Íslendingaþættir Tímans - 01.12.1972, Blaðsíða 12

Minning hjónanna á
Osi í Borgarfirði eystra
bað hverfur nú, sem vonlegt er,
óðum af vettvangi hins daglega lifs,
starfs og strits, fólkið er var að fæðast
i þennan heim, vaxa upp og hljóta sina
vigslu til starfs og dáða um og eftir
siðustu aldamót. Margt af þvi er þegar
horfið yfir „móðuna miklu”, aðrir
þrauka hér enn, sumir meö einhverja
starfsorku, svo að þeir geta eitthvað
,,bardúsað” ennþá i lifsins önn, en
fleiri þó algjörlega dæmdir úr þeim
leik og allir biðandi eftir þvi.að lúð-
urinn gjalli. beir verði fyrr eða siðar
kallaðir i þá för, sem enginn okkar
kemst hjá að fara. Og þegar komið er
að kveldi,leita auðvitað margar spurn-
ingar á huga manns. ,,Hvað vannstu
Drottins veröld til þarfa? bess verður
þú spurður um sólarlag”, sagði skáld-
ið. Slikar spurningar eru auðvitað
fyrst og fremst persónulegar spurn-
ingar hvers einstaklings og svörin
sömuleiðis, allt eftir þeim efnivið, sem
til úrvinnslu er hverju sinni.og þvi
mati.sem hver leggur á þá hluti.
bað sem gefur mér meðal annars
tilefni til þessara hugleiðinga nú er
það, að á þessu ári hafa horfið af þessu
tilverustigi hjónin á Ósi hér i hreppi,
þau Bergrún Árnadóttir og Jóhann
Helgason, en ég tel, að þau hafi verið
ágætir fulltrúar þess fólks, er hlotið
hefur samheitið ..Aldamótamenn”,
bæði vegna þess,að það lifði og starfaði
á fyrri hluta þessarar aldar og all
miklu lengur þó, en ekki þó siður
vegna þess, að ég hygg.að i innri með-
vitund okkar hafi ekki aðrir hlotið
þennan titil en það fólk, sem taldist
hafið yfir alla meðalmennsku. Með öðr
um orðum, það er sæmdarheiti. En
þaö er sannfæring min, að þau Oshjón,
Bergrún og Jóhann.beri það heiti með
sóma og pryði. Slikt var þeirra fram-
lag til samfélagsins. Ég vil nú i stuttu
máli geta nokkurra atriða úr lifi
þessara mætu hjóna, er þau eru horfin
af þessum heimi að loknu löngu og
ströngu, en óvenjulega gifturiku lifs-
starfi. Já horfin segi ég, það er nú
reyndar ekki rétt, þau lifa áfram i
niðjum sinum um ókominn tima,
einnig i minningu okkar samferða-
mannanna,sem áttummeðþeim langa
samfylgd. Og sú minning mun ávallt
12
verða okkur fersk og hlý, þótt árin liði.
og Samfylgd þeirra Bergrúnar og Jó
hanns var lika orðin löng, þvi að þau
höfðu deilt geði saman i 54 ár og 18
dögum betur, er Jóhann andaðist 10.
febrúar á þessu ári. Aðskilnaður
þeirra á milli tilverustiga varð ekki
langur, þvi að Bergrún var kölluð af
þessum heimi 25. júni s.l.
Jóhann Helgason fæddist i Njarðvik
i Borgarf jarðarhreppi hinn 30.
desember 1891. Hann var sonarsonur
Jóns Sigurðssonar bónda og fræði-
manns i Njarðvik, sem fékk viður-
nefnið ,,hinn fróði” og var þjóðkunnur
maður af gáfum sinum og fróðleik.
Bergrún Arnadóttir fæddist i Brúna-
vik i Borgarfjarðarhreppi hinn 3. októ-
ber 1896. Foreldrar hennar voru Ingi-
björg Jónsdóttir, Sveinssonar, bónda i
Litluvik i Borgarfjarðarhreppi,og Árni
Steinsson, þá bóndi i Brúnavi, en siðar
hreppstjóri og útvegsbóndi i Bakka-
koti i Bakkagerðisþorpi.
bað var hinn 23. janúar 1918, sem
þau Bergrún Arnadóttir og Jóhann
Helgason gengu i hjónaband. Sam-
fylgd þeirra i lifinu var þvi orðin
nokkru lengri en almennt gjörist i
slikum tilfellum, þegar „maðurinn
með ljáinn" batt endi þar á. En það er
ekki fyrst og fremst árafjöldinn, sem
hér skiptir sköpum, að það hefur gerzt
hér stórbrotin og glæsileg hetjusaga,
heldur fyrst og fremst þær erfðir og
þeir meðfæddu eiginleikar, sem aðal-
persónur hennar hlutu i vöggugjöf, og
má þar meðal annars nefna óvenju-
lega atorku og ábyrgðartilfinningu.
betta, að gjöra fyrst og fremst kröfur
til sin sjálfs, axla sjálf byrðar sinar i
lifinu, jafnvel þótt þungar reyndust, en
láta það ekki öðrum eftir. Mætti það
fordæmi þeirra óshjóna, Bergrunar og
Jóhanns verða okkur, sem nú lifum i
þessu þjóðfélagi til nokkurrar um-
þenkingar. þegar kröfupólitikin tröll-
riður þjóðfélaginu,og við erum, óvit-
andi ef ekki vitandi vits, að verða
þrælar þessarar lifsgæðapólit;kur.
Hún er auðvitað ekki nema nálfsögð
saga þeirra óshjóna, þótt sögð sé sú,
er blasir við öllum kunnugum sjáanleg
opinber og áþreifanleg og vissulega
mikil hetjusaga. Hin sagan, sagan
bak við söguna, sem að ég vil nefna
svo, innri persónusaga þessara hjóna,
sem vissulega er mikil baráttusaga,
en lika mikil sigurganga, hún var
sameiginlegt leyndarmál þeirra hjóna
og verður þvi ekki á letur færð. En
þrátt fyrir það er sú saga ekki án
vitnisburðar. bvi það er mikið afrek af
hálfu einna hjóna, sem ekki eru borin
til arfs að veraldlegum verðmætum,
að skila þvi dagsverki, sem að þau
Bergrún og Jóhann á Ósi hafa gjört.
Ég nefndi hér að framan nokkrar
erfðir, sem ég tel að þau hafi hlotið i
vöggugjöf i rikara mæli en allur þorri
fólks, og sem reyndust þeim undra vel
i harðri og oft óvæginni lifsbaráttu.
Enda munu þeir eiginleikar reynast
mönnum haldbetra veganesti á lifs-
leiðinnbheldur en þótt menn séu bornir
tilauðs og nægta en þessar dyggðirséu
af skornum skammti. Um það er saga
þeirra Bergrúnar og Jóhanns á Ósi
órækur vitnisburður. bau hafa skilað
þjóðfélaginu 12 mannvænlegum
þegnum og einum betur þó, þvi að auk
sinna eigin barna ólu þau upp að öllu
leyti dótturdóttur sina og nöfnu Ber-
rúnu Jóhönnu Borgfjörð. Og þegar
þess er gætt, að mestan hluta þess
tima, er þau stóðu i ströngu við að
koma sinum stóra hóp til þroska,geis-
aði heimskreppan mikla vitt um ver-
öld og fór auðvitað ekki fram hjá
okkur hér við yzta haf; má það reynd-
ar undravert kallast, hversu giftusam-
lega tókst hér til. En augljóst er, að
ekki hafa þau að jafnaði hvilzt á
mjúkum hægindum.og lýsir það betur
en langt mál manndómi þessara
hjóna. Enda hefur lengi verið og er enn
og ekki að ástæðulausu mjög á orði
haft hið óvenjulega þrek og harðræði
Jóhanns Helgasonar i harðri lifs-
baráttu, en auðvitað kom það fyrst og
fremst i hlut hans að draga björg i bú.
Meira að segja Elli kerlingu virtust
fangbrögðin við hann óvenju erfið, þvi
nokkuð fram á seinni helming 8. tugs
æviára sinna gekk hannaðnvers konar
stritvinnu, sem bauðst, beinn i baki,
snar i snúningum og hvergi kulsæll,
notaði t.d. litt hött né vöttu, þótt kalt
blési. Siðustu æviár sin barðist hann
við skæðan og kvalafullan sjúkdóm, en
íslendingaþættir