Íslendingaþættir Tímans - 12.10.1972, Blaðsíða 7

gáfumaður birti, eftir að hann hafði
komið að Fagurhólsmýri og séð sumt
af verkum Helga. Þar segir svo: (Sig.
Nordal: Vaka 1927, I. árg.): „Eitt af
þvi sem vakti athygli mina og aðdáun
á ferð minni um Skaftafellssýslur i
sumar, voru rafstöðvarnar. Þær eru
þar á allmörgum bæjum og orkan
nægilega mikil til þess að rafmagnið
geti sýnt alla kosti sina. Þar eru ekki
aðeins ljós í hverju horni i bænum,
heldur i útihúsum og úti á hlaði....
Auk rafalsins geta vatnsvélarnar
rekið ýmis önnur tæki. Vatnvélin á
Fagurhólsmýri snýr kvörn, hverfi-
steini, rennismiðju og blæs að kolum i
smiðjuaflinum.... Sumir munu halda,
að Skaftfellingar hafi orðið á undan
öðrum i þessu efni, af þvi að staðhættir
séu þar sérstaklega auðveldir. Nú er
að visu nóg vatn i Skaftafellssýslu. En
ekki gagnast að Kúðafljóti né Skeiðará
til virkjunar. Til þess eru bæjarlækirn-
ir betri, og þeir eru viðar á íslandi.
Sannleikurinn er sá, að staðhættir eru
mjög upp og ofan, þar sem stöðvar
hafa verið gerðar, sums staðar ágætir,
sums staðar i meðallagi eða tæplega
það. Skaftfellingar hafa komizt á und-
an öðrum, af þvi að þeir hafa lært að
hjálpa sér sjálfir. Hagleikur virðist
lengi hafa legið þar i landi og smiðjur
eru viðar á bæjum, en nú gerist al-
mennt. Einstöku hagleiksmenn, sem
að miklu leyti hafa verið sjálf-
menntaðir, hafa ráðizt i að setja upp
stöðvar, smiða mikið af þeim heima,
jafnvel vatnsvélarnar, en panta hitt
sjálfir, sem til þurfti. Með þessu móti
hefur þeim tekizt að gera stöðvarnar
furðanlega ódýrar. Ef þeir hefðu átt
allt til Reykjavikur að sækja, er hætt
við að kostnaðurinn hefði orðið lítt
kleifur. Auk þess má ekki gera litið úr
þeim þroska og trausti á sjálfa sig,
sem bændum eykst við slikar fram-
kvæmdir. Með þessu eina móti geta
þeir lfka haft menn við höndina til við-
gerða, ef eitthvaö bar út af. Ég vildi
óska þess, að hagleiksmenn viðsvegar
af Islandi vildu taka sér ferð á hendur
og skoða stöðvarnar i Skaftafellssýslu
og kynnast sumum smiðunum þar
eystra eins og þeim Bjarna Runólfs-
syni i Hólmi i Landbroti og Helga
Arasyni á Fagurhólsmýri i öræfum.
Þeim myndi vaxa áræði og bjartsýni
«við þá kynningu. Það myndi verða ljós
úr henni — bókstaflega”.
Umsögn hins glöggskyggna gests,
sem hér er vitnað til sýnir góðan skiln-
ing á málinu. En sá veit bezt, sem
reynir. Ef bændurnir i einangraðri
byggð, þar sem verzlunarviðskipti
voru erfiðleikum bundin, hefðu átt allt
til Reykjavikur að sækja i sambandi
við rafstöðvarnar, er hætt við að
kostnaðurinn hefði orðið litt kleifur.
Og oft var leitað til Helga um lagfær-
ingar og viðgerðir. Lagði hann gjörva
gjörva hönd á marga hluti og voru þau
viðskipti jafnan á þann veg eins og
sjálfsagt væri, að hann veitti hverjum
þeim, sem til hans leitaði, ókeypis að-
stoð við slikar endurbætur.
Helgi lét ekki við það eitt sitja að
vinna að vélsmiði og annast ýmsar
endurbætur. Marga smiðisgripi stóra
eða smáa gerði hann fyrir sjálfan sig
eða aðra. Mátti einu gilda, hvort efni
viðurinn var járn, stál, kopar i renni-
bekkinn eða deigluna, álkúlur af fjöru
eða tré. Yfirleitt bera þessir hlutir það
með sér, að þar hefur hagur maður
farið höndum um.
Framtak Helga birtist i verki á við-
ara sviði en við smiðar. Hann átti mik-
inn þátt i þvi að kaupa fyrstu bifreið-
ina, sem öræfingar eignuðust og var
hún notuð til flutninga um sveitina.
Jafnframt öðrum verkum vann hann
að bústörfum eftir þvi sem timi gafst
til i góðu félagi við bróður sinn og fleiri
vandamenn. Hann stóð fremstur i
flokki heimilismanna við byggingar
húsa á jörðinni. Hafði hann ávallt
m jög glöggt auga fyrir hagræðingu við
störf utan húss og innan.
Helgi hafði lengi á hendi ýmis opin-
ber þjónustustörf. Hann var
simstöðvarstj- um 40 ára skeið. Hann
annaðist afgreiðslu flugvéla á Fagur-
hólsmýri og veðurathugun. Fáein ár
var hann deildarstjóri i öræfadeild
Kaupfélags Skaftfellinga og þá annað-
ist hann vöruafgreiðslu i sveitinni á
vegum kaupfélagsins.
Yfirburði manns má stundum
greina i tvo þætti: varanleg verk og
heillavænleg áhrif á samfélagið. Mest
er um vert, þegar þetta fer saman.
Verkahringur Helga var að mjög
miklu leyti bundinn við öræfasveitina.
Þeir, sem bezt þekkja til verka hans og
geta haft fyrir augum sumt það, er eft-
ir hann liggur, munu nú við ævilok
hans með hlýjum hug minnast hans á
sama hátt og þjóðskáldið segir:
Þau bregða um þig Ijóma liðnu árin,
nú lofa þig — þin eigin verk.
En bak við verkin stendur maðurinn
sjálfur. „Allar nýjar endurbætur eiga
sinar dýpstu rætur i fylgsnum hjart-
ans, fleygri sál”. Menn, sem hafa mik-
ið skapandi afl sjá i huga sér myndir,
sem ekki eru þá til i hinum sýnilega
heimi. Þær eru i huga manns eins og
fullgerður uppdráttur af mannvirki,
sem ekki er farið að reisa. Hin glöggva
úsjón Helga á verklegu sviði benti á
þennan hæfileika. Arvekni og kapp við
störf var i samræmi við eðli hans.
Einnig hafði hann sivakandi áhuga á
þvi að búa vei i haginn fyrir sjálfan sig
og aðra, lyfta heimili sinu og sveit
sinni til aukinnar velmegunar og lifs-
þæginda.
Þegar maður hefur fengið þessar
miklu vöggugjafir Hugsjónir, mikinn
hagleik, vakandi áhuga og einlægan
vilja til að vinna að viðtækum fram-
förum og ávaxtar þær með störfum
sinum, þá getur ekki hjá þvi farið að
hann verði mikill umbótamaður á
starfssvæði sinu.
Þótt jarðnesk ævi Helga Arasonar sé
öll, geyma sveitungar og aðrir vinir
hans i hug sér þannig mynd af merk-
um manni og mikilhæfum.
Sú alúðarkveðja, sem hér er flutt,
skal að lokum bundin við hin fögru,
fornu orð: Láti Guð honum nú raun lofi
betri.
— Þ.Þ.
islendingaþættir
7