Íslendingaþættir Tímans - 12.10.1972, Blaðsíða 6

HELGI ARASON
Þau bregða um þig ijóma liðnu árin,
nú lofa þig — þin eigin verk.
— D.St.
Helgi Arason á Fagurhólsmýri i
öræfum andaðist á heimili sinu 24.
ágúst s.l. 79 ára. Starfsþrek hans hafði
farið þverrandi að undanförnu sökum
sjúkdóms, en hann þurfti þó ekki á
sjúkrahússvist að halda.
Helgi fæddist á Fagurhólsmýri 16.
marz 1893. Foreldrar hans voru hjónin
Ari Hálfdánarson og Guðrún Sigurðar-
dóttir, en þau bjuggu á Fagurhólsmýri
um langt skeið. Þau voru bæði af
merkum skaftfellskum ættum. Heimili
þeirra á Fagurhólsmýri var meðal
hinna fremstu i héraðinu og jafnan
fjölmennt. Þar fór saman i heimilis-
háttum atorka, framfarahugur, bók-
leg fræðsla, reglusemi, greiðvikni og
glaðværð i viðmóti. Þar ólust upp sjö
börn þeirra hjóna. Yngstir i systkina-
hópnum voru tviburarnir Helgi og
Hálfdán. Helgi naut góðs af þvi, eins
og systkini hans, að alast upp á traustu
menningarheimiii. Dagfar hans alla
ævi, bar þess vott, að hann var sjálfur
gæddur þeim dyggðum, sem rótgrónar
voru á heimilinu. Fór þar saman eðlis-
far og uppeldisáhrif. Og er hann var á
barnsaldri kom það fram i handtökum
hans, að snemma beygist krókúrinn að
þvi er verða vill.
Fyrr en varði bar samt að nokkra
erfiðleika, svo að brautin til aukins
þroska varð ekki svo greiðfæi* sem
skyldi. Þegar Helgi var niu ára fékk
hann meinsemd i annað hnéð, svo að af
þeim sökum lá hann þungt haldinn
margar vikur. Eftir að þrautir
minnkuðu komst hann i sjúkrahús i
Reykjavik. Með hjálp færustu lækna
og á löngum tima fékk hann aftur
styrk i fótinn, svo að hann gat gengið
til vinnu hvar sem var og hlifði sér
hvergi. Samt hlaut hann jafnan að
reyna það, að betra er heilt en vel gró-
ið.
Eftir að Helgi hafði unnið bug á
sjúkdómnum, hélt hann kyrru fyrir
heima um sinn og vann að ýmsu. Greip
hann þá m.a. til skósmiði. En er hann
var kominn á þritugsaldur fór hann
til Seyðisfjarðar, réðst til Jóhanns
FAGURHÓLSMÝRI
t
Hanssonar og starfaði þar i vélsmiðju
um skeið og i framhaldi af þvi vann
hann með Jóhanni við tilraunir með að
ná á flot togara sem strandað hafði i
öræfunum. Helgi var samstarfsmaður
Jóhanns Hanssonar fáein ár, þótt lög-
heimilið væri ávallt á Fagurhólsmýri.
Það kom brátt i ljós að Helgi var svo
vel að sér, að honum var nálega undir-
búningslaust treyst til að leysa af
hendi vandasöm verk i járnsmiði.
Helga fór likt og hinum merka
brautryðjanda, er á 19. öld ferðaðist
um fjarlæg lönd til að kynnast menn-
ingu og háttum annarra þjóða. ekki
einungis vegna sjálfs sin. vegna
hinna, sem áttu þess ekki kost að fara
að heiman, og bað samstarfsmenn
sina að muna eftir tslandi. Dvöl Helga
á Seyðisfirði var ekki eingöngu vegna
atvinnu i vélsmiðjunni. Hjá honum féll
starf og nám i einn farveg. Miklu verki
skyldi skilað, en jafnframt með glöggu
auga gefa gaum að nýjungum. er leitt
gætu til aukins hagræðis og þæginda.
Ennfrerhur skyldi ávallt munað eftir
sveitinni og þvi. er þar mætti til leiðar
koma og til framfara horfði. A þessum
árum tókst Helga að eignast rit eftir
norskan verkfræðing, er varð honum
— og siðar fleiri sjálfmenntuðum raf-
fræðingum i Skaftafellssýslu — gagn-
leg lærdómsbók.
Um leið og Helgi kom heim frá
Seyðisfirði, og þó áður en starfi hans
með Jóhanni Hanssyni lauk að fullu,
hófst hann handa um sum þau verk, er
hann hafði hug á að leysa af hendi á
heimili sinu og viðar i sveit sinni.
A árinu 1922 lauk hann smiði raf-
stöðvar á Fagurhólsmýri. Jafnframt
kom hann þar upp aðstöðu til járn-
smiði. Með þessu verki ruddi hann
brautina á þessu sviði i sveitinni og
viðar, enda voru ekki margar raf-
stöðvar á landinu á þessum tima.
Þegar Helgi hafði komið þessu i verk,
var hann ekki orðinn þritugur að aldri.
Og hér var ekki tjaldað til einnar næt-
ur. Við ævilok Helga hafði rafstöðin á
Fagurhólsmýri — að visu með nokkr-
um endurbótum — skilað orku i heim-
ilin þar i hálfa öld.
Athafnir Helga og framkoma báru
vott um svipaða hugsun og hjá kenni-
mannfnum og búnaðarfrömuðinum, er
kvaðst ekki byggja fyrir sig einan
heldur sveitungana og vilja hjálpa
grönnum sinum við margháttaðar
framkvæmdir. Þegar öræfingar sáu,
hverju rafstöðin á Fagurhólsmýri fékk
orkað, varð þeim það mikil hvatning
til framtaks á þessu sviði, svo að á ein-
um áratug voru flest heimili i öræfa-
sveit raflýst frá vatnsaflsstöðvum, er
reistar voru i grennd við bæina. Þótt
fleiri hagleiksmenn en Helgi komi þar
við sögu, þá á hann þar stærstan hlut.
Járn úr togurunum, sem strandað
höfðu. notaði hann allmikið, smiðaði
sjálfur sumt, er þurfti i rafstöðvarnar
og annaðist kaup á öðru efni. Starf
Helga á þessu sviði var ekki bundið við
öræfasveitina eina. Hann kom upp
rafstöðvum á nokkrum bæjum i öðrum
byggðarlögum. Með þessu framfara-
spori. sem stigið var fyrir 40-50 árum.
hafði öræfingum tekist þrátt fyrir ein-
angrun. að stiga lengra fram en ibúum
margra annarra byggðarlaga. Vakti
það athygli ýmissa manna. er komu í
sveitina. Þessu til sönnunar er um-
sögn. sem þjóðkunnur lærdóms- og
6
islendingaþættir