Íslendingaþættir Tímans - 18.08.1979, Blaðsíða 8

Halldóra Samúelsdóttir
Fædd 9. október 1897.
Dáin 10. mal 1979.
■Að fjölga árum fylgir gjarnan sil lifsins
kvöð að horfa á æ fleiri vini kveðja og
hverfa sjónum handan viö tjald timans,
sjá æ fleiri dyr lokast, sem áöur stóöu
opnar, og mörg kunn og kær salarkynni,
sem áöur voru full af yl og birtu lifsins,
skyndilega standa fátæk og tóm og kveld-
húmi földuð llkt og sól væri nýgengin af
gluggum. A þesssakvöðvarég áþreifan-
lega minnt þegar mér barst andlátsfregn
Halldóru Samúelsdóttur. Veit þó vel að
fyrir hana sjálfa mun þetta þó hafa verið
fagnaðar- og lausnarstund og langþráð
hvild eftir langan og oft ekki erfiðslitinn
dag, einkum þegar á hann leið og van-
heilsa geröi hann grýttan og þungfæran.
Seinasterég leit inntilhennar á sjiikra-
hUsiðsá ég hvað að fór og óskaði henni I
huganum góðrar ferðar, sem ekki var
heldur langt að biða. Og vissulega sam-
gladdist ég henni, er ég frétti umskiptin.
En þrátt fyrir ómetanlegt gildi bjartra
minninga og öruggrar vonar er ekki svo
auövelt sem ætla mætti að hlaupa frá
mannlegum tilfinningum. Hiöauða skarð
og tóma rUm, sem farinn vinur óumflýj-
anlega skilur eftir, fyllist ekki á örskots-
stund heldur hefur sinn eigin tima.
Halldóra var einn af þeim Reykviking-
um, sem liföu sinn bernskumorgun á litl-
um bæ i islenzkri sveit. Fæddist að Stökk-
um á Rauöasandi 9. október 1897, en flyzt
árið 1909 11 ára gömul með foreldrum sin-
um tii Reykjavikur, þar sem hennar lifs-
og starfssviö var uppfrá þvi. Næsta ólikt
mér, sem alltaf var þar, sem „förukona”
utan nú siöustu árin. En oft lá leiö min
þangað af ýmsum ástæðum allt frá þvi að
ég var þar við nám tvo vetur fyrir meir en
50 árum. Og marga góða vini eignaðist ég
þar, sem ég er guði og gæfunni þakklát
fyrir. Meðal þeirra var Halldóra
SamUelsdóttir.
Ræturnar að okkar vinskap var þó fyrst
og fremst gróin vinátta foreldra okkar.
Feðurokkar voru gamlir skólabræöur frá
Ólafedal, innilegir vinir og frændur að
auki, báðir breiðfirzkrar ættar. SamUel
var Eggertsson Jochumssonar frá Skóg-
um í Reykhólasveit, Marta Elisabet
Stefánsdóttir kona hans hins vegar ættuð
af Snæfellsnesi og Mýrum. Þegar ég I
fyrsta sinn kom til dvalar I höfuöstaðinn
— ung og litt veraldarvön — varö heimili
þessara mikilhæfu mannkostahjóna mér
sem skjólrik og yndisleg gróðurvin mitt i
köldu og framandlegu umhverfi stein-
steypuog bárujárns, staður hvar ég alltaf
mátti leita athvarfs þegar ég vildi, og
hvar flest var til boða, sem unglingi mátti
8
vera til þroska og sálubóta. Greiðasemi
og hjálpfýsi var þessu heimili inngróin og
nær ósjálfráð, enda margur, sem taldi sig
eiga þangað erindi. Hins vegar hafði hinn
veraldlegi auöur sjaldan lengi viðdvöl þar
i garði. SamUel var enginn hálaunamað-
ur. Hélt barnaskóla heima hjá sér á vet-
urna og skrautritaöi I hjáverkum. Gekk
lika almennt undir nafninu SamUel
skrautritari. Hann var einnig landskunn-
ur fyrir landmælingar sinar og ýmiss kon-
ar kortagerð. Fágætur maður, sem
sameinaðisinni ojxiu og siungu barnslund
merkiiega listhneigð og viðtækt fræði-
mannseðli. Ekkiaö undra, þótt hrifnæmu,
ungu fólki þætti gott i návist hans. Þá
skemmdi hin ágæta, fjölhæfa húsfreyja
ekki fyrir svo greind, skemmtin og marg-
fróð sem hún var.ólik þó bónda sinum en
þannig, að hvert ööru var til bóta.
Auk Halldóru áttu þau Samúel og Marta
Margréti fyrir dóttur litið eitt yngri. HUn
var þá heima og vann i MarteinsbUð á
Laugaveginum. En Halldóra var farin að
heiman og gift Pétri Guðmundssyni, er
siðar varkunnastur undir nafninu Pétur i
Málaranum. Um áratugi var hann einn
þekktasti atorku- og framkvæmdamaður
Reykjavikur. Svo sem algengast var I þá
daga byrjaði Pétur með tvær hendur tóm-
ar, en vann sig upp i góð efni á fáum ár-
um. Arið 1931fluttust þauhjónin I nið nýja
hús sittSjafnargötu3,sem þá og enn I dag
má telja tii glæsilegustu IbUðarhUsa borg-
arinnar. 1 þessuhúsi átti Halldóra æ siðan
heima, lika þau 25árin eftir að þau Pétur
slitu samvistum og hún varð ein. Þá voru
börn þeirra llka uppkomin og farin aö
heiman, en þau voru þessieftir aldursröð:
Kristin, gift Baldvin Einarssyni forstjóra,
Marta, gift Birni Halldórssyni forstjóra,
Kolbeinnfyrrv.forstj.,dáinn 16. ág. 1978,
eftirlifandi kona Guðrún Elisabet
Halldórsdóttir, Gunnar deildarstj.,
kvæntur SigrUnu Guðbjarnardóttur. ÓH
vel gefin og kunnir borgarar.
Kolbeinn eldri sonurinn and-
aöistsem fyrr segir sl. sumar. Fórsnögg-
lega Ur hjartaáfalli. Var það mikið áfallv
sjúkri og aldraöri móöur aö missa I blóma
lifsins svo ágætan og drengilegan mann
ogelskulegan son sem hann var. En þess-
ari raun tók Halldóra af fágætri stillingu-
Má vera að hálf dulinn grunur um að
skammt yröi til endurfunda hafi lagt þar
að sefandi hönd.
Ég kynntist Halldóru litið á aðal starfs-
skeiði hennar meöan börnin voru að vaxa
upp heima og maður hennar stóð I miðj-
um straumi verklegra athafna og um-
svifa. Veit þó að húsfreyjan á þessu rik-
mannlega heimili lá ekki að jafnaði i nein-
um trafóskjum. Þvi að innan dyra var
einnigoft margtum manninnog umsvifa-
mikiö, ogmargvlslegar þær skyldur, sem
hvildu á herðum þessarar fasléttu, smá-
vöxnuogfingerðu konu, skyldur er kröfð-
ust jafnt eftirlits, röskleika og framtaks
sem umhyggju og góðvildar, kröfur er
höfðuðu I senn til húsmóðurinnar og móö-
urinnar. Og I þessu tvöfalda hlutverki var
Halldóra meira en meöal stór. Um það
vitna best þau sterku, innilegu tengsl,
sem ávallt riktu frá upphafi tdl þess síð-
asta milli hennar og annarra i fjölskyld-
unni. A hverjum jólum og við mörg önnur
hátiölegtækifæri höfðu stóru börnin henn-
ar aðal hátiöastundina heima ,,hjá
mömmu” til að gleðja hana og gleöjast
með henni á gamla heimilinu, enda þótt
þau sjálf hefðu góðan og velbúinn húsa-
kost.
Svo sem margir munu minnast heim-
sótti á sinum tima hinn frægi, danski lffs-
spekingur Martinus, okkur Islendinga
nokkrum sinnum. Bjó hann þá þrivegis
hjá Halldóru á Sjafnargötu 3. Mun hvort-
tveggjahafaverið.aödvölin þar hafi ekki
valdiðGuðspekifélaginu, en á þess vegum
kom hann, miklum Utbornum kostnaði-
Hitt þó vegið mest að innra sem ytra mun
sá staður hafa betur hæft hinum góða
gesti en nokkurt glæsihótel, enda sjálfur
er hann kynntist, látið þar um ákveðna
ósk i ljós.
A þessum árum bar fundum okkar
Halldóru oft saman, og marga nóttina
gisti ég hjá henni. Kynntist þvi vel gerö
hennar og mannkostum. Þótt segja mætti
að hún sæti einvöld i finni höll i lauf-
skrýddum lystigarði, liktist hún sjálf litið
stoltri og hnakkakertri hallarfrú. Nei,
miklu frekar var þar á ferö, sem hún fór
Framhald á bls. 7
islendinqaþættir