Íslendingaþættir Tímans - 07.04.1979, Blaðsíða 8

80 áxa
Elísabet Óladóttir
Klukkan tifar og telur minútur,
klukkutima, dægur og sólarhringa, sem
svo aftur telja vikur, mánuði og ár. —
Þannig liður timinn án þess að við verðum
hans áþreifanlega vör. A sama hátt liður
ævi sérhvers manns. Aratugirnir færast
yfir einn að öörum án þess við gefum þvi
verulegan gaum. begar á liður ævina set-
ur þessi straumur timans þó sýnileg áhrif
og mörk sin á útlit, starfsþrek og heilsu
hvers, sem háum aldri nær, svo að eftir er
tekið. Er það þó misjafnt hvernig
einstaklingar bera ellina hver um sig.
Vinir og ættingjar fylgjast með þessari
framvindu sins fólks. Við áratuga skil er
oft sá háttur hafður á, að s'etjast niður,
lita um öxl, rifja upp liðna áfanga og
minnast þess, sem hefur gerst i lifi og
samskiptum við samferðamennina,
þakka það sem liðið er jafnframt þvi sem
rýnt er inn i það óorðna.
Meðan klukkan var að tifa og telja út
siöustu daga siðastliöins árs var ein kona
úr hópi sveitunga minna að feta sig yfir á
nfunda áratuginn. Þessi kona er hún
Elisabet Öladóttir frá Ingólfsfirði. — Viö
þessi áratugaskil i lifi hennar langar mig
að staldra við og minnast hennar með
nokkrum orðum. Að visu sendi ég og fjöl-
skylda mfn henni skeyti á afmælisdaginn
og konurnar i sveitinni sendu henni blóm-
vönd með heillaósk og þakkarkveðju fyrir
liðin ár. En úr þvi ég hefi stöku sinnum
borið við að minnast timamóta i ævi
annarra vina minna og sveitunga á opin-
berum vettvangi ,þá finnst mér ég ekki
geta með góðri samvisku afgreitt þessi
timamót í ævi hennar með einu saman
simskeyti og læt þvi verða af þvi nú þó
nokkuö sé umliðið.
Fáar manneskjur eru mér nákomnari
en hún fyrir utan fjölskyldu mlna, þar
sem viðerum tvöföldum tengdum bundin,
þvi hún er eina systir konu minnar og
kona Jóns bróður mins. Milli heimila okk-
ar voru þvi sterk tengsl og góð allt frá frá
fyrstu kynnum og hafa haldist óbreytt þó
fjarlægð hafi skilið okkur að nú i rúman
áratug. Mér finnst lika að ég eigi henni
meira upp aö inna og meira aö þakka en
nokkrum öðrum. Hafa þó margir gert vel
til min og ég i óbættri þakkarskuld við
fjölmarga samferðamenn mina, skylda
og óskyida.
Elisabet er fædd i Munaðarnesi I Arnes-
hreppi 29. desember 1898. (1 Stranda-
mönnum séra Jóns Guönasonar er hún
talin fædd 28. des., en foreldrar hennar
8
töldu hana f. 29. og mun það vera rétt).
Arið 1903 fluttust foreldrar hennar aö
Ingólfsfirði og bjuggu þar upp frá þvi til
dánardægurs. Þar ólst hún upp með
foreldrum sinum og systkinum og átti þar
óslitið heima i 62 ár. Þau Öli og Jóhanna
eignuðust 12 börn. Af þeim komust ekki
nema 7 til fullorðinsára, 5 synir og 2 dæt-
ur. Af þeim eru nú aðeins 3 á lifi, þær syst-
urnar og Ólafur, sem hefur verið sjúkling-
ur frá þvi á tvitugsaldri og dvelur nú á
Elliheimilinu Grund i Reykjvik.
Þau Ingólfsfjarðarhjónin voru fátæk
alla sina búskapartið, en komust þó af án
þess að þurfa að leita til sveitarinnar,
enda var það ekki gert fyrr en allar aðrar
bjargir voru bannaðar. Þvi viö lá frelsis-
og mannréttindaskerðing, sem illt var
undir aö búa. Börnin fóru þvi aö fara aö
heiman eins fljótt og kraftar leyfðu til að
létta á heimilinu og vinna fyrir fæöi sinu
og einhverri spjör utan á kroppinn. Um
annað var ekki að tala þar sem börn og
unglingar áttu i hlut. — Þessa sögu
þekkir nútimafólk ekki nema af afspurn
og sögnum þeirrar eldri kvnslóðar,
sem nú er sem óðast að hverfa af
sjónarsviðinu, og trúir varla. En svona
var þetta og nokkuð almennt. — Elisabet
var þvi ekki gömul þegar hún fór aö
fara að heiman til aö vinna heimilinu
það gagn, sem hún mátti og talið var
að þvi kæmi best. Fyrst lá leiö hennar
á ýms heimili hér innan sveitar, þar
sem þörf var fyrir aðstoð við heimilis-
hald og önnur verk. Slðar, með meiri
þroska, var leitað á aðrar og fjarlægari
slóöir. Þannig var hún i vetrarvist hjá
Asgeiri Péturssyni útgerðarmanni og
konu hans, á Akureyri. Tvo vetur var hún
hjá Steinunni Mýrdal og Sigurjóni manni
hennar, i Hafnarfirði. — í raun og veru
voru vistir á slikum heimilum nokkurs
konar skóli fyrir ungar stúlkur, i heimilis-
haldi og umgengni við fólk um leið og þær
vikkuðu sjóndeildarhringinn, veittu
þroska og unnið var fyrir nokkru kaupi.
Reyndist þetta mörgum stúlkum góður
skóli, sem þær bjuggu að upp frá þvi og
kom að góðu haldi þegar eigin heimili var
stofnað. Svo var þetta um Elisabetu. —
Alltaf átti hún heima i Ingólfsfirði og var
oftast heima á sumrin. bó var hún nokkur
sumur i kaupavinnu. Eitt sumar var hún
t.d. á Reynistað i Skagafiröi hjá Jóni
Sigurössyni alþingism. og konu hans,
Sigrúnu Pálmadóttur. Voru þær þar báð-
ar systurnar samsumars. Ekki lá það þó
fyrir þeim að veröa skagfirskar stór-
bændakonur. Heim héldu þær um haustið,
með skipi til Hólmavikur, en þaðan land-
veg, gangandi yfir Trékyllisheiði með
pjönkur sinar á bakinu og sumarkaupið,
sem lagt var til þarfa heimilisins. Má vel
við það una. Báðar hafa þær skipað hús-
freyjusess i heimasveit sinni meö sóma i
áratugi.
Sumariö 1925 gekk hún aö eiga Jón Val-
geirsson frá Norðurfirði bróöur minn. -
Settust þau þá aö búi i Ingólfsfirði I ábúð
Jóhönnu móður Elisabetar, sem þá var
orðin ekkja og öldruð, en hafði áfram
ábúð á Ingólfsfirði, sem er rikiseign. 1
Ingólfsfirði bjuggu þau I 40 ár við batn-
andi hag, myndarskap og mikla rausn.
Jón var mikill athafnamaður til sjós og
lands. Jörðin tók miklum stakkaskiptum i
búskapartið þeirra. bau eignuðust 8 börn.
Af þeim dó einn piltur I frumbernsku. Hin
eru öll á lifi og búsett sunnan lands. Eru
afkomendur þeirra orðnir margir. Elisa-
bet kom vel að sér börnum hvar sem hún
var, áður en hún giftist, þar sem hún var á
heimilum. Hrein barnagæla. Eftir að
barnabörnin komu til sögunnar voru þau
mikið hjá afa og ömmu og skorti ekki at-
læti. Hefur jafnan veriö barnmargt I
kringum hana. Og enn leita þau i skjólið
til hennar þó örðugt sé nú oröið að sinna
þvi. — Ariö 1965 brugðu þau hjónin búi eft-
ir 40 ára búskap i Ingólfsfirði og fluttu
Framhald á bls.7
Islendingaþættir