Íslendingaþættir Tímans - 24.04.1976, Síða 9

ANDRÉS GÍSLASON
frá Hamri
Fæddur 20. april 1888.
Dáinn 5. mars 1976
Andrés Gislason var fæddur i for-
eldrahúsum á Hamri i MUlasveit 20.
april 1888, sonur hjónanna Sigurlinu
Jónsdóttur og Gisla Andréssonar. Þau
hjón eignuöust sex börn, fjórar dætur
og tvo syni, áður hafði Gisli eignast
dóttur og var húm fimm árum eldri en
Andrés, sem elztur var hjónabands-
barnanna. Dóttirin, sem Björg Gisla-
dóttir hét ólst að mestu leyti upp hjá
föður sinum og Sigurlinu sem gekk
henni i nóður staö. Kom það þvi af
sjálfu sér I hlut systurinnar að gæta
bróðurins og leiða hann fyrstu fetin,
sem sjálfsagt hefur styrkt þeirra syst-
kinabönd og entist vinátta þeirra til
æviloka.
Ekkibýstég viðaðuppeldi Andrésar
Gislasonar hafi verið að mörgu frá-
brugðið þvi sem gerðist i sveit i þá
daga, nema ef vera kynni að hann hafi
óvenju ungur þurft að stæla krafta
sina við öflun bjargar i bú foreldra
sinna, þvi jarðnæði búsins var mjög
litið, ræktun engin og húsakostur litill
og ófullkominn. Þurfti þvi jöfnum
höndum að nýta sjávarafla, sumar,
haust og vor eftir þvi sem tiöarfar og
geta leyfði, auk allra þeirra ferða sem
fara varðá mjög litlum og misjafnlega
sjófærum, opnum árabátum milli
lands og eyja, þvi eins og kunnugt er
voru allar eyjar á Breiðafirði sem
byggilegar þóttu, byggðar og i sumum
þeirra tvi- og þribýli. Flatey var að
sjálfsögðu menningarsetur þvi þar
voru verzlanir, útgerð, læknir,
prestur, kirkja, bókasafn, skóli og
gistihús (vertshús) og þegar bezt lét
bjuggu þar yfir tvöhundruð manns.
Var þvi bændum i Múlahreppi nauðsyn
að geta með litlum fyrirvara brugðið
sér til Flateyjar i verzlunar- prests- og
lækniserindum á hvaða tima árs sem
var. Þetta var það umhverfi sem
Andrés Gislason mótaðist. af i upp-
vexti sinum ásamt þeim tiöaranda
sem þá var rikjandi aö gera fyrst og
fremst kröfur til sjálfs sins varðandi
afkomusina, treysta á landið og trúa á
guð. Enda mun þessi hugsunarháttur
hafa ráöið miklu um það hvernig
Andrési tókst aö yfirstiga þá mörgu
■slendingaþættir
erfiöleika sem að honum steðjuðu á
lifsleiðinni.
Arið 1917 um vorið tók Andrés við
búi af föður sinum, sem þá var orðinn
gamall og raunamæddur maður. Hinn
illræmdi vágestur kallaður hvitidauði
hafði höggvið óbætanleg skörð i fjöl-
skylduna, þrjár systurnar Maria
Guðrún og Kristin dánar, allar innan
við tvitugtogeinnig móöirin Sigurlina.
Eina alsystirin sem liföi, Þórdis var
flutt alfarin til Kanada. Bróðirinn
Davið farinn að heiman og hafði ekki
sloppið að öllu við fyrrnefnd veikindi.
Andrés stóð nú einn eftir af systkinun-
um við hlið föður sins, var á bezta aldri
og hafði sloppið við likamleg átök við
vágestinn, en geta má sér til um hve
hörð hans innri barátta hefur verið er
hann hjálparvanastóð i þvi sem á und-
an var gengið og hef ég heyrt til þess
tekiö hve hart hann lagöi að sér I veik-
indum systra og móður sinnar heima
og heiman með ferðalögum og vökum
nótteftirnótt.Endakomnú fram hans
óbilandi viljastyrkur, trúin á lífið.átt-
hagatryggöin og skyldan við föður
sinn. Hann kaus þann kostinn að hopa
hvergi og láta jafnt yfir báða ganga.
Réðst nú til þeirra fullorðin kona,
PetrinaEinarsdóttir, var hún þá orðin
ekkja og dvaldist hún hjá þeim næstu
árin.
Vorið 1919 réði Andrés til sin unga og
glæsilega stúlku, Guðnýju Gests-
dóttur, bjó hún þá i Flatey með móður
sinni Guðnýju Guöbjartsdóttur. Þær
mægður voru ættaðar af Barðaströnd
og hafði Guðný yngri, næstu 5 árin
áður dvaliztá prestsetrinu Brjánslæk
hjá þeim sæmdarhjónum séra
Bjarna Slmonarsyni og konu hans
Kristinu Jónsdóttur, fór það orð af að
Guðný hafi á þessum tima á prests-
setrinu lært húshald og matargerð
langt umfram það sem almennt
gerðist um ungar stúlkur á þeim tima,
enda átti það eftir að veröa henni
mikils virði siðar við sitt stóra
heimilishald.
Um haustið fæddist Guðnýju sonur
sem hún skiröi Hauk Breiðfjörðog var
hann Guðmundsson. 29. febrúar 1920
gengu þau Guðný og Andrés I hjóna-
band og gekk þá Andrés Hauki i fööur
stað. Þegarfréttistum giftingu þeirra,
er mér sagt að sumum ungum mönn-
um á Baröaströnd og i Flatey hafi
fundizt Guðný fara langt yfir skammt I
þvi að velja sér mannsefni og svipað
mun álit ungra stúlkna I Múlasveit
hafa verið varðandi Andrés.
Haustið 1920 eignuðust Andrés og
Guðný sitt fyrsta barn, var það sonur
og ski'rður Gisli, börn þeirra áttu eftir
að verða fleiri og á næstu 17 árum
eignuðust þau 14 börn og fara nöfn
þeirra hér á eftir i réttri röð: Gisli,
Guðbjartur, Gestur, Sigurbergur,
Kristin, Andrés Berglin, Guðrún Jó-
hanna, Páll Straumberg, Sigriður„
Bjarni Kristinn, Jón, Ingibjörg Sigur-
hildur, Eggert, Garöar og Björg.
Ingibjörg náði ekki að þroskastéðli-
lega, komstaldreiúrrúmi og dóll ára
gömul. Af þvi sem hér er aö framan
sagt, sést að sterkan vilja og mikinn
dugnað hefur þurft til að sjá þessu
stóra heimili farborða. Andrés sagði
mér að um það leyti sem hann tók við
búinu hefði hvergi verið til sléttur
blettur i túninu á Hamri og með þVi að
slá I þvi allt sem hægt var hafi fengizt
rétt um eitt kýrfóður af töðu og hefði
hann þvi kostað kapps um að slétta
það sem hægt var og finnst mér undr-
um sæta hve mikla vinnu og natni
hann hefur lagt i að ryðja burt grjóti
og bera mold á grjóthólá, einnig
grafa niður stórgrýti svo þar sem áður
voru urðir og kargaþýfi má nú lita
bylgjandi túngresi. Um það leyti sem
Andrés fór frá Hamri mátti ná þar 12
kýrfóðra heyskap.
Það mun hafa verið sumariö 1929
sem ég sá Andrés Gislason i fyrsta
sinn, er mér það mjög minnisstætt.
Var ég þá 10 ára hnokki I kaupstaöar-
ferð meö foreldrum minum og frænd-
fólki, var þetta min fyrsta ferð til Flat-
eyjar og bar ýmislegt nýstarlegt fyrir
augu min i þeirri ferð, meðal annars
sá ég tvo menn vera að koma fyrir
varningi i litlum bát, var annar mann-
anna að mér fannst gamall og meö al-
skegg, hinn fannst mér hvorki ungur
né gamall, en hann var stór og þétt-
vaxinn svo að ég hafði ekki séö annan
eins og ekki minnkaði áhugi minn er
ég sá þá velta steinoliutunnu (bumb-
tunnu) niður mjög holótta og hallandi
bryggju, sem báturinn lá við. Stóri
9