Íslendingaþættir Tímans - 07.04.1979, Blaðsíða 1
ISLENDINGAÞÆTTIR
Laugardagur 7. april 1979 — 11. tbl. TIMANS
Margrét Halldórsdóttir
F. 9,febr.l888.
D. 27.jan.1979.
Dagur libur, fagur friður,
flýgur tíöin í aldaskaut.
Daggeislar hniga, stjörnurnar stiga
stillt nú og milt upp á himinbraut.
Steymir niöur náð og friður,
nú er búin öll dagsins þraut.
(V.Briem.)
Þrátt fyrir að á fyrstu tveimur áratug-
um þessarar aldar væri árferöi tiöum
hart, var sóknarhugur i ýmsum, hér i hér-
aöi sem viöar. Var þá, er liöa tók á þetta
timabi], hafist handa um aö reistur yröi
læknisbústaöur og sjúkraskýli á
Hvammstanga, sem siöan tók til starfa
svo sem til var stofnaö. ötulasti forgöngu-
maður þessarar framkvæmdar var
Eggert Levy hreppstjóri og sýslunefndar-
maöurá Ösum, ásamt meö öörum áhuga-
og áhrifamönnum i héraöinu, en aö baki
þeim stóö fjöldinn af héraösbúum, ekki
sist konurnar.
En framkvæmd sem þessi, veröur ekki
ágætafþvi einuaö steinveggir risi, heldur
af þvi starfi sem þar er unnið innan
veggja. Sú gæfa hlotnaöist þá einnig þess-
ari stofnun, aö brátt réöst til htnnar
hjúkrunarkona, aö tilhlutan Eggerts
Levy, sem átti eftir aö starfa þar áratug-
um saman og gat sér trausts, ástsælds og
viröingu héraösbúa, fyrir fórnfúst og
óeigingjarnt starfs. Þessi kona var
Margrét Halldórsdóttir.
Um ætt, uppvöxt og starf Margrétar
framan af ævi veit églítiö, þar til hún flyst
hingaö noröur. Fædd var hún aö Hross-
haga i Biskupstungum þann 9. febrúar
1888. Foreldrar hennar voru Halldór
Halldórsson bónd þar, og Steinunn Guö-
mundsdóttir. Nám stundaöi hún I tvo vet-
ur viö Kennaraskóla Islands. Ætla ég aö
þeir vetur hafi oröiö henni næsta giftu-
drjúgir og mótaö mikiö lif sviöhorf hennar
sem margra annarra, er nutu leiösagnar
hins ágæta skólamanns Magnúsar Helga-
sonar.
Noröur hingaö fluttist hún fyrst að Ós-
um, og stundaöi kennslu og almenn
sveitastörf á Vatnsnesinu, uns hún tók aö
sér hjúkrunarstarfiö, eins og áöur getur.
Þar var hún komin aö þvi starfi er hún
helgaði lif sitt eftir þaö, meöan starfsdag-
hj úkrunarkona
ur entist. Menntun hjúkrunarkonu haföi
hún aö visu ekki. Hvarf hún þvi brátt aö
námi um tveggja ára skeiö, viö spitalana
aö Landakoti og Vifilsstööum. Aö þvi
loknu hefst að fullu hennar langa og far-
sæla hjúkrunarstarf.
Sjúkraskýliö á Hvammstanga var ekki
stórt i sniöum og þægindasnautt.sérstak-
lega hvaöviökom hjúkrunarkonunni. Eitt
smáherbergi var henni ætlaöy þaö var
hennar eina athvarf þar. En Margrét
dvaldi sjaldnast lengi I herberginu sfnu.
Mörgum sinnum tók hún þar inn sjúk-
linga, sem ekki áttu annaö athvarf,
blundaði sjálf i stól, milli þess aö hún leit
U1 sjúklinganna, en tiðum annaöist hún
um þá bæöi nótt og dag.
Og daglegu störfin, þau voru ekki lltil.
Hún þvoöi þvottana.húnsléttaöiliniö, hún
þvoði gólfin. Jafnvel gat aö boriö aö hún
annaðist matargerö. Þaö var alveg ótrú-
legt hvaöhún kom miklu i verk. Likams-
þrek hennar var mikiö, þó átti hún enn
meira sálarþrek, er óhætt aösegja aö hún
vannekki einasta tvöfalt verk, heldur öllu
fremur margfalt.
Margrét Halldórsdóttir var hjúkrunar-
kona af guös náö. Hún liföi sig inn i starfiö
og meö starfinu. Þaö var henni annaö og
meira en vinna, sem hún var ráöin til aö
leysa af hendi, þaö var henni lifsfylling. Á
öllum timum sólarhringsins mátti til
hennar leita. Hún taldi ekki eftir sér spor-
in eöa handtökin, alla slna þjónustu lét
hún i té an þess aö spyrja hvort þaö væri
skylt eöa eiginlega I sinum verkahring.
Um þetta geta bæöi ég og aörir sem
nutum umönnunar hennar vegna sjúkra-
dvalar, best boriö Hún fórnaöi kröftum
sinu fyrir sjúklingana og stofnunina sem
hún vann viö. En hún geröi meira en þaö.
Sjúkrasamlag var hérekki á starfstima
hennar. Ræddi hún þaö eitt sinn viö mig
hversu brýn nauðsyn væri aö koma á
þeirri samh jálp, enda var hún reynslunni
rikari um þaö. Úrþessu haföi hún raunar
bætt sem henni var unnt, með stofnun
styrktarsjóðs sjúklinga á sumardaginn
fyrsta 1933. Framlag hennar til sjóösins
var kr. sex þúsund, sem var mikiö fé á
þeim tima, væri það t.d. reiknaö i verö-
mæti haustlamba, en þau voru býsna
verölát á þessum kreppuárum. Fariö hef-
ir fram árleg úthlutun úr sjóönum, frá þvi
hann var stofnaður, til illa staddra legu-
sjúklinga á sjúkrahúsinu. Auk þessa lagöi
Margrét sig fram um aö gera þeim
sjúklingum san bágast áttu dvölina sem
kostnaöarminnsta, jafnvelmeö greiöslum
og gjöfum. Hirti hún þá ekki um sinn hag,
enda barst hún ekki á, aö neinu leyti.
En hjálpsemi hennar náöi út fyrir veggi
sjúkrahússins. Fyrst eftir aö útvarp kom
ábæina, fylgdi þeim tækjum sem i notkun
voru sá böggull aö tengja varö þau sýru-
geymi. Þessa geyma þurfti að hlaöa raf-
magni. Rafstöö var viö sjúkrahúsiö, sú
eina, aöég ætla, sem um var aö ræöa fyr-
ir allfelsta, til þessara nota. Þangaö var
svo fariö meö geymana.og Margrét tók
viö þeim og annaöist hleöshi þeirra. Af
þessu haföi hún talsvert ómak, enda
þurfti a ögætni viö. Gjaldiö fy rir hleösluna
rann i styrktarsjóöinn. Eigi aö slöur
myndu held ég fáir hafa tekiö þetta aö sér
i hennar sporum, sem engan þyrfti aö
undra, en þannig var Margrét, sem bæöi
vildi gera öörum greiöa og efla sjóöinn,
svo hann kæmi aö sem bestum notum.
Ekki var um aö ræöa langa tima til úti-
vistar, fyrir hjúkrunarkonuna. Smá-
stundir gáfust, liklega helst aö nóttunni,