Íslendingaþættir Tímans - 09.03.1972, Blaðsíða 17

smiðju iÞorsteins Jónssonar. Varð
það honum að góðu gagni. Að öðru
leyti var hann alveg sj'álfmenntað-
ur í iðn sinni, en meistararéttindi
féikk hann árið 1934, þá kominn
hátt á fimmtugsaldur.
Snemma á þriðja tug aldarinnar
eða um það leyti, sem Kristinn var
að verða fertugur, ibar hugvitssiami
hans þann áramgur, sem nægja
mætti til að geyma nafn hans í at-
vinnusögu landsins. Honum tókst
að finna upp „línurennuna“, sem
nú í nálega hálfa öld hefur verið
almennt notuð á íslenzka bátaflot-
anum og raunar víðar, gerbreytti
aðstöðu sjómanna við línuveiðar og
hefur trúlega bjargað mannslífum
á sjó, þó að ekki verði á það sönn-
ur færðar né í tölum talið. Þessa
uppgötvun sína gerði hann kunna
og lét af hendi til þess að hún
mætti verða öðrum að gagni, en
eöcki varð af því, að hann fengi
einkaleyfi það, er honum hefði bQr-
ið, og ekki kom í hans hlut neitt
af þeim verðmætum, sem hug-
mynd hans átti þátt í að færa í
þjóðarbúið. En á efri árum hans
veitti Alþingi honum dálitla fjár-
upphæð árlega í viðuriíenningar-
skyni, og þó raunar smáræði eitt
miðað við það, sem hann kynni að
hafa átt rétt á frá íslendingum og
öðrum, ef uppgötvun hans hefði
hlotið laigavernd honum til ávinn
ings.
Línurennan varð sú uppgötvun
islendingaþættir
Kristins, sem mestan árangur bar,
og kannske sú eina, sem ástæða
er til að igera hér að umtalsefni.
En hann glímdi við margt. Ýmis-
legt af því, sem honum kom í hug,
og framkvæmdi, var í sambandi
við smiðjuna og vinnubrögð hans
sjálfs. En þess minnist ég meðal
annars, að hann reyndi að koma á
framfæri hugmynd um nýja hey-
verkunaraðfierð og gerði tilraun
til að smíða bát, sem ekki gæti
sókkið, svo að nokkuð sé nefnt.
En Kristinn fékkst við fleira en
smíðar og uppgötvanir á því sviði.
Hann geymdi í minni og skráði
ýmiss ikonar íróðleik sögulegs
efnis. Sá fróðleikur var einkum
tengdur við sveitina, þar sem hann
var fæddur og ól aldur sinn allan
og fólkið, sem byiggði þá sveit á
öldinni, sem leið og framan af þess
ari öld. Til er allmikið af óprent-
uðum handritum hans um þessi
efni. Af handritum hans, Sem ég
hef lesið, skulu hér nefnd: þáttur
um landnám í Leirhöfn, og úr
sögu ýmissa Sléttujarða í seinni
tíð, þáttur um Helgu Sæmundsdótt-
ur, móður höfundar og um Krist-
ján föður hans, þáttur um selveið-
ar, þáttur um hvalreka á Sléttu,
þáttur um bjarndýr, er gengið
hafa á land á Sléttu, þáttur um
refi og refaveiðar og annar um
hreindýr og fjöldi frásagna um
skipsströnd við Sléttu. Frá hans
hendi er líka til lönig ritgerð með
fyrirsögninni: „Smiðjan mín,“ en
smiðjan hans var honum hugleikn-
ari en flest annað lengst af.
Kitstörf siín mun hann ekki hafa
byrjað fyrr en hann var kominn
á efri ár, og átti þá raunar ekiki
hægt um vik. En þanniig var það,
að rétt um 1940 eða um það leyti
sem hann var hálfsjötugur að aldri
fór honum að daprast sýn, fékk
illt í annað augað og varð að
nema það á brott. Á hinu auganu
var gerð skurðaðgerð árið 1947, en
bar ekki þann árangur sem vænzt
var. Missti hann þá sjónina að
mestu, en með því að nota sérstaka
gerð gleraugna, gat hann haft nokk
ur not af því auganu, sem eftir
var, á mjög takmörkuðu sjónsviði,
líkt og horft væri í igegnum mjóa
pípu á það, sem þannig mátti
greina. Um lestur og sikrift varð
honum óbægt við þau skilyrði og
reyndi þó hvort tveggja. Hann
komst þá upp á lag með að
„píkka“ á ritvél og varð það hon-
um viðráðanleigra. En það mlin —
þó einkennilegt kunni að virðast
— einkum hafa verið eftir að sjón-
Leysið gerði hann að miklu leyti
óvinnufæran að hann fékk áhug-
ann fýrir því að færa fróðleik sinn
í letur, og kom því í verk við þau
sikilyrði, sem nú hefur verið lýst.
f meira en 20 ár átti hann við
blinduna að búa ag kvarta'ði ekki
yfir þeim „krossi“, sem þannig var
á hann lagður. Jafnvel eftir að hann
var kominn á níræðisaldurinn
kallaði hann líkamshreysti sína í
bezta lagi, ef sjónleysið væri frá-
skilið. En hitt var honum áhyggju-
efni, og oft svo mikið, að hann og
aðrir höfðu raun af, að honum tæk
ist ekki að koma í framkvæmd hug
myndum sínum og öðrum áhuga
málum, en þau voru mörg. Þeim,
sem lengi lifir, getur stundum orð-
ið örðugt að vera í „takt“ við
tímann, sem líður. Að setj-
ast í helgan stein var honum ekki
að skapi. Skynjun augnanfla Var
honum að mestu horfin, en því
ðkarpari varð hin innri sjón hans
og hið skapandi ímyndurnarafl,
sem svo mætti nefna. Þegar fund-
um okkar bar saman öðru hverju
hin síðustu ár, igat ég ekki annað
en dáðst að þessum blinda öldungi,
hversu áhugi hans var brennandi
og streymandi mælskan, er hann
17