Íslendingaþættir Tímans - 09.11.1974, Blaðsíða 3

einkum er hann sá mörg goð þeirra
hrynja af stalli. En ávallt áttu litil-
magnar öruggt liðsinni hans. —
Sumarliði var góður maður og af-
bragðs heimilisfaðir. Um margt var
hann likur föður sinum, ávallt ljúf-
lyndur og gamansamur, bókhneigður
og fróðleiksfús. Hann eignaðist ótrú-
lega mikið af bókum og lagði rækt við
þær. Einkum var honum sagnfræði
hugleikin. Hann var greindur og
minnugur á það sem hann las, sá og
heyrði, sagði vel frá þvi sem hann
hafði lesið og lifað. Hann var einstakur
húmoristi, góðglettinn og spaugsam-
ur. Hann var meö afbrigðum gjöfull.
Þeir voru fleiri en nokkurn grunar,
sem Sumarliði stakk að gjöfum og
glaðningi, ef hann vissi þá standa höll-
um fæti i lifsbaráttunni. Átti hann þó
ekki úr digrum sjóði að miðla. Þeir
sem sjúkir voru og hann þekkti til,áttu
vissar heimsóknir háns bæði i sjúkra-
hús og heimahús. Með návist sinni
færði hann þeim gleði og frið. Hann
var vinur vina sinna og það var gott að
njóta vináttu hans. — Fæðingar- og
æskusveit sinni unni hann sem góður
sonur móður. Fólkinu „heima” sýndi
hann tryggð og vináttu og greiddi götu
þess eftir mætti. Oft kom hann i
heimsókn heim á æskustöðvarnar.
Þaö voru honum dýrðardagar. Hann
var sérlega árrisull, labbaði þá út i
náttúruna, naut morgunkyrrðarinnar
og sólaruppkomunnar og lofaði þá
dýrð, sem það veitti honum. Oft var
hann þá búinn að fara nokkuð langar
bæjarleiðir þegar aðrir komu á fætur.
Hann húsvitjaði á bæina, rifjaði upp
gömul kynni og gamanmál sjálfum sér
og öðrum til ununar. Heimsóknir hans
til min og konu minnar, systur hans
voru okkur öllum sannkallaðir hátiðis-
dagar. Hann lék á alls oddi. Við rifjuð-
um upp margt, sem verið hafði krydd
lifsins i æsku okkar og uppvexti, og
ærsluðumst eins og ungir i annað sinn.
Þær stundir verða mér og okkur
ógleymanlegar. Fyrir þær og allt ann-
aö vorum við honum innilega þakklát
og hlökkuðum til næstu samfunda. Nú
eru þar skil á orðin, en þökkin situr
efst i huga nú, að leiðarlokum.
Þegar ég nú rek minningarnar um
minn horfna vin get ég ekki stillt mig
um að rekja enn eina minningu mina
um Sumarliða. Minningu, sem lengi
var mér og öðrum rik i huga og hefur
ef til vill mótað lifsskoðun mina og
minna jafnaldra meira en margt ann-
aö.
Það var veturinn 1919, að ungt fólk
hér i sveitinni færði upp sjónleikinn
Vesturfararnir eftir Matthias
Jockumsson. Leikurinn þótti takast
með ágætum og brenndi sig inn i hugi
og vitund þeirra sem á horföu, þá ekki
islendingaþættir
sizt yngra fólksins. Margir lærðu leik-
inn hreinlega utan að og kunna enn
glefsur úr honum. I leiknum er teflt
fram þeim, sem ekkert sáu nema
eymd og volæði sins eigin lands, en
hugðu gull og græna skóga falla þeim i
skaut, sem til Ameriku fluttust.
Fagúrgali vesturfaraagentsins,
Gabriels, spilaði þarna undir. — Jón,
fátæki bóndinn á Gili, hélt hins vegar
fram þjóðlegum metnaði og sonarlegri
ást og tryggð við ættlandið, sem hafði
alið hann við brjóst sér og nært I bliðu
og striöu, og var reiðubúinn að taka
hverju sem að höndum bæri heima á
Islandi og drekka þar sitt siðasta
staup. — Sumarliði var einn meðal
leikendanna i leiknum. Hann lék Jón
bónda á Gili. Var það almannarómur,
að hann hefði skilað hlutverki sinu af-
burða vel, svo að æfðir leikarar hefðu
ekki gert betur.Með kjarnyrtum
setningum leiksins og þróttmikilli
túlkun sinni feykti hann burtu
barlómsvæli stórbóndans yfir þeirri
skattbyrði, sem á hann var lögð, og
ginningum Gabriels og tókst að vekja
þær kenndir i hugum áhorfenda sinna,
sem festu þar rætur og hafa skiiaö sér
á ýmsan hátt allt til þessa dags. — En
hvað sem um það er hægt að segja, þá
hefur mér og öðrum verið það ljóst sið-
an, að Sumarliði bjó yfir ótviræðum
leikhæfileikum, sem eflaust hefðu
skipað honum ofarlega á bekk i leik-
Andrés Guðmundsson
Andrés var fæddur að Munaðarnesi i
Arneshreppi þann 11. september 1898.
Foreldrar hans voru hjónin Guðmund-
ur Þorkelsson frá Ófeigsfirði og kona
hans Vilborg ólafsdóttir frá Norður-
firöi. Þau bjuggu að Munaðarnesi árin
1889 til 1906, en fluttu þá að Felli i sömu
sveit og bjuggu þar upp frá þvi til
dauðadags. Guðmundur Þorkelsson
varalbróðir óla i Ingólfsfirði og visast
um ætt hans til þess, sem um hann er
rakið hér að framan i þættinum um
Sumarliða Ólason.
Guðmundur á Felli var um margt
likur óla bróður sinum. Glettnin og
gamansemin var kynfylgja beggja, en
gamanmál Guðmundar þóttu hrjúfari
og háværri en hjá Óla bróður hans.
Glettust þeir bræður oft og fuku þá
kviðlingar milli þeirra, sem óðum eru
aö týnast og týndir. Allt var þetta i
góðu og i léttum dúr. Guðmundur var
menningu okkar, ef hann hefði átt þess
kost að ganga þá braut. En svo varð
ekki. Þetta var hans fyrsta og siðasta
hlutverk á þessu sviði.
Um eða innan við tvitugt kenndi
Sumarliði þess sjúkdóms, sem þjáði
hann mjög um langt skeið. Var það ill-
kynjaður asmi. Löngum var hann svo
móður, að hann gat ekki andað nema
með þjáningum. Mest sótti þetta á
hann um nætur. Var það mörg nóttin
sem þetta varnaði honum svefns með
öllu. Ekki gátu læknar hjálpað honum
svo að gagni kæmi. Siðar kom I ljós að
þetta stafaði af ofnæmi, sem hann
hafði fyrir vissum efnum og gróðri.
Eftir að það varð ljóst varð liðan hans
öll önnur og mátti hann kallast heilsu-
góður siðustu tvo áratugina. Tvö sið-
ustu árin var hann þó farinn að kenna
lasleika og draga við sig vinnu, enda
kominn yfir sjötugt. I apríl s.l. fékk
hann heilablæðingu og var fluttur á
Borgarspitalann. Þar andaðist hann
28. júni og var til moldar borinn þann
8. júll, að viðstöddu fjölmenni. Vanda-
menn, ættingjar og vinir kvöddu þar
góðan dreng hinztu kveðju með inni-
legri þökk fyrir samfylgd hans. Mörg-
um mun hafa verið ofarlega i huga
framhald þeirra orða er ég i upphafi
vitnaði til:
„En orstlr deyr aldregi
hveim sér góðan getur.”
hraustmenni mikið og dugnaðarmað-
ur. 1 æsku lagði hann sig litt eftir lestri
en meir eftir vinnu. Var hann þó vel
greindur maður, lærði mikið i rimum
og sögum, sem kveðnar voru og lesn-
ar. Hann var góður heimilisfaðir og
nágranni, enda vei látinn af öllum.
Vilborg, móðir Andrésar var dóttir
Vilborgar ömmu minnar og fyrri
manns hennar, Ólafs Andréssonar á
Munaðarnesi. Ólafur Andrésson varð
skammlifur og giftist þá amma min
aftur Gisla Gislasyni I Norðurfirði.
Attu þau tvö börn, Sesselju móður
mina og okkar mörgu systkina, og Ólaf
Andrés, sem drukknaði i fiskiróðri af
bát Benjamins Jóhannessonar á
Krossnesi, 20 ára gamall, mikill efnis-
maður. Hörmuðu ættingjar lát hans
lengi og greri þar seint um.
Vilborg á Felli var orðlögð gæða-
kona og bæði voru þau hjón vinsæl og
vel látin. Þau eignuðust mörg börn,
tápmikil, glaðvær og myndarleg. Af
3