist-
jánsdóttur. Taka listakonurnar fyrir þemað
ósýnilega konan og hinn ósýnilegi kvenheimur
innan karlheimsins, eins og segir í stuttri
kynningu um sýninguna.
Jóhanna Þorkelsdóttir tekur þemað nokkuð
bókstaflega. Sýnir portrettmyndir málaðar
með lit sem dofnar við visst hitastig og geta
sýningargestir gert konurnar á myndunum
ósýnilegar með hárþurrkum sem hanga til hlið-
ar við málverkin. Konurnar á myndunum eru
afrekskonur liðins tíma sem höfðu gleymst í
sögunni og kvenréttindakonur síðari tíma hafa
grafið upp. Þetta er vel útfært verk hjá lista-
konunni. Málverkin kannski ekki ýkja merki-
leg, en framkvæmdin metnaðarfull og
skemmtilega hugsuð.
Þuríður Kristjánsdóttir tæklar kvenímynd-
ina í bútasaumsteppum með myndir og texta í
anda teppagerðar bresku listakonunnar Tracy
Emin. Litrík og grípandi verk sem innihalda
áreitin auglýsingaslagorð.
Tinna Kvaran býður upp á öllu ófrýnilegri
kvenímynd með tuskukjól og skessufesti,
bobbinga á kaðli, sem vísar til menningararfs-
ins. Er ágætlega framsett í rýminu og gefur
opna möguleika til túlkunar.
Kolbrá Bragadóttir tekur svo fyrir „macho-
isma“ athafnamálverksins í verki sínu „The
Last action pain thing“. Um er að ræða mál-
verk og myndband sem sýnir listakonuna
hengja sig (í plati) með pensil í hönd og slettist
þá málning á strigann eftir dauðakippum lista-
konunnar. Þykir mér framsetningin óþarflega
heimilisleg en nálgunin athyglisverð. Snertir
t.d. hugmyndir um kyn og snilligáfu sem heim-
spekingurinn Cynthia Freeland veltir upp í
bók sinni „But is it art?“ sem kom út árið 2001.
Þar veltir hún m.a. fyrir sér hvort tengja megi
snilligáfu saman við hegðun sem einungis karl-
menn hafa getað komist upp með. Van Gogh
fær t.d. aukapunkta fyrir að skera af sér annað
eyrað og Jackson Pollock fær bónus fyrir að
hafa pissað í arininn hjá Peggy Guggenheim.
Báðir kóróna snillina með sjálfsmorði. Free-
land ræðst svo á hugmyndir heimspekinga á
borð við Rousseau og Kant sem fullyrtu að
konur skorti ástríðu og aga til að einbeita sér
og því væri þeim snilligáfa ekki í blóð borin.
Heimska þessara heimspekinga endurspeglar
auðvitað þær samfélagslegu aðstæður sem
meinuðu konum aðgang að akademísku list-
námi og kæfði listsköpun kvenna fyrr á öldum,
allt til síðustu aldar og samtímans þar sem
dæmið virðist hafa snúist við, allavega hér-
lendis, og fleiri konur stunda nú myndlist-
arnám en karlar. Er mér því óljóst hvort lista-
konurnar fjórar upplifi sig ósýnilegar innan
karlheims eða hvort þemað sé virðingarvottur
við konur sem stóðu körlum jafnfætis í getu og
vilja en nutu ekki sömu tækifæra og þeir.
Morgunblaðið/Jim Smart
Afleidd/Afleit „Er mér því óljóst hvort listakonurnar fjórar upplifi sig ósýnilegar innan karlheims eða hvort þemað sé virðingarvottur við konur sem stóðu
körlum jafnfætis í getu og vilja en nutu ekki sömu tækifæra og þeir,“ segir í dómnum. Frá sýningunni í Klink og Bank sem lýkur á morgun, sunnudag.
Ósýnilegar í karlheimi
MYNDLIST
Klink og Bank – Rússland
Jóhanna Þorkelsdóttir, Kolbrá Bragadóttir, Tinna
Kvaran og Þuríður Kristjánsdóttir. Opið fimmtudag til
sunnudags frá 14–18. Sýningu lýkur 18. júlí.
RÝMISVERK – BLÖNDUÐ TÆKNI
Jón B.K. Ransu