Íslendingaþættir Tímans - 12.10.1972, Blaðsíða 14

EIRÍKUR SIGURÐSSON
F. 1. mai 1889.
D. 21. ágúst 1972.
Haustið 1952 tók Langholtsskólinn i
Reykjavik til starfa. Byggingarfram-
kvæmdir höfðu dregizt á langinn og
seinkaði það skólahaldi um nokkrar
vikur. Allir voru orðnir þreyttir á
biðinni, skólastjóri, nemendur, for-
eldrar. Allir nema kennararnir sögðu
meinlegar tungur.
Þá var þaö einn rigningardag ná-
lægt haustnóttum, að barið var að dyr-
um á skrifstofu skólastjóra, sem vann
að undirbúningi skólahaldsins. A
þröskuldinum stóð fremur lágvaxinn
maður en þrekinn um herðar, nokkuð
við aldur en þó hinn vörpulegasti.
Hann var rjóður i andliti, útitekinn og
votur af regninu, svipurinn stillilegur
og andaði frá honum hlýju. Hér var
kominn einn af þeim kennurum, sem
ráðnir höfðu verið að hinum nýja
skóla, Eiríkur Sigurðsson.
Erindi Eiriks að þessu sinni var að
grennslast um það hjá skólastjóra,
hvort hann gæti ekki á einhvern hátt
lagt lið við undirbúning skólahaldsins,
meðan á biðinni stóð. Skólastjórinn,
Gisli Jónasson, spurði góðlátlega,
hvort hann væri orðinn leiður á að-
gerðaleysinu.
,,Ónei”, svaraði Eirikur, ,,ekki er nú
það. Það stendur nú þannig á, að ég er
að byggja ibúðarhús að Drekavogi 8,
svo að i sjálfu sér má segja, að þessi
timi komi sér vel fyrir mig. Það er
bara þetta, að ég kann svo illa við að •
taka á móti launum fyrir að gera ekki
neitt”.
Sú mynd, sem ég mótaði mér af
Eiriki Sigurðssyni við þessi fyrstu
kynni átti ekki eftir að breytast mikið,
heldur aðeins verða fyllri. Einkum
vantaði þá i hana bros . hans, sem
yljaði mörgum i návist hans. Og þó var
það ekki ætlað til að ganga i augun eða
bera á torg, heldur varð það til eins og
ósjálfrátt innra með honum sjálfum
likt sólargeisla, sem kemur og fer.
Annað mjög eftirtektarvert einkenni i
fari Eiriks var hinn einstaki grandvar-
leiki hans i orðum. Hann talaði fremur
hægt og seint og var sem hann sleppti
engu orði ógrunduðu. Einkum gætti
þessa, þegar tilrætt var um menn.
Hann bar engan oflofi og aldrei lasti,
en vildi, að hver nyti sannmælis fyrir^
14
það, er hann hefði vel gert. Kæmi þar
tali manna, að farið væri niðrandi eða
háðulegum orðum um náungann, lagði
Eirikur aldrei til mála, en fram á varir
hans læddist stundum góðlátlegt, tvi-
rætt bros, sem ég vissi aldrei gerla að
hvorum var fremur stefnt, þeim er um
ræddi eða þeim, sem um var rætt.
Þegar hér var komið sögu, á haust-
dögum 1952, var Eirikur enginn ný-
græðingur i kennarastarfinu. Hann
hafði þá um árabil verið farkennari á
ýmsum stöðum á Austfjörðum, jafn-
framt þvi sem hann fékkst við búhokur
sér til lifsframfæris, þvi fáir litu á það
sem alvöruvinnu að segja til krökkum.
Ég býst þvi við, að Eirikur Sigurðsson
hafi verið þvi fremur óvanur að taka
laun sin á þurru, eins og fram kom i
fyrstu heimsókn hans i Langholtsskól-
ann. A þessum árum hefur hann sjálf-
sagt ekki verið neinn hálaunamaður,
en komizt bærilega af, i anda þess við-
horfs, að sá, sem ekki girnist meira en
hann þarf, hefur oftast allsnægtir.
En þótt Eirikur tæki þannig hendinni
til á Austfjörðum með einum og öðrum
hætti, varð hann þar ekki allur. Leiðin
barst frá farskólanum i sveitinni til
Reyðarfjarðar og Siglufjarðar, þar
sem hann fékk fjölþætta reynslu af
kennslustörfum og loks var hann. hing-
að kominn til Reykjavikur.
Sem kennari fór Eirikur varfærnum
höndum um nemendur sina, skildi vel
aðstöðu þeirra, sem minni máttar
voru og áttu erfitt með nám. Hins veg-
ar var það honum fjarri skapi að
leggja árar i bát, hvorki fyrir sina
hönd né annarra. Þess vegna var hann
ýtinn við að laða nemendur sina til
náms og nokkurs árangurs og missti
aldrei sjónar af lendingarstað, þótt af
og til kynni að bera úr horfi. Kæmi það
fyrir, að Eirikur hefði nemendur, sem
fremur skorti vilja en hæfileika og
nýttist ekki kennslan vegna leti eða
kæruleysis, þótti honum stórum mið-
ur. Fylgdi hann þá kröfum sinum eftir
af þeim þunga, aðoft nægði til bóta. Að
þessu leyti speglaðist skapgerð Eiriks
i kennslu hans. Hann hafði alla tið
fyrst og fremst gert kröfur til sjálfs sin
og sjálfrátt eða ósjálfrátt varð honum
að ætlast til þess sama af öðrum.
Haustið 1959 lét Eirikur af kennslu,
þá nýlega orðinn sjötugur. Heilsa hans
var ennþá góð, en skert heyrn nokkúð
farin að baga hann i starfi. Það var þó
engan veginn ætlun hans að setjast i
helgan stein, þótt nú ræki ekki lengur
nauðir til, að hann legði á sig vinnu.
Hann réðst starfsmaður i Fiskimjöls-
verksm. Kletti, þar sem hann
vann erfiðisvinnu um nokkur ár, fullan
vinnudag, og stundum vel það, við hlið
sér yngri manna. Enginn kvartaði þó
um, að á gamla manninn hallaði i
starfi og kom sér ennþá vel sú seigla
og likamlega þjálfun, sem þátttaka i
erfiðisvinnu og iþróttum hafði búið
hann.
Á áttræðisaldrinum upplifði Eirikur
svo það, sem ég hygg, að hann hafi
verið litt kunnur áður. Hann hafði
skyndilega meiri peninga handa á
milli, en honum fannst þörf fyrir, þar
sem hann fékk bæði eftirlaun sin og
góð laun fyrir þá vinnu, sem hann
stundaði. Ekki þurfti hann þó að hafa
af þvi áhyggjur til frambúðar, hvernig
hann ætti að koma peningum sinum i
lóg. Skattheimta þess opinbera var
fljót að finna þetta breiða bak, saman-
rekið og sinastælt úr Fljótsdalnum, og
gekk að þvi eins og hverju öðru misk-
unnarverki að hirða kúfinn af launum
hans.
Nú á tveimur siðustu árum tók
heilsu Eiriks mjög að hraka. Likami
hans var út slitinn og önd hans var
smám saman að leggja af sér hin
islendingaþættir