Íslendingaþættir Tímans - 01.03.1973, Blaðsíða 4

„Flýt þér, vinur, f fegra heim.
Krjúptu að fótum friðarboöans,
og fljúgðu á vængjum morgunroöans
meira að starfa Guðs um geim.”
Hjalti Pálssor
t
Séra Jón Pétursson fyrrum prestur
og prófastur á Kálfafellsstað f Suður-
sveit lézt 23. jan. þessa árs, eftir langa
og þunga vanheilsu.
Hann var fæddur á Kálfafellsstaö 1.
marz 1896 og vantaði því rúman
mánuö á 77 ára aldur.
Foreldrar hans voru þau góðkunnu
hjón, frú Helga Skúladóttir og séra
Pétur Jónsson. Höfðu þau flutzt að
Kálfafellsstaö 1893 frá Hátsi i Fnjóska-
dal, en þar hafði hann veriö prestur i
niu ár, en vigöist 1881 til Fjallaþinga i
Norður-Þingeyjarsýslu.
Börn þeirra frú Helgu og séra Péturs
voru.auk séra Jóns, Jóhanna, er giftist
Helga Hermanni Eirikssyni skóla-
stjóra, Jarþrúður, kona Sigfúsar M.
Johnsen bæjarfógeta og Elisabet, er
flutti til Danmerkur, giftist dönskum
manni og hefur verið búsett þar.
Báðar eldri systurnar eru dánar og er
Elisabet eina barnið, sem enn er á lifi.
Allar systurnar voru eldri en Jón og
allar fæddar áður en hjónin fluttu að
Kálfafellsstað.
Prestshjónin, þau frú Helga og sér
Pétur, voru mikils metin af sóknar-
börnum sinum og öðrum , er til þeirra
þekktu. Menn dáðu heimili þeirra fyrir
gestrisni og myndarskap og þau sjálf
fyrir hjálpsemi þeirra, hjartagæzku og
ljúfmennsku. Þau voru lika styrkasta
stoð sveitarfélagsins og bú þeirra
rekið af fyrirhyggju og dugnaöi. Börn
þeirra voru öll i hugum sveitunganna
sem jafningjar þeirra, er á svipuöu
reki voru. Bújörðin.prestssetrið Kálfa-
fellsstaður, var ein bezta jörð sveitar-
innar og kom fleirum til nota en þeim,
sem jörðina sat.
Þegar ég kynntist þeim hjónum, er
ég tók við forstöðu Kaupfélags Austur-
Skaftfellinga i ársbyrjun 1922, voru
þau hjón komin á háan aldur, séra Jón
var fæddur 1850 en frúin töluvert
yngri, fædd 1866. Minnist ég þess,
hversu vel þau tóku mér á heimili sinu
og hélzt svo meðan ævi þeirra entist.
Eitt hið fyrsta, sem ég man eftir i
samtali við séra Pétur, var, að hann
sagði: ,,Ég vorkenni þér ósköp, það
eru svo margir fátækir”.
Um þessar mundir voru öll börn>
þeirra farin að heiman til náms og
starfs, en gömlu hjónin ráku búið
áfram meö vandalausu, en dyggðugu
4
fólki, og farnaöist vel eins og jafnan
hafði veriö.
Jón sonur þeirra hafði hafið
menntaskólanám milli fermingar og
tvitugs, en varð að hætta námi vegna
alvarlegra veikinda og hafði þá um
sinn gerzt starfsmaður i banka i
Reykjavik, en hélt siðan náminu
áfram eftir nokkur ár og tók stúdents-
próf 1924 og hóf þá þegar guðfræðinám
i Háskóla Islands og lauk þaðan em-
bættisprófi vorið 1928. Faðir hans var
þá dáinn fyrir tveimur árum, en að ósk
safnaðar séra Péturs var brauðinu
ekki ráðstafað þá þegar, heldur
frestað um sinn, þar sem sonur hans
var kominn svo nærri að ljúka guð-
fræðinámi, og það var ákveðinn vilji
og krafa sóknarbarnanna, aö hann
tæki við prestsþjónustu á Kálfafells-
stað, hvað og varö svo fljótt sem unnt
var.
Hann vigöist þvi þangað þá þegar og
þjónaði þvi embætti meöan heilsa hans
leyfði eða til vordægra 1944. Hann var
einnig prófastur I Austur-Skaftafells-
sýslu nærri jafnlengi eða frá 1930.
Hann þjónaöi og Sandfellsprestakalli
lengst af embættistiö sinni. Það var
þvi viðáttumikiö starfssvæði, er
prestsþjónusta hans náði til, þ.e. alla
leið austan frá Hornafjarðarfljóti
suöur að Skeiðarársandi, enda voru
þetta 3 prestaköll fyrr, þ.e. Einholts
prestakall, Kálfafellsstaðar- og Sand-
fells. A þessu svæði voru mörg stór-
vötn, svo sem Heinabergsvötn,
Kolgrima, Steinavötn, Jökulsá á
Breiðamerkursandi o.fl. og þá öll
óbrúuö. Kolgrimubrúin var reist 1935,
en hún var fyrsta brúin á stórvatnsfalli
á þessu svæði, en nú er svo komið, aö
segja má, að hver smálækur sé brúaö-
ur, hvað þá stórvötnin, og vegir allir
akfærir og þvi auðvelt um að komast,
þar sem áður voru torfærur miklar og
stundum ófærar.
Það var sveitungum séra Jóns mikiö
ánægjuefni að fá son frú Helgu og séra
Péturs til prestsþjónustu og annarra
starfa á æskustöövunum, og séra Jón
mun einnig hafa kosið það fremur en
nokkuð annaö. Ýmis störf voru honum
falin á embættisárunum fyrir sveitina
og meðal annars var hann sýslu-
nefndarmaöur um skeið. Hann rak
búskap á Kálfafellsstaö, eins og for-
eldrar hans höfðu gert, og var móðir
hans bústýra fyrstu árin, en hann
kvæntist 1936 Þóru, elztu dóttur þeirra
kunnu hjóna, Guðbjargar Kristjáns
dóttur frá Haukabrekku i Fróðár-
hreppi og Einars Jónssonar kennara
við Bændaskólann á Hvanneyri, siðar
vegagerðarverkstjóra á Austurlandi.
Var heimili þeirra á Kálfafellsstað
með myndarbrag og hlýleika eins og
veriðhaföi áður, Börn þeirra hjóna eru
þrjú, ein dóttir, Helga, og tveir synir,
Pétur viðskiptafræðingur og séra Ein-
ar Guöni, nýlega vigður prestur til
hins forna Miklaholtsprestakalls á
Snæfellsnesi.
A þeim tima sem við séra Jón vorum
báðir i Austur-Skaftafellssýslu, áttum
við að sjálfsögöu allmikið saman að
sælda. Hann var félagsmaður Kaupfé-
lagsins og hafði viðskipti sin hjá þvi,
og var þátttakandi og fylgdist vel með
starfsemi þess á fundum, sem haldnir
voru I þeirri kaupfélagsdeild, sem
hann taldist til, og þar lagði hann
jafnan gott til mála. Hann var skilvis
og öruggur I öllum viðskiptum sinum
og gott til hans að leita, ef vandræöi
bar að höndum
Vorið 1944 flutti séra Jón meö
fjölskyldu sina til Reykjavikur, mest
vegna þess að heilsa hans var veil til
þeirra starfa, sem hann gegndi.
Gerðist hann þá aðstoðarskólastjóri
við Iðnskólann og kennari hans um
árabil og var einnig prófdómari við
þann skóla. Annars lagði hann alltaf
stund á ýmis fræði, einkum ættfræði,
og samdi ritum ætt Boga langafa sins
á Staöarfelli.
Heilsa séra Jóns var lengst af heldur
veil eins og þegar er sagt, og háöi það
störfum hans meira en ýmsir gerðu
sér grein fyrir, og eftir sjötiuogfimm
ára aldur varð hann að dvelja á
sjúkrahúsinu á Sólvangi I Hafnarfiröi
Eins og alkunnugt er átti séra Jón til
stórmerkra og þjóökunnra manna aö
telja. Móöir hans var dóttir Skúla
bónda Kristjánssonar á Sigriðar-
stöðum I Ljósavatnsskarði og stóöu aö
henni kjarnaættir i Þingeyjarsýslu.
Jón Pétursson háyfirdómari og
alþingismaður var afi hans, en bræöur
háyfirdómarans voru þeir Pétur
biskup og Brynjólfur ráðuneytisforseti
i Kaupmannahöfn, einn hinna dáðu
Fjölnismanna. Séra Jón var 3.ættliöur
frá þeim báðum, Boga á Staðarfelli og
séra Pétri á Viöivöllum.
Bogi á Staðarfelli og tengdasonur
hans, Jón háyfirdómari, voru miklir
ættfræðingar eins og Sýslumannsævir
o.fl. bera vott um. Bogi var frum-
höfundur þeirra, en Jón Pétursson
umbætti þær, jók og leiörétti, en
nokkrum hluta þeirra fór Hannes
Þorsteinsson ritstjóri og alþingis-
maður höndum um áður en þær voru
gefnar út. Jón Pétursson dómstjóri gaf
út timarit um ættfræði.
Sér Jón hafði stálminni. Hann hafði
á takteinum ættfærslu fjölda manna
um land allt og var tilbúinn i
skyndingu að gera grein fyrir ætt
þeirra og uppruna, einkennum og
starfi, hvort sem þeir lifðu á þessari
islendingaþættir