Íslendingaþættir Tímans - 01.03.1973, Blaðsíða 2

þrem, einstöku barnaláni, — en synir
hans voru Jón Pétursson háyfirdómari
afi sira Jóns og alnafni, dr. Pétur
Pétursson biskup og sira Brynjólfur
Pétursson, einn Fjölnismanna — og
einnig var slra Pétur i móöurætt af-
komandi Boga Benediktssonar, bónda
og fræöimanns á Staðarfelli I Dölum,
þess er skráöi Sýslumannsævir og
lagöi þar með grundvöll að islenzk-
um ættfræöivisindum og persónusögu.
baö kom fljótt I ljós, að sira Jón
Pétursson haföi fengið i arf hæfileika
og mannkosti ætta sinna. Óvenjulegur
minnishæfileiki og óvenjuleg löngun
aö fræðast og vita leyndi sér ekki. —
baö var ljóst, aö hér var mikiö
mannsefni aö vaxa úr grasi. Og það
sem ekki var minna um vert, hér var
maöur, sem enga löngun haföi til aö
hreykja sér hátt eöa ofmetnast af gáf-
um sinum. —
Hæfileikar sr. Jóns hlutu að beina
honum inn á lærdómsbrautir. Undir-
búningsmenntun hlaut hann heima i
föðurgaröi, en siöar hvarf hann aö
námi til Reykjavikur. — En einmitt
á þeim árum þegar ungmenni eru viö
kvæmust og framtlöin ræöst, veiktist
sira Jón af alvarlegum sjúkdómi,
taugaveiki, sem geröi hvort tveggja i
senn, taföi hann verulega á mennta-
braut og lamaöi þrek hans og þor svo
verulega, aö hann varö aldrei samur
upp frá þvi. — 1 þeim skugga, sem
þessi veikindi á æskuárum felldi yfir
lif hans, dvaldi hann alla ævi.
bvi er sá sannleikurinn auðsær, aö
sira Jón fékk aldrei að fullu notiö
þeirra hæfileika og gáfna, sem hann
raunverulega bjó yfir. Sá sannleikur
var hins vegar aldrei borinn á
torg,heldur allt gert til að leyna
honum og lifsgangan fetuö svo sem
ekkert heföi iskorist.
En augljósar staöreyndir bera hinu
sanna vitni. Sira Jón Pétursson er aö
vera 32 ára þegar hann lýkur guö-
fræöiprófi frá Háskóla Islands, 14.
febrúar 1928. bá var faöir hans dáinn
fyrir nær tveim árum. En það bar vott
um vinsældir prestshjónanna, hins
læröa fööur, séra Péturs, og hinna
mildu móöur, frú Helgu svo og þess
álits, sem sonurinn Jón naut hjá sókn-
arbörnunum austur þar, aö þess mun
eindregiö hafa veriö óskaö, aö prests-
embættinu yröi ekki ráöstafaö heldur
skyldi þaö biöa hins unga guðfræöings
og sveitunga, sem allir þekktu bæöi af
góövild og gáfum. — beim óskum var
fullnægt og 8. mai er Jón Pétursson
settur prestur I Kálfafellsstaðar-
prestakalli og vigöur til embættis 13.
sama mánaðar.
brátt fyrir tafir á námsbraut svo og
þeirra afleiöinga, er §júkdómurinn
haföi haft, var hitt samt augljóst, aö
námsdvölin syöra haföi oröiö hin-
um unga manni brunnur mennta og
fræða. Og þar var heldur ekki látið
staöar numiö. Sira Jón var alla tiö aö
auka þekkingu sina, vaxa aö vizku,
auögast af skilningi. Ekkert mannlegt
var honum óviökomandi. Ættfræöi og
persónusaga voru eftirlætisgreinar
hans þegar á unga aldri og aila ævi
bætti hann viö fræöasjóö sinn, ávaxt-
aði i viötölum og gaf af rikidæmi
þekkingar sinnar. bvi miöur uröu rit-
störf hans minni en samferðarmenn
hans heföu óskað, en margir eiga hon-
um þakkir að gjalda fyrir yndis-
stundir, sem þeir áttu i fræðslu hans,
og fá voru þau fræði sem ekki voru
i sjónmáli þessa fjölhæfa manns.
Árið 1936 kvæntist sira Jón eftirlif-
andi konu sinni bóru Einarsdóttur,
vegaverkstjóra Jónssonar, frænku
minni og mágkonu. Sira Jón haföi þá
gegnt prestsþjónustu I 8 ár i Kálfa-
fellsstaðarprestakalli svo og
aukaþjónustu i Bjarnanesprestakalli
fyrst, en siðar i Sandfellspr.kalli i
öræfum. Meö hinni ungu konu kom
nýr og ferskur andblær, og sira Jón
kunni vel að meta, aö þau voru um
margt ólik, vegna þess ekki sizt, aö
hann gat faliö konu sinni aö sinna
verkefnum hiö ytra, svo aö hans eigin
reitur mætti vera þvi stærri hiö innra,
fróöleiksleitin og mannþekkingin.
beim hjónum sira Jóni og frú bóru
varö þriggja barna auðiö. beim fædd-
ust tveir synir, Pétur viöskipta-
fræöingur og Einar Guðni, nú prestur i
Miklaholtsprestakalli á Snæfellsnesi,
svo og ein dóttir, Helga Jarþrúður. —
Ariö 1944 hætti sira Jón Pétursson
prestsskap i Skaftafellssýslu, og hafði
þá jafnframt veriö prófastur i 14 ár.
Hann fluttist þá meö fjölsk. sina til
Reykjavikur og hér dvaldi hann þaöan
frá og en siöustu árin átti hann við
mikla vanheilsu aö striöa og naut þá
sérstakrar hjúkrunar og umönnunar á
sjúkraheimilinu aö Sólvangi, Hafnar-
firði.
Eftir aö sira Jón Pétursson fluttist
til Reykjavikur geröist hann fyrst aö-
stoðarskólastjóri við Iðnskólann vet-
urinn 1944-1945 og siöar kennari viö
sama skóla. Kennslan varö honum
hugstætt viöfangsefni bæöi vegna þess
að hún veitti honum tækifæri að miöla
þekkingu og afla sér þekkingar, svo og
vegna hins aö hún stuðlaði aö aukinni
kynningu, stækkaöi hópinn, fjölgaöi
einstaklingunum, sem hægt var aö
blanda geði við. Sira Jón Péturss. var
sannfærður um sannleiksgildi þeirrar
fullyröingar Martins Bubers, mann-
vinarins frá ísrael, að enginn fær aö
fullu notiö sin, sem ekki rækir hin
þrenns konar sambönd sem tiltæk eru:
Tengist I fyrsta lagi umhverfi sinu,
þeim reit þar sem lifað er, skynjar
eggjun þess, veit af undri þess. —
Tengist i öðru lagi mönnunum sem
hann er samferða á lifsleiöinni, ekki
sem ópersónulegum og framandi,
heldur sem vinum I leit að markmiöi
og tilgangi — Tengist i þriðja lagi
leyndardómi tilverúnnar i bæn, beiöni
og þakkargjörö.
Merkum leitanda á sviö trúarinnar
var valinn þessi grafskrift: „Frá
skuggum og táknum til veruleika”. Lif
allra manna býr yfir skuggum, i lifi
allra manna birtast tákn, en þá er
þroska og göfgi náð, þegar skuggarnir
og táknin benda til þess veruleika, sem
einn skiptir máli, að lifinu sé lifaö
frammi fyrir Guöi, i fullvissunni um
mátt hans og mildi.
Ég sem hér skrifa átti þess eitt sinn
kost aö mæta meö sira Jóni Péturssyni
á norrænu kirkjuþingi, sem haldiö var
i Helsinki sumariö 1950. bað voru
bjartir og fagrir dagar, ekki aöeins
vegna þess að sólin skein, heldur
miklu fremur vegna hins, aö þá varö
mér fyrst ljóst til fulls, hve góöur,
gætinn og heillandi samferöamaöur
og vinur sr. Jón Pétursson var. — 1
honum komu á sérstæöan hátt saman
hinar þrjár manngerðir, sem danski
guöfræöingurinn, Sören Kierkegaard
fullyrti aö skipta megi mönnunum i:
Manngerö hins fagurfræðilega, sem
þráir unaö og fögnuð: manngerð hins
siöræan, sem veit um skuld sina viö lif
iö og skyldu: og manngerð hins
trúræna, sem veit aö án trúar og
trausts er allt óvisst og öryggislaust.
III.
Eitt af fegurstu kvæöum borgeirs
Sveinbjarnarsonar, vinar mins frá
Efstabæ I Skorradal heitir ,,AÖ lifa og
deyja”. bað er á þessa leið:
Aö lifa
er aö skynja
nýjan tima.
Tiöin liöna
er jöröin.
Aö deyja
er aö lifa
nýjum tima.
2
íslendingaþættir