Íslendingaþættir Tímans - 21.08.1976, Blaðsíða 3

Ragnhildur Þórarinsdóttir
frá Efrimýrum
Fædd 21. okt. 1900 - Dáin 27. júli 1976.
Mikils er endurminningin megnug.
A þeim stundum er dauðinn gripur inn
i gang tilverunnar hið næsta okkur og
harmurinn sest að i hugskotinu þá er
sem bregði blæ yfir hið liðna og endur-
minningar flykkjast að. bá er mikils
um vertef yfir þeim erslik birta að nái
að lýsa upp það myrkur er seytlar inn i
sálina. Éghygg lika að það sem mér er
rikast i huga i dag, þegar amma min
er tilmoldar borin, sé ekki sorg heldur
þakklæti, þakklæti fyrir allar þær
björtu minningar sem ég á um hana og
eiga eftir að ylja mér um ókomin ár.
Amma, Ragnhildur Þórarinsdóttir,
fæddist að Jórvik i Hjaltastaðaþinghá
21. október árið 1900. Hún var næst elzt
fimm barna þeirra Þórarins Jóns-
sonar, bónda og sýslunefndarmanns,
og konu hans Guðrúnar Magnúsdóttur
og hlaut sitt uppeldi i foreldrahúsum.
Nitján ára tók hún þá ákvörðun er
mótaði ævi hennar i grundvallar-
atriðum upp frá þvi. Hún hleypti heim-
draganum og fór til náms að Kvenna-
skólanum á Blönduósi, sem veitti
ungum stúlkum hin beztu menntun á
Þeirra tima visu. bann vetur kynntist
hún afa minum, Bjarna 0. Frfmanns-
syni, sem nú stendur frammi fyrir
J» irri nöturlegu staðreynd að hans
dyggasta stoð og stytta um tæplega
sex áratuga skeið er burt kvödd úr
þessum heimi. —En þess er égfullviss
oð skynsemi hans og æðruleysi hjálpa
honum til að sigrast á sárasta
treganum og sætla hann við orðinn
hlut.
Eftir kvennaskólanámið vistaðist
ernma að löðurgarði afa, Hvammi i
Fangadal. bau felldu hugi saman og
gengu i hjónaband 8. desember árið
'921. beir sem til þekkja segja að þar
hafi tarið sérlega glæsileg ung hjón.
Timabiliðsem núfóri hönd var saga
landnemans.sú saga sem hefur endur-
'akið sig óaflátanlega um aldir, saga
•slenzka bómlans. bau festu kaup á litt
' æktaðri og il la hýslri jörð en viðlendri
°g ix'fja þar búskap sinn. Hér stóðu
'ætur þeirra alla tið siðan, á Efri-
úiýrum i Engihliðarhreppi.
beim ungu hjónunum kann i fyrstu
að hafa þótt berangurslegt landslagið
islendingaþættir
á jörðinni sinni i samanburði við hinar
skjólsælu jarðir á grundunum með-
fram Blöndu, en með samstilltum
stórhug og elju auðnaðist þeim að
breyta mýrinni i gróin tún, reisa
myndarleg hús og gera þarna
öndvegisjörð, sem varð að nokkru
leyti er fram liðu stundir miðdepill
sinnar sveitar. Það stafaði meðfram
af þvi að afi gerðist forvigismaður
sveitarinnar i félagslegum efnum og
gegndiþvihlutverkium áratuga skeið,
en þó hefði það útaf fyrir sig aldrei
gert heimilið að þeirri miðstöð sem
það var ef ömmu hefði ekki notið við.
Hún rak heimilið af mikilli rausn og
myndarskap sem hefði ekki verið ger-
legur nema vegna þess að hún var i
rikum mæli gædd þeirri dyggð, sem
húsmóður á stóru heimili er flestum
dyggðum nauðsynlegri, en það er
nýtni og ráðdeildarsemi. Stjórnunar-
hæfileikar hennar nutu sin vel bæði
innan húss og utan og létt var að vinna
undir hennar stjórn. Ég hygg að
hvergi sé á afa hallað þótt ég segi að
stjórn búsins hafi oft verið i hennar
höndum og ákvarðana hennar hafi
viða gætt utan húss. Það stafaði af þvi
hve mikill timi fór oft og einatt i
óeigingjarnt starf hans á félagslegum
vettvangi, sem stundum jaðraði við að
færiútfyrir þaumörk erheppileg gátu
talizt. Ekki má þó skilja þetta svo, að
henni hafi verið raun að þessu hlut-
verki, heldur var hún upp með sér af
aukastörfumbónda sins og lét þviekki
sinn hlut eftir liggja, til þess að hann
mætti sinna þeim sem bezt. Var
honum og alltaf mikill styrkur i trausti
þvi og virðingu sem hún bar til hans.
Heimili þeirra að Efrimýrum var
lengst af mannmargt. Þeim varð þó
ekki nema einnar dóttur auði§, en að
auki ólu þau upp að verulegu leyti
fjögur börn og komu þeim til manns.
Til viðbótar var svo fjöldi vinnufólks,
þar til er þau komust á efri ár.
Siðustu búskaparár þeirra urðu
þeim einkar mótdræg. Þau fóru ekki
varhluta af þeirrihlálegu staðreynd að
öldin gerist æ fráhverfari lifshugsjón
þeirra og annarra slikra landnema.
Vélamenningin og pappirsbáknið soga
alla inn i sinar viðjar, fólkið flykkist úr
sveitunum til þéttbýlisins og loks er
svo komið að eftir standa gömul þreytt
hjón, sem reyna eftir mætti að vera
hugsjón sinni trú, unz öll siik viðleitni
virðist einber timaskekkja á öld
klukkunnar og kapphlaupsins ógur-
lega. Hérer þó við engan að sakast þvi
allir eru börn sins tima.
Stöðugt varð erfiðara að fá vinnufólk
og heilsan tók að gefa sig hjá ömmu.
Þvi var ekki um annað að gera en
bregða búi og svo hlutaðist til að þau
fluttu fyrir tveimur árum suður til
Keflavikur til að geta eytt ævikvöldinu
i samvistum við dóttur sina og
fjölskyldu hennar. Okkur öllum var
j»ð fagnaðarefni i sjálfu sér, að það
eitt skyggði á, að þar með var lifstré
þeirra rifiö upp með rótum og sett
niður viðsfjarri átthögunum.
Sú varð raunin á að afa gekk betur
að aðlagast hinum breyttu aðstæðum,
en það var eins og smá dofnaði yfir
henniþegar hún hafði minna umleikis,
þótt þau væru búin að koma sér upp
hlýlegu heimili i Keflavik. bar hefur
skert heilsa hennar eflaust valdið
mestu þótt nærkomnir yrðu þess litt
varir. Hún var fáorð um allt shkt og
þvi fannst okkur brottför hennar vera
með skyndilegum hætti.
Af eðlilegum ástæðum man ég
ömmu mina ekki fyrren hún var orðin
nokkuð við aldur. Hún er sögð hafa
veriö afar falleg sem ung stúlka og
þess mátti vel sjá stað fram á hinsta
dag. Hún var litil vexti en hnellin og
kvik i hreyfingum, handsmá og fót-
nett. Hún var ennibreið og sviphrein
og yfir andliti hennar var alltaf mjög
bjart. Vitnaði það vel um lund hennar
sem var hlý og góðviljuð. Henni lá gott
orð til fólks og var hún varkár i
dómum og fullyrðingum. Hún var
glaðsinna og man ég vel að hún átti
það til að bregða á leik og ærslast með
okkur krökkunum, enda hændi hún
mjög að sér börn. En lag hennar á að
laða málleysing jana að sér var þó enn
meira. Var þar sama hvaða dýr áttu i
hlut. Hún fór ekki svo erinda sinna
utan húss að henni fylgdi ekki hin
sundurleitasta skrúðfylking góðvina,
þar fóru kálfurinn og heimaalningur-
inn, hundar og kettir og stundum jafn-
vel púddurnar hennar.
Hjálpsemi var mjög áberandi þáttur
i fari hennar, hún lét sinn hlut ekki
eftir liggja hvarsem hún kom við. Hún
starfaði mikið að félagsmálum kyn-
systra sinna, eins og þau voru i pottinn
búin áður en rauðsokkar komu til.
Hennar starf á þeim vettvangi fólst
3