Íslendingaþættir Tímans - 24.11.1971, Blaðsíða 6

Helga Sæmundsdóttir
Á Melrakkasléttu, vestan Leir-
hafnarfjalla stendur bærinn Leir-
höfn. Ofanvert viS bæinn rís brött
en lág fjallsbrekka, en neðanvert
við bæinn er Leirhafnarvatnið, sem
prýði er að. Flatneskja er á milli
vatnsins og sjávarins. Úr Leirhafn-
arvatninu, vestanverðu, liggur
mjódd nokkur, sem kölluð er
„Rófa“. Bendir lækur þessi á, að
þarna kunni að hafa verið ós, sem
fjaraði og flæddi um. En nú er
allbreið landsspilda á milli vatns
og sjávar. Leirhafnarvíkin er all-
stór um sig. Þar er trygg höfn fyr-
ir skip og báta þegar inn er kom-
ið. Haldbotn góður fyrir legufæri
skipa.
» Skerjagarður lokar víkinni, nær
hann alllangt út. Á honum brýtur
hafaldan í norðanstormum og er
orðin máttlaus með öllu, þegar
skerjagarð þennan þrýtur.
Heiman frá bænum, Leirhöfn, er
víðsýnt mjög til vesturs. í suðri
byrgir Snartarstaðanúpur útsýn, og
Hvammafjöll og Rauðunúpar til
norðurs. í vestri sést Tjörnes og
framundan því sjást Kinnarfjöll,
mikilfengleg og úfin, hvíthödduð.
í góðum sjónauka sjást fleiri fjöll
og fjallgarðar koma í sjónmál
greinilega. Fullyrt er, að tveir
hnjúkar sjáist miklu fjær í sjón-
auka þá skyggni er sem bezt. Mun
þar vera um að ræða fjallshnjúka
vestur í Strandasýslu. Má því segja,
að víðsýnt sé í Leirhöfn, séð til
vesturs og norðvesturs.
Það mun hafa verið vorið 1914,
að sveinstauli kom að Leirhöfn.
Átti drengur sá að vera þar smali
um sumarið, var hann sá hinn sami
og þessi orð ritar, þá 13 ára. Lítill
var drengur sá og lágur í lofti.
Ég lagði leið mína heim til bæjar-
ins, sem lá og liggur enn við þjóð-
braut, ef farið er um Melrakka-
sléttu. Mér var boðið inn í stofu
í nýlega byggðu húsi, sem byggt
var úr steinsteypu, vandað mjög
að efni og hið prýðilegasta, enda
sérstæð bygging í því byggðarlagi
í þá daga. Hús þetta stendur enn.
Sýndist mér í sumar, er ég átti
þar leið um, að húsið sómdi sér
vel enn, — sumarið 1971, en íbúð-
arhús það, sem hér um ræðir, var
byggt 1911.
Er ég sat þarna inni í stofunni
í Leirhöfn, þá ófermdur, og leit í
kringum mig í húsakynnum, sem
mér þótti mikið til koma, þá hafði
ég lítinn tíma til umþenkingar um
það efni, því stofudyrnar opnuðust
og inn kom koná, sem hlaut að
vera húsmóðirin.
Konan var í meðallagi há, þétt-
yaxin og góðleg. Ég stóð upp og
heilsaði konunni, sem tók kveðju
minni með svo fölskvalausri hlýju,
að af mér hvarf öll feimni. Ég man
enn orðin sem hún sagði við mig
eftir að hafa tekið kveðju minni,
sem fyrr er frá sagt.
„Þetta mun vera nýi smalinn
minn. Vertu velkominn“. Röddin
milda og hlýja og bjarti og hreini
svipurinn, færði mér, drengnum,
traust. Mér fannst ég vaxa við þess
ar hlýju móttökur, sem kölluðu á
það bezta í fari mínu.
Á því augnabliki hét ég því með
sjálfum mér, að reynast trúr í
starfi og eignast traust þessarar
konu. Reyndar leiddist mér hjáset-
an, hafði kynnzt því starfi tvö síð-
ast liðin sumur.
Þannig bar fundum okkar Helgu
Sæmundsdóttur fyrst saman. Ég
var oft búinn að heyra þessa konu
nefnda. Ég kveið ekki fyrir því að
fara að Leirhöfn. Um það heimili
hafði ég margt heyrt talað, en að-
eins heyrt umtal, sem vitnaði um
reisn, myndarskap og drenglund.
Nú sat ég þarna í stofunni. Hús-
móðirin sat þarna líka og spjallaði
við mig eins og gamlan kunningja,
glöð og góðleg. Ég fann strax, að
þarna myndi ég eignast vin, sem
yrði mér í senn húsmóðirin virðu-
lega og einnig myndi hún reynast
mér sem væri hún móðir mín,
bæði í umhyggjusemi og alúð.
Þetta reyndist rétt síðar meir. —
Helga Sigríður hét hún fullu nafni,
var fædd að Presthólum í Núpa-
sveit 19. desember 1856.
Faðir hennar var: Sæm-
undur Sigurðsson frá Halldórsstöð
um í Kinn, voru þau systkin 23,
var eitt þeirra Helga, móðir Sigurð
ar búnaðarmálastjóra, en hún var
hálfsystir Sæmundar, því Sigurður
faðir þeirra var tvíkvæntur.
Helga Sæmundsdóttir missti föð-
ur sinn um fermingaraldur. Á
þeim árum átti margur erfitt upp-
dráttar. Reyndi Helga Sæmunds-
dóttir snemma á ævinni, hvað fá-
tækt var, en þrek hennar og þol-
gæði bugaðist aldrei, á hverju sem
gekk.
Sumarið 1883 giftist Helga Sæm
undsdóttir Kristjáni Þorgríms-
syni, bónda I Leirhöfn. Kristján
Þorgrímsson var ekkjumaður og
átti börn uppkomin. Er dætur
Kristjáns giftust og einnig sú, sem
hafði verið bústýra á búi föður
síns, vantaði Kristján bústýru.
Þar sem hann hafði frétt um mann
kosti og dugnað Helgu Sæmunds-
dóttur, sem lengi liafði verið vinnu
kona á Sigurðarstöðum á Mel-
rakkasléttu, þá leitaði hann til
Helgu er giftist Kristjáni, sem fyrr
greinir. Fluttist Helga þá að Leir-
höfn og móðir hennar Kristín Sig-
urðardóttir með henni. Hafði Krist-
ín, móðir Helgu, átt við vanheilsu
að stríða og dó þá um haustið.
Þau Kristján Þorgrímsson og
Helga Sæmundsdóttir, kona hans,
eignuðust sex sonu, sem allir urðu
þekktir að atorku og dugnaði.
Urðu þeir móður sinni stoð og
styrkur, er þeir þroskuðust, enda
áttu þeir eftir að gera garðinn
frægan.
Helga Sæmundsdóttir missir
mann vsinn 14. maí 1896, eftir
tæpra 13 ára sambúð. Þá syrti í
lofti fyrir ekkjunni er stóð ein
uppi með sex syni sína. Jóhann,
þann elzta, tæplega tólf ára. Þann
yngsta, Helga, eins og hálfs árs.
En bænakonan Helga Sæmunds-
dóttir bugaðist ekki. Bænin var
henni styrkur. Trúin varð henni
6
ÍSLENDINGAÞÆTTIR