Íslendingaþættir Tímans - 15.07.1981, Blaðsíða 5

sem var aft vaxa úr grasi. Þótt oft væri
Utift aö sjá og sýna skorti aldrei á áhuga
Jóns og bjartsýni. Hann lagfti skógrækt-
inni liösinni, sem um munafti á þessum
árum og æ síftan.
Jón Helgason haffti lengi hug á aft fást
vift trjárækt, en biö varö á aft slíkt rættist.
Fyrir nokkrum árum eignaftist hann litla
jörft, Hlíö í Köldukinn, þa'r sem hann gat
sinnt hugftarefni sinu, en þaft var óhægt
um vik þar sem jörftin lá vífts fjarri
heimili hans. Fyrir einum þrem árum
bauftst honum partur úr landi Litla Botns
i Hvalfiröi, og þá flutti hann sig um set.
Meft aftsetri i Litla Botni var hann aft
nokkru kominn i heimahaga á ny, og þar
haffti hann reist girftingu um land sitt og
hafift gróftursetningu trjáa. Þeirrar
ónægju, sem hann haföi lengi þráft, naut
hann þvf miftur aöeins skamma stund.
Þessum fátæklegu þakkaroröum fylgir
innileg samúftarkveftja til ekkju hans,
Margrétar Pétursdóttur, og sona hans
þriggja og þeirra venslamanna.
Hákon Bjarnason
t
Ég get ekki annaft en látift fáein orft
fljóta frá mér til míns gófta vinar Jóns
Helgasonar, þó ég verfti aft hafa aftstoftar-
mann til aft rita þessar linur, þar sem
hægri handleggur minn er þaft máttlaus,
aft ég er ekki fær um aft halda á penna
lengur.
A unga aldri haffti Jón lært aft spila
lomber, en var farinn aft ryöga nokkuft i
spilinu, þegar ég kynntist honum. Þá
stakk hann upp á þvf aft viö kæmum heim
til sín og æfftum hann i lomber. Spila-
momirnir voru Halldór, húsvöröur i
Eddu, Isak á Bjargi og viö nafnarnir og
oftast var spilaft heima hjá Jóni og hans
ágætu konu, frú Margréti Petúrsdóttur,
°g alltaf voru vifttökurnar jafnglæsilegar.
Um tima bjó hann á Kársnesbraut i
Kópavogi, og þá kallaöi hann oft á okkur
Halldór Sigurftsson til aft spila.
Nú er svo komift, aft ég er einn eftirlif-
andi þessara spilafélaga, þó ég væri
elstur þeirra allra.
Jón skrifaöi margt merkilegt i Sunnu-
dagsblaft Tfmans meftan þaft kom út, en
mór eru ekki minnisstæftar þær greinar
nö, en margt gott átti hann þar. En þegar
ég lít i bókahilluna mina þá sé ég — þótt
^g sjái orftift illa — aft þar á ég nokkuft af
“ökum, sem Jón Helgason hefur ritaft,
m a. er þar Arbók F.l. 1950, svo eru bæk-
örnar Islenskt mannlif I-IV, Tyrkjaránift
(1963), 100 ár i Borgarnesi (1967), Vér ís-
'ands börn I-III. Þá gefur hann út smá-
segurnar Maftkar i mysunni 1970, Orft
skulu standa 1971, Þréttán rifur ofan i
nvatt 1972, Steinar i brauftinu 1975, — og
slftasta bókin, sem nafni minn færfti mér,
öeitirOröspor i götu. Um sögurnar i þeirri
nók hef ég skrifaft ritdóm i Timann og ein
lslendingaþættir
af þessum smásögum var prýftilega vel
lesin í útvarp af Arna Blandon.
I siöustu og einni lengstu sögunni i bók-
inni, sem ber nafnift „Maöur frá Kald-
bak”, segir frá Færeyingi, sem skirftur
var Napoelon Berentsen, en gekk yfirleitt
undirnafninu Nabbi. Hann var áftur giftur
IFæreyjum, en svo slysalega vildi til, aft
hús hans brann og tværdætur hans brunnu
inni. Konan hans vildi halda þvi fram, aö
hann myndi viljandi hafa kveikt i húsinu
og brennt börnin inni. Eftir þetta hélst
hann ekki vift i Færeyjum en lagfti leift
sina til Islands, þar sem hann settist aft i
kjallaranum I Hartmannshúsi i Reykja-
vik.
Ég hef lagt til aft tvær af sögunum i Orft-
spor á götu yrftu kvikmyndaöar, þaö er
sagan af Nabba Færeying og önnur til,
báöar mjög efnismiklar sögur.
Sagan „Maftur frá Kaldbak” var þýdd á
færeysku. Þaft gerfti Oskar Hermansen
prentari i Færeyjum, og gaf hann söguna
út i' tímaritinu Fölv.
Jón Helgason sótti aldrei um styrk úr
Mófturmálssjófti Björns Jónssonar rit-
stjóra.
Margirrithöfundar hafa spreyttsig á aft
semja meira en Jón, en hvort þeir hafa
allir hlotift sömu náft og Jón skal ósagt
látift. En einn góftan vefturdag hringdi
Sigurftur Nordal prófessor til Jóns Helga-
sonar og bauft honum aö lita heim til sin.
Sigurfturfylgdistmeftungum rithöfundum
og hefur vafalaust séft hve mikil ritsnilld
var á bókum Jóns og ágætt Islenzkt mál.
Hvort prófessorinn hefur kallaft fleiri til
sin er mér ókunnugt um.
Ég persónulega lit svo á aö Jón H^lga-
son hafi styrteinum af snjöllustu pennum
landsins á siftari árum.
Ég vil aft lokum kveftja vin minn, Jón
Helgason, meft eftirfarandi:
Blessi þig Drottinn ár og öld
eigi sfzt fagurt ævikvöld.
Eftirfarandi ekkju Jóns, frú Margréti
Pétursdóttur og sonum hans og fjölskyld-
um þeirra færi ég og f jölskylda min inni-
legustu samúftarkveöjur.
Jón Þórftarson
t
Jón Helgason ritstjóri varft bráft-
kvaddur norftur vift Svartá laugardaginn
4. júli. Sjálfsagt heffti hann vart getaft
kosift sér betri dánarbeft en angandi
sumargróftur ættjarftarinnar. Jafnvist er
aö hann heffti óskaft aft mega fresta brott-
för sinni, ef hann heffti fengift aö ráfta. Um
þaft þýftir ekki aft fást. Skapadómi verftur
ekki áfrýjaft.
Jón Helgason var sextiu og sjö ára
þegar hann lést. Hann fæddist á Akranesi
27. mai, 1914, sonur hjónanna Helga Jóns-
sonar og Oddnýjar Sigurftardóttur I Stóra
-Botn^i i Botnsdal i Hvalfirfti. Hann
stundaöi nám í Alþýftu skólanuin á Laug-
um og i Samvinnuskólanum, en árift 1937,
þegar hann var 22 ára, gerftist hann
blaftamaöur og þvi erilsama starfi gegndi
hann til dauftadags, lengst af sem frétta-
stjóri og ritstjóri. Hann átti þvi nær 45 ára
starf aft baki sem blaftamaöur, er hann
lést.
Óhikaft má telja Jón Helgason einn af
frumherjum nútima fréttamennsku á Is-
landi, enda þótt mig gruni aft hann hafi
haft nokkrar áhyggjur af þróun hennar
siftustu árin. Jón var aft ýmsu leyti af
„gamla skólanum”, ef svo má aft orfti
komast. Hann skrifafti fjölmargar bækur
um ævina og ein þeirra hét „Orft skulu
standa”. Ég hygg aö þessi bókartitill hafi
veriö óskráft einkunnarorft hans i langri
blaftamennsku. Hann lét ekkert orft ó-
hugsaft frá sér fara. Hann var snillingur I
meöferft móöurmálsins, og frétt var þvi
afteins frétt i hans augum aft hún væri
sönn.
Lengst af starfafti Jón Helgason vift
Dagblaftift Timann.Hann hóf blafta-
mennskuferil sinn vift Nýja Dagblaftiö
áriö 1937, en á Timanum byrjafti hann 1938
og starfafti þar siftan, aft undanskildum
sjö árum, er hann var ritstjóri Frjálsrar
Þjóftar. Þá hófust kynni okkar.
A árunum upp úr 1950 gætti mikillar ó-
ánægju vifta i þjóftfélaginu meft hina
erlendu hersetu i Miönesheiftinni, og ekki
siftur vegna hinnar geigvænlegu
spillingar, sem þreifst þá i skjóli hennar.
011 umræfta um þessi mál var illa séft i
þinum svonefndu lýftræftisflokkum, svo
þeir er ekki töldu sig eiga samleift meft
kommúnistum áttu einskis annars úrkosti
en hasla sér nýjan völl. Þá varft til nýr
stjórnmálaflokkur, Þjóftvarnarflokkur ls-
lands. Þótt saga hans yrfti ekki löng urftu
áhrif hans mikil og gætir þeirra margra
enn i dag.
Þegar Þjóftvarnarflokkurinn vann
kosningasigur sinn 1953 haffti hann um
skeift gefift út blaftift Frjálsa þjóft. Ahuga-
menn höfftu skrifaft blaftift og gefift út, en
ljóst var aft ráfta þurfti vanan blaöamann
til þess aö sjá um útgáfu þess. Ég gleymi
seint ánægjusvipnum á öftrum nýkjörnum
þingmanni flokksins, þegar hann trúfti
mér fyrir þvi aft Jón Helgason myndi
setjast i ritstjórastól.
Jón var, þegar hér var komift sögu,
orftinn fréttastjóri Timans og meftal
þekktustu og virtustu blaöamanna
þjóftarinnar, eins og hann var raunar alla
tift. Þaft hefur ábyggilega verift mikift á-
tak fyrir hann og hvergi nærri sársauka-
laust aft rifa sig úr svo góftu starfi, yfir-
gefa samherja i nærri tveggja áratuga
baráttu og ganga til lifts vift skoftana-
bræftur sina á nýjum vettvangi. Þetta
gerfti Jón meft slikri reisn aft eftirminni-
legt er, og á þann hátt, aft þegar hann
kaus aft láta af störfum hjá Frjálsri Þjóft
beift hans ritstjórastóll á gamla staftnum.
Slikt segir meira en mörg orft um þaft álit
sem blaftamafturinn og mafturinn Jón