Íslendingaþættir Tímans - 24.04.1976, Blaðsíða 9

ANDRÉS GÍSLASON
frá Hamri
Fæddur 20. apríl 1888.
Dáinn 5. mars 1976
Andrés Gislason var fæddur i for-
eldrahúsum á Hamri i Mulasveit 20.
april 1888, sonur hjónanna Sigurlinu
Jónsdóttur og Gísla Andréssonar. Þau
hjón eignu&ust sex börn, fjórar dætur
og tvo syni, áður hafði Gisli eignast
dóttur og var húm fimm árum eldri en
Andrés, sem elztur var hjdnabands-
barnanna. Dóttirin, sem Björg Gfsla-
dóttir hét ólst að mestu leyti upp hjá
fööur sinum og Sigurlinu sem gekk
henni i nóöur stað. Kom <það þvi af
sjálfu sér i hlut systurinnar að gæta
bróðurins og leiöa hann fyrstu fetin,
sem sjálfsagt hefur styrkt þeirra syst-
kinabönd. og entist vinátta þeirrá til
æviloka.
Ekki býst ég viö aö uppeldi Andrésar
Gislasonar hafi verið að mörgu frá-
brugðið þvi sem gerðist i sveit i þá
daga, nema ef vera kynni að hann hafi
óvenju ungur þurft að stæla krafta
sina við öflun bjargar i bú foreldra
sinna, þvf jarðnæði biisins var mjög
litið, ræktun engin og húsakostur Htill
og ófullkominn. Þurfti þvi jöfnum
höndum að nýta sjavarafla, sumar,
haust og vor eftir þvl sem tiðarfar og
geta leyfði, auk allra þeirra ferða sem
fara varðá mjög litlum og misjafnlega
sjófærum, opnum árabátum milli
lands og eyja, þvi eins og kunnugt er
voru allar eyjar á Breiðafirði sem
byggilegar þottu, byggðar og i sumum
þeirra tvi- og þrlbýli. Flatey var að
sjálfsögðu menningarsetur þvi þar
voru verzlanir, útgerð, læknir,
prestur, kirkja, bókasafn, skóli ög
gistihús (vertshús) og þegar bezt lét
bjuggu þar yfir tvöhundruð manns.
Var þvi bændum i Múlahreppi nauðsyn
að geta með litlum fyrirvara brugðið
sér til Flateyjar i verzlunar- prests- og
lækniserindum á hvaða tima árs sem
var. Þetta var það umhverfi sem
Andrés Gislason mótaðist: af i upp-
vexti sinum ásamt þeim ttöaranda
sem þá var rikjandi að gera fyrst og
fremst kröfur til sjálfs sins varðandi
afkomusína.treystaá iandiöogtrúa &
guð. Enda mun þessi hugsunarháttur
hafa ráðið miklu um það hvernig
Andrési tókst að yfirstlga þá mörgu
'slendingaþættir
erfiðleika sem aö honum steðjuðu ;á
lifsleiðinni.
Arið 1917 um voriö tók Andrés við
búi af fööur sinum, sem þá var orðinn
gamall og raunamæddur maður. Hinn
illræmdi vágestur kallaður hvltidauði
hafði höggvið óbætanleg skörð i fjöl-
skylduna, þrjár systurnar Marla
Guðrún og Kristin dánar, allar innan
við tvitugtogeinnig móðirin Sigurlina'.
Eina alsystirin sem lifði, Þórdis var
flutt alfarin til Kanada. Bróðirinn
Davið farinn að heiman og hafði ekki
sloppið að öllu við fyrrnefnd veikindi.
Andrés stóð nú einn eftir af systkinun-
um við hlið föður sihs, var á bezta aldri
og hafði sloppið við likamleg átök við
vágestinn, en geta má sér til um hve
hörð hans innri barátta hefur verið er
hann hjálparvana stóð i þvi sem á und-
an var gengið og hef ég heyrt til þess
tekið hve hart hann lagði að sér I veik-
indum systra og móður sinnar heima
og heiman meö ferðalögum og vökum
nótteftirnótt.Enda kom nú fram hans
óbilandi viljastyrkur, trúin á lifiö.átt-
hagatryggðin og skyldan við föður
sinn. Hann kaus þann kostinn aö hopa
hvergi og láta jafnt yfir báöa ganga.
Réðst nú.til þeirra fullorðin kona,
Petrina Einarsdóttir, var hún þá orðin
ekkja og dvaldist hún hjá þeim næstu
árin.
Vorið 1919 réði Andréstil sin unga og
glæsilega stúlku, Guðnýju Gests-
dóttur, bjó hún þá I Flatey með móður
sinni Guðnýju Guðbjartsdóttur. Þær
mægður voru ættaðar af Barðaströnd
og haföi Guðný yngri, næstu 5 árin
áöur dvaliztá prestsetrinu Brjánslæk
hjá þeim sæmdarhióhum séra
Bjarna Simonarsyni og konu hans
Kristinu Jónsdóttur, fór þaö orð af aö
Guðný hafi á þessum tima á prests-
setrinu lært húshald og matargerð
langt umfram þaö sem almennt .
gerðistum ungar stúlkur á þeim tima,
enda átti þaö eftir að veröa henni
mikils viröi siöar viö sitt stóra
heimilishald.
Um haustiö fæddist Guðnýju sonur
sem hún skirði Hauk Breiöf jörö og var
hann Guðmundsson. 29. febrúar 1920
gengu þau Guðný og Andrés I hjóna-
band og gekk þá Andrés Hauki i föður
staö. Þegarfréttistum giftingu þeirra,
er mér sagt að sumum ungum mönn-
um á Barðaströnd og i Flatey hafi
fundizt Guðný fara langt yfir skammt i
þvi að velja sér mannsefni og svipað
mun álit ungra stúlkna I Múlasveit
hafa verið varðandi Andrés.
Haustiö 1920 eignuðust Andrés og
Guðný sitt fyrsta barn, var það sonur
og skfröur Gisli, börn þeirra áttu eftir
að veröa fleiri og á næstu 17 árum
eignuðust þau 14 börn og fara nöfn
þeirra hér á eftir I réttri röð: Gisli,
Guðbjartur, Gestur, Sigurbergur,
Kristln, Andrés Berglin, Guörún Jó-
hanna, Páll Straumberg, Sigriður,,
Bjarni Kristinn, Jón, Ingibjörg Sigur-
hildur, Eggert, Garðar og Björg. .
Ingibjörgnáði ekki að þroskastéðli-
lega, komstaldreiurrúmi og dóll ára
gömul. Af þvi sem hér er að framan
sagt, sést að sterkan vilja x>g mikinn
dugnað hefur þurft til að sjá þessu
stóra heimili farborða. Andrés sagði
mér að um þaö leyti sem hann tók viö
búinu heföi hvergi verið til sléttur
blettur i tuninu á Hamri og með.þv'í að
slá I þvi allt sem hægt var hafi fengizt
rétt um eitt kýrfóður af töðu og hefði
hann þvi kostaö kapps um að slétta
það sem hægt var og finnst mér undr-
um sæta hve mikla vinnu og natni
hann hefur lagt I að ryöja burt grjóti
og bera mold á grjóthólá, einnig
grafa niður stórgrýti svo þar sem áður
voru uröir og kargaþýfi má nú lita
bylgjandi túngrési. Um það leyti sem
Andrés fór frá Hamri mátti ná þar 12
kýrfóðra heyskap.
Það mun hafa verið sumarið 1929
sem ég sá Andrés Gislason i fyrsta
sinn, er mér þaö mjög minnisstætt.
Var ég þá 10 ára hnokki i kaupstaðar-
ferð með foreldrum minum og frænd-
fólki,varþettamin fyrsta ferötilFlat-
eyjar og bar ýmislegt nýstarlegt fyrir
augu min í þeirri ferð, meðal annars
sá ég tvo menn veraaö koma fyrir
varningi i litlum bát, var annar mann-
anna að mér fannst gamall og með al-
skegg, hinn fannst mér hvorki ungur
né gamall, en hann var stór og þétt-
vaxinn svo að ég hafði ekki séð annan
eins og ekki minnkaði áhugi minn er
ég sá þá velta steinoliutunnu (bumb-
tunnu) niður mjög holótta og hallandi
bryggju, sem báturinn lá við. Stóri