Íslendingaþættir Tímans - 24.04.1976, Blaðsíða 4

„Moldin er þin
moldin er góð við börnin sin.
Sólin og hún eru systur tvær,
en sumum er moldin eins hjartakær,
þvi andinn skynjar hið innra bál,
sem eilifðin kveikti i hennar sál,
og veit, að hún hefur alltaf átt
hinn örláta, skapandi gróðurmátt
og gleður þá, sem gleðina þrá
gefur þeim öll sin blóm og strá
allt — sem hún á.”
Þannig hefst ljóð Daviðs Stefánsson-
ar, sem hann kallar Mold. Mér kemur
þetta ljóð i huga, þegar ég nú minnist
vinar mins, bóndans á Mosfelli,
Kristins Guðmundssonar,
Ég hefi þekkt Kristin frá þvi ég
fyrst man eftir mér. Hann var vinur
foreldra minna i áratugi og þau mátu
hann mjög mikils, fyrir þá áberandi
kosti sem prýddu hann.
1 þessum fáu linum rek ég ekki ættir
Kristins, en hann var Dalamaður.
Heldur ætla ég ekki að segja stór-
merkan ævikafla hans, þegar hann að
loknu búfræðinámi á Hvanneyri gerð-
ist mikill ræktunarmaður, ferðaðist
um með hesta sina og plóg og braut
land fyrir bændur.
Heldur ekki ágæt afrek hans, þegar
hann var ráðsmaður, fyrst á Hólum i
Hjaltadal og svo stórbýlinu Lágafelli i
Mosfellssveit hjá Thor Jensen. Þaðan
af siöur ætla ég að reyna að draga upp
mynd af félagsmálastörfum Kristins,
en hann var formaður Ungmennasam-
bands Borgarfjarðar um tima og for-
maður Búnaðarsambands Kjalarness-
þings i tæp 30 ár, og lengi átti hann sæti
á Búnaðarþingi. Ég þykist þess full-
viss aö margir þeirra sem með honum
störfuðu, munu aö leiðarlokum minn-
ast þessara lifsþátta hans.
Þess vegna verða þessi fáu og fátæk-
legu orð þvi ekki annaö en kveðjur frá
vikapilti, sem þakklátur var forsjón-
inni fyrir það að hann fékk að vera I
sveit hjá Kristni, þessum sterka per-
sónuleika.
Ég hafði gott og gaman af að vera á
mannmörgu heimili hans, vinna að al-
gengum sveitastörfum, undir stjórn
jafn skörulegs manns og Kristinn var.
Já, hann var skörungur og kunni að
stjórna stóru heimili af myndarskap
og festu.
Hann kunni lika að taka þátt i gleði
okkar ungu piltanna, bæði i leik og
starfi og við dáöum hann fyrir þá per-
sónu, sem hann bar og fyrir þá reisn og
þann þrótt, sem fylgdi honum.
Þær eru ólikar gjafirnar sem við
hljótum og við hagnýtum þær liklega á
mismunandi hátt. Efalitið hugsa allir
um það stundum, hvernig þessum eöa
honum hafi farnazt og við dæmum oft,
ef ekki upphátt, þá i hljóöi. Dómarnir
verða venjulega mismunandi og það
er eðlilegt svo ólik sem viö erum. En
ég hef þá trú að dómarnir, sem Krist-
inn á Mosfelli fær, verði ekki mjög
ólikir. Drengskapur, dugnaður, kapp
og fyrirhyggja hafa verið sterkir þætt-
ir i lifi hans, hann var heilsteyptur og
sjálfum sér samkvæmur. Hann sagði
ekki eitt i dag og annað á morgun.
Hann hafði ákveðnar fastmótaðar
skoðanir, sem alla ævina gáfust hon-
um vel, allt frá þvi hann var hnokki
vestur i Búöardal, þar til hann sat
aldraöur höfðingi að Mosfelli.
Sumarið, sem ég var hjá Kristni á
Mosfelli, fékk sira Hálfdán Helgason
mig stundum lánaðan sem hestasvein,
þegar hann reið á annexiur. Haföi ég
gaman af þessum ferðum, bæði vegna
þess hve alls staöar var vel á móti
presti tekið og ekki siður fyrir það að
Kristinn hestaði mig alltaf ágætlega i
þessar ferðir.
Hann vissi að ég hafði á þeim
árum ánægju og áhuga á þvi að kom-
ast áfram og valdi mér hesta sem
hafði til þess. Kristinn hafði mjög
gaman af hestum og marga fola tamdi
hann. Þau sumur sem ég var hjá hon-
um átti hann friðan hest, vel viljugan,
gráan, sem hann nefndi Smára.
Haraldur Húnfjörð, sem lengi var á
Lágafelli, útvegaði honum Smára
norðan úr Húnavatnssýslu.
Þegar ég áðan skrapp á hestbak og
klárinn minn fangreistur sveif á hrööu
tölti, þá minntist ég Kristins og þess
gráa. Það rifjaðist upp fyrir mér sú
mikla reisn, sem af þeim ljómaði, þeg-
ar Kristinn lét hvita gæðinginn sinn
fara á kostum. Sú mynd er gömul en
fersk I huga mér eftir marga áratugi.
Og þannig stendur hann mér fyrir
hugskotssjónum i dag, kraftmikill og
heilsteyptur höfðingi, sem hafði lag á
að bæta allt sem hann kom nærri,
mætti þjóð vor eiga marga slika.
Kristinn var bóndi, hann var
ræktunarmaður og hann unni hinni
gróandi mold. Siðasta erindiö i kvæöi
Daviðs, Mold, hljóðar svo:
„Moldin er þin.
Moldin er trygg við börnin sin,
sefar allan söknuð og harm
og svæfir þig viö sinn móðurbarm.
Grasiö hvislar sitt ljúfasta ljóð
á leiöinu þfnu. Moldin er hljóð
og hvildin góð.”
Ekkju Kristins, Halldóru Jóhannes-
dóttur, vinkonu minni og uppeldisdótt-
ur þeirra, Helgu Þóröardóttur, sendi
ég innilegar samúðarkveðjur.
Hjalti Pálsson
f
Vegir skiljast
Það er lifsins saga.
Nú þegar Kristinn Guömundsson á
Mosfelli er horfinn héðan, og hefur
verið lagður til hinztu hvildar að Lága-
felli, langar mig til að minnast hans
með nokkrum orðum. En þar sem ég
veit að margir vinir hans og mér rit-
fæarari munu skrifa um hann verða
þessi orð min bæði fá og fátækieg.
Kristinn var einn af aldamóta-
kynslóðinni, sem svo hefur verið nefnd
og mundi þvi timana tvenna, á upp-
vaxtarárum hans var fátækt og úr-
ræðaleysi allsráðandi og gott þótti ef
menn höföu til hnifs og skeiöar. Fjöldi
fólks hafði flúið landið I von um betri
afkomu i Vesturheimi. En einmitt
fólksflóttinn varö á vissan hátt til þess
að hleypa kjarki og dug i þá sem eftir
voru og fljótlega er sem rofi fyrir nýj-
um degi. Bændaskólarnir voru
stofnaðir um oguppúr 1880og þeir sem
þangaö fóru lærðu ný vinnubrögð og
kynntust nýjum tækjum og hvernig
ætti að beita þeim við jarðrækt. Auk
þess kom ný andleg hreyfing til sög-
unnar á þessum árum. Ungmenna-
félagshugsjónin barst til landsins og
henni var tekiö opnum örmum af unga
fólkinu og jafnvel sumt af eldra fólkinu
hreifst með.
Kristinn var svo heppinn að hann
komst i bændaskólann á Hvanneyri og
lærði þar bæði til munns og handa.
Þetta var hans menntaskóli, en fram-
haldsnámið tók hann i lifsins skóla og
lauk báðum með mikilli sæmd.
Að námi loknu lagði hann fljótlega
hönd á plóginn I þessa orös fyllstu
merkingu er hann gerðist plæginga-
maöur um margra árabil á Norður- og
Vesturlandi. Hann réöst af bjartsýni á
þúfnakargann og óræktarmóana og
breyttiþeim igræn tún. Þetta var unn-
ið með hestaverkfærum, en Kristinn
var mikill hestavinur og skildi þá og
þeir hann. Það var aöail góðs
plægingamanns. Ég mun ekki rekja
hér nánar þessi störf Kristins þar sem
svo vel vill til að hann hefur sjálfur
sagt frá þeim nýlega i viðtali, sem
birtist i einu dagblaöinu en um þá frá-
sögn veröur ekki bætt hvorki af mér né
öðrum.
Annað aðaláhugamál Kristins á
þessum árum var Ungmennafélags-
skapurinn. Hann tók strax virkan þátt
ifundum og framkvæmdum félaganna
og stóð þar i fararbroddi meðan hann
var i Borgarfirði, og var m.a. formað-
ur Ungmennasambands Borgarfjai^ð-
ar árið 1919.
Þar læröi hann ræðumennsku sem
siðan kom honum að góðum notum i
allri þeirri félagsmálastarfsemi sem
hann sinnti siðar á ævi.
4
islendingaþættir