Íslendingaþættir Tímans - 09.03.1974, Blaðsíða 3

Hjónin frá Hrafnadal:
Helga Sigurðardóttir,
Þorsteinn Helgason,
börn og barnabörn þeirra
borsteinn Helgason f. 6. júni 1856, d.
19. okt. 1931. Foreldrar hans voru:
Helgi Guðmundsson, bóndi i Gröf,
Bitrufirði, og Ragnhildur Þorsteins-
dóttir, bróðurdóttir Guðbjargar konu
Helga, en móðir Ragnhildar var Ragn-
hildur Guðmundsdóttir frá Steinadai i
Kollafirði. borsteinn ólst upp i Gröf
hja föður sinum. Strax á bernskuárum
Þorsteins komu fram hjá honum fjöl-
hæfar gáfur og handlagni, og er hann
óx upp, varð hann dverghagur á tré og
málm. A æskuárunum hafði Þorsteinn
sterka löngun til náms, en sú leið var
ekki fær á þeim árum fyrir efnalausa
unglinga.nema þeir ættu ættingja, sem
vildu og gætu styrkt þá fjárhagslega.
Það verður ekki metið hér, hve
mikið tjón það var fyrir islenzku þjóð-
ina, að þessi sérstæði gáfu- og hæfi-
leikmaður, Þorsteinn Helgason, var
vængstýfður svo i æsku. En eins og áð-
ur er sagt, var Þorsteinn mjög hand-
laginn og smiðaði allt mögulegt úr tré
og málmi. En verkfæraleysið var
bagalegt, varð hann að smiða þau
sjáifur að mestu leyti og það oft úr ó-
hentugu efni. Ég man eftir beizlis-
stöngum úr kopar, sem borsteinn
smiðaði og voru til á nokkrum bæjum i
sveitinni. Þessar beizlisstengur voru
fallegar og vandaðar. Við smiði þeirra
varð Þorsteinn fyrst að smiða mótin,
sem stengurnar voru steyptar i, og svo
að vinna þær með þjöl eða öðrum
frumstæðum verkfærum. Þá var ekki
rafmagnið, sem nú er aðalorkugjafinn
við allan iðnað. Erfiðleikarnir viö
smiðina voru margvislegir, til dæmis
að kaupa efni og koma þvi heim.
F'raman af vetri var það lagt á bakið
og borið heim að Hrafnadal, sem var
17 km leið og allt á fótinn,og oft i þæf-
ingsfærð. Eg hygg að timakaup Þor-
steins við stangarsmiði hafi verið lágt,
þegar allt er tekið til greina, efni,
islendingaþættir
flutningur og smiði Oft var leitað til
Þorsteins i Hrafnadal með viðgerðir á
verkfærum og þeim fáu vélum, sem þá
voru til i sveitinni. Alltaf gat Þorsteinn
leyst vandræði nágranna sinna, og oft
án þess að taka greiðslu fyrir. Allt,
sem Þorsteinn lagði hönd á, leysti
hann af höndum með nákvæmni og
myndarbrag
f fyrsta sinn, sem ég sá Þorstein, var
ég fimm ára. Hann kom þá til foreldra
minna á Kollsá. Þetta var að vetrar-
lagi og mikill snjór á jörðu. Þorsteinn
var gangandi, eins og flestir á þeim
tima árs. Það voru aðeins stórbændur,
sem höfðu hesta á járnum og fóru rið-
andi um sveitina á þeim árum. Með
Þorsteini var tik, hvit að lit, sem mig
minnir, að hann kallaði Byssu. Hún
þótti afbragðs fjárhundur og vitmikil.
Fjallarefir leituðu oft á búfé dalbúa,og
kom Byssa húsbónda sinum þá að liði
að elta þá og hlaupa uppi. Þorsteinn
var góð skytta og var sagt, að hann
hæfði allt það, er hann miðaði á.
Ég er ekki viss um að muna útlit
Þorsteins á hans yngri árum, en vil þó
reyna að lýsa útliti hans eftir þvi, sem
ég get: Þorsteinn var að vexti i minna
lagi, grannbyggður og léttur i öllum
hreyfingum. Hárið dökkt og fremur
þunnt, augun smá, dökk, hvöss og
gáfuleg. Talaði hægt og skýrt og mjög
gott mál, röddin fremur lág. Þorsteinn
var aivörumaður, dulur og fór aldrei
með fleipur. Hann var skýr i hugsun og~
orðvar, minnið öruggt, það svo að orð
var á gert. Það, sem Þorsteinn sá,
heyrði eða las, geymdist i hugar-
fylgsnum hans skýrt og óbrenglað.
bessar miklu og farsælu gáfur hafa
gengið i erfðir til barna þeirra
hjónanna.Helgu og Þorsteins, sem öll
voru greindog áttu þetta mikla og
orugga minni, sem telja má alveg sér-
stakt. Og erfðirnar ganga áfram til
barnabarnanna, sem öll voru gædd
þessu mikla minni og næmi.
Helga Sigurðardóttir
var fremur stór kona, dökkhærð. aug-
un ljósgrá og björt. Allar linur i andlit-
inu skýrar og andlitið svipmikið og
hreint. Þau hjónin(Helga og Þorsteinn,
einguðust 7 börn, og af þvi að fæðingu
fyrsta. barnsins bar að með óvenju-
legum hætti, vil ég segja frá, hvernig
það gekk til, það bregður lika ljósi á
lifskjör vinnandi fólks á árunum fyrir
aldamótin siðustu.
Helga og Þorsteinn giftust árið 1883
og byrjuðu búskap sama ár i Þrúðar-
dal i Kollafirði, sem leiguliðar, og búa
þar til ársins 1891, en þá flytja þau að
Hrafnadal i Hrútafirði, og þar búa þau
til æviloka, eða til 1931. Annað vorið,
sem þau hjónin búa i Þrúðardal, er svo
ástatt.að Helga er komin langt á leið
að fyrsta barni þeirra hjóna, en hún
hafði lofað fósturforeldrum stnum á
Felli að hjálpa til að vinna á túninu hjá
þeim. Avinnslan fór fram með þeim
hætti, að konur voru látnar nudda á-
burðinum á þúfnakollunum niður i
svörðinn til að auka vöxt og gæði töð-
unnar, sem á 3 árum var ekki mikil.
Milli bæjanna Þrúðardals og Fells
rennur Þrúðardalsá, sem þennan dag,
5. júni, var i vexti. Helga fann, að sá
timi nálgaðist óðum, að hún gæti ekki
leyst þetta starf af hendi, sem hún var
þó búin að lofa fósturforeldrum sinum,
og þau vildi hún sizt svikja. Helga býr
sig þvi i flýti og gengur niður að ánni.
Þegar kemur að ánni, sér hún.að áin er
kolmórauð og þungur straumur. Helga
hikar ekki, en leggur i ána og farnast
vel. Hún gengur siðan hratt heim að
Felli og byrjar að vinna á. En ekki
hafði Helga lengi unnið, er hún fann,að
ekki var allt með felldu. Vanliðan
hennar ágerðist og harðar fæðingar-
hriðir byrja. Nú var ekki hægt aö
3