Íslendingaþættir Tímans - 14.01.1983, Blaðsíða 2

viðbótar hinu háakademiska grasafræðinámi, er
heim kæmi. Reyndist það rétt.
Ingólfur lauk meistaraprófi (mag. scient.) í
grasafræði vorið 1936 og voru þá 40 ár liðin síðan
íslendingur hafði hlotið svo mikla menntun í
grasafræði við Hafnarháskóla. Sá er það próf tók
næstur á undan Ingólfi var hinn frægi grasafræð-
ingur Helgi Jónsson, 1896, sem varði svo
doktorsritgerð við sama háskóla 14 árum síðar.
Eftir heimkomu 1936 réðst Ingólfur kennari við
Gagnfræðaskóla Reykvíkinga, en vorið 1937
réðist hann sem sérfræðingur í jurtasjúkdómum
við hina nýstofnuðu Búnaðardeild Atvinnudeildar
Háskólans. Vann hann eftirþað íþeirri stöðu allan'
sinn lögmæta starfsaldur, og að hluta nokkrum
árum lengur, fyrst hjá Búnaðardeild, en eftir
skipulagsbreytingu og endurskírn þeirrar Stofnun-
ar 1965 hjá arftaka hennar Rannsóknastofnun
landbúnaðarins. Ingólfurvarí raun fyrsti starfandi
sérfræðingur Búnaðardeildar, þótt deildarstjóri
hennar, Þórir Guðmundsson, búfræðikandidat og
áður kennari á Hvanneyri, væri ráðinn nokkrum
mánuðum fyrr, þá lést hann í júní 1937 áður en
hann hafði hafið teljandi störf við þessa nýju
stofnun. Fyrstu árin var Ingólfur einn á báti og
fimm árum síðar voru aðeins 4 sérfræðingar ráðnir
við Búnaðardeild.
Er Ingólfur hóf störf við Búnaðardeild kom
hann að óplægðum akri. Enginn annar sérfræðing-
ur í jurtasjúkdómum var til á landinu, hvorki
leiðbeinandi né rannsóknarmaður. Hann varð því
að móta starf sitt frá upphafi. Starfsemin hlaut að
mótast .af aðstæðunum, menntun og lyndiseink-
unn hins nýráðna sérfræðings. Það er engum
einum manni auðvelt að leggja grunn að vísinda-
stofnun án teljandi fjárveitinga og án faglegrar
vakningar frá samstarfsmönnum, sem ekki voru
til í byrjun. Staðgóð menntun, þrá eftir meiri
þekkingu og löngun til að vinna þjóð sinni gagn
með því að fræða hana og leiðbeina þeim, sem
fengust við ræktun nytjagróðurs og skrautjurta,
réðu meiru um, hvernig Ingólfur hagaði störfum
sínum en beinharður lagabókstafur og reglugerð-
arákvæði. Fyrst var að finna sjúkdómavandamál-
in, sem bændur og garðyrkumenn jafnt í sveitum
og bæjum áttu við að stríða. Það gerði Ingólfur
með þrotlausum ferðum um landið mest þó fyrstu
árin, en ávallt var hann ferðafús, og allra manna
hagsýnastur að skipuleggja ferðalög sín þannig, að
þau kæmu að sem mestu gagni, en kostuðu sem
allra minnst. Hann hefur aldrei átt bifreið, en
komist ferða sinna fyrir því, ýmist í almenningsfar-
artækum, fótgangandi eða á leigubílum væri þess
virkilega þörf. í ferðum sínum hélt hann sig ekki
innan síns þrönga sérsviðs, rannsókn jurtasjúk-
dóma. Hann dró ekjd af sér við að leiðbeina
ræktunarmönnum um allt, sem þekking hans
leyfði, þótt það væri ekki beint í hans verkahring
og ekki hafði hann skrúðgarðaræktun og skógrækt
útundan. Leiðbeiningarnar voru ekki aðeins
stundaðar á ferðalögunum heldur einnig og í
miklu meira mæli í rituðu máli í blöðum og
tímaritum og með erindum á fundum og í
hljóðvarpi. Strax og þekking Ingólfs óx um
jurtasjúkdóma á íslenskum nytjagróðri, hóf hann
rannsóknir á því, hvernig helst væri hægt að
verjast eða draga úr tjóni af völdum þessara
sjúkdóma. Vann hann að slíku bæði hjá bændum
og á tilraunareitum á þeim löndum, sem Búnaðar-
2
deildin hafði umráð yfir. Birti hann jafnóðum
árangurinn af tilraunum sínum og athugunum,
ýmist í ritum Búnaðardeildar eða í greinum í
biöðum og tímaritum. Ingólfur hefur aldrei verið
aðdáandi tölfræðinnar og hafði takmarkaðan
áhuga á að sanna árangur tilrauna sinna með
tilraunastærðfræði. Hann var og er fremur maður
lýsingarorða en töflugerðar. Eitt sinn ræddi ég við
Ingóíf um nauðsyn þess að skýra allar tilrauna-
skýrslur með töflum og tölfræðilegum sönnunum,
en hann sagði að slíkt fældi bara hinn venjulega
lesanda frá því að lesa um tilraunaniðurstöðurnar
- glögg lýsing í einföldu skýru máli væri það sem
fólkið hefði gagn af. Urðum við aldrei á eitt sáttir
um þetta, en mér var Ijóst að aðferð Ingólfs var
affarasæl og sýndi aðeins, að honum var enn
Ijúfara að leiðbeina og fræða en að fást við
útreikninga og töflugerð, þótt hann kæmist ekki
hjá því að vega, mæla og reikna við rannsóknar-
störfin. Hér yrði of langt mál að rekja árangur af
rannsóknarstörfum hans enda aðgangur að því í
prentuðu máli. Hinsvegar má geta þess að hann
lagði t.d. feikna starf í að stöðva útbreiðslu
kartöfluhnúðormsins, benda ræktendum á aðferð-
ir til að útrýma þessum lævísa sjúkdómi eða
a.m.k. draga úr tjóni af hans völdum. Annar
þáttur, sem hann eyddi miklum tíma í var eftirlit
með heilbrigði og ræktun stofnútsæðiskartaflna i
og innfluttra lifandi jurta og grænmetis.
Á ferðum sínum um landið vann Ingólfur
linnulaust að grasafræðirannsóknum samhliða
gróðursjúkdómaleitinni og jók með því miklu við
þá þekkingu, sem fyrir var, um útbreiðslu ýmissa
tegunda. Á þessum ferðum fann hann einnig
nokkrar plöntutegundir áður óþekktar hér á
landi. Má þar meðal annars nefna blæösp,
hrísastör og keldustör auk margra innfluttra
slæðinga.
Ingólfur Davíðsson hefur lagt huga og hönd á
ótal viðfangsefni önnur en þau sem beint voru
tengd aðalstarfi hans. Má þar nefna kennslu,
ritstörf og félagsmálastörf. Hann var stundakenn-
ari í grasafræði við Gagnfræðiskóla Reykvíkinga
frá 1936-1951 við Gagnfræðaskólann Flensborg
1936-1940 og við Húsmæðrakennaraskóla íslands
frá stofnun hans 1942 til 1977. Þá hefur Ingólfur
lengi kennt og kennir enn lyfjafræðinemum við
Háskóla íslands grasafræði, en sú kennsla er
einkum fólgin í því að kenna stúdentunum um
hinar mörgu jurtir, innlendar sem erlendar, sem
notaðar eru til lyfjaframleiðslu, hvaða efni þær
innihalda o.s.frv. Þá kennir hann einnig um
eitraðar jurtir og að sjálfsögðu, hvernig skuli
þekkja þær. Mun Ingólfur einn fróðasti íslending-
ur í þessari grein grasafræðinnar.
Ingólfur var ritstjóri Garðyrkjuritsins frá
1942-1967 og jafnlengi ritari Garðyrkjufélags
fslands og lengi ritari Skógræktarfélags Reykja-
víkur. Hann var í stjórn Hins íslenska náttúru
fræðifélags 1942-1956, í útgáfunefnd Flóru íslands
1948, átti sæti í Náttúruverndarráði 1957 til 1958
og var fyrir löngu síðan kjörinn félagi í
Vísindafélagi íslendinga.
Þegar litið er til baka yfir störf Ingólfs
Davíðssonar bera ritstörf hans yfir allt annað.
Hann hefur auk margra tilraunaskýrslna, sem
finna má í Ritum Búnaðardeildar, samið mýmörg
fræðslu og/eða leiðbeiningarit ýmist einn eða í
félagi við aðra. Hér er ekki rúm til að gefa yfirlit
um ritverk Ingólfs, en skrá um mörg þeirra er að
finna í bókinni íslenskir samtíðarmenn 1965 og í
ritskrá Háskóla fslands 1961. En auk þeirra bóka
og tilraunaskýrslna sem út hafa komið eftir Ingólf,
hefur hann ritað hundruð greina í innlend og
erlend tímarit um hin fjölbreyttustu efni, en flest
um grasafræði og jurtasjúkdóma. Rannsóknar-
stofnun Iandbúnaðarins hefur skrá yfir 459 bóka-
og tímaritsgreinatitla eftir Ingólf Davíðsson um
fagleg efni. Þar að auki hefur hann ritað fleiri
hundruð greina og þátta í dagblöð, yfirleitt um
fagleg efni eða menningarverðmæti. Slíkt er
mikið afrek ekki síst af því að honum hefur tekist
að ná til fólksins, bæði til þeirra sem hafa haft
bein not af miðlun hins mikla fróðleiks hans og
líka til þeirra mörgu sem lesa greinar hans aðeins
sér til ánægju.
Nokkrum sinnum eftir að Ingólfur hóf störf
hefur hann farið utan til námsdvalar í lengri eða
skemmri tíma og sótt fundi og ráðstefnur í sinni
grein.
Ingólfur Davíðsson ber hvarvetna með sér
látleysi og hógværð hins sannmenntaða dreng-
skaparmanns enda með eindæmum vinsæll af
þeim mörgu sem hafa kynnst honum og verkum
hans. Hann hefur ætíð unnað hinni íslensku
náttúru enda fagurkeri og blómavinur. Hann
hefur ekki látið sitt eftir liggja að auka ræktun
lýðs og lands. Strax og hann réðst til Atvinnudeild-
ar Háskólans gróðursetti hann ilmbjörk og margar
skrautjurtir kringum bygginguna og hlúði að
þessum gróðri ár hvert meðan hann vann í þvl
húsi. Allt þetta var sjálfboðavinna, innt af hendi
án endurgjalds, en sýnir vel hverju hin hlýja hönd
gróðurunnandans fær áorkað.
Ingólfur er hýrlyndur hagyrðingur, sem á ríka
kímnigáfu. Kímni hans er jafnan græskulaus þótt
sumum kunni að sárna í svip, þegar hann rímar
haglega gamansemi sína.
Hinn 28. júní 1936 tveimur dögum eftir að
Ingólfur brautskráðist frá Kaupmannahafnarhá-
skóla kvæntist hann danskri konu Agnesi Marie
Ingeborg dóttur hjónanna Birtha Alma Henrietta
Lassen og Peter Anton Matthias Christensen
prentsmiðjustjóra í Álaborg. Sumir ættmenn Agn-
esar eru kunnir stjómmálamenn í Vinstri flokki
Dana um síðustu aldamót. Má þar nefna Ingolf
Vilhelm Lassen, móðurbróðir hennar, er var
fjármálaráðherra í ráðuneyti Christensens foringja
Vinstrimanna. Lassen ráðherra barðist sérstak-
lega fyrir bættum kjörum húsmannanna, meðal
annars með því að stofna Álborgs Amtstidende,
og berjast fyrir rétti þeirra.
Þau Agnes og Ingólfur eiga þrjú börn, son og >
tvær dætur. Þau eru mikilhæft sómafólk eins og
þau eiga ættir til, öll gift. Sonurinn Agnar er
doktor að menntun og prófessor í vistfræði við
Háskóla íslands kvæntur Lindu Wendal efna-
fræðingi, dæturnar Edda, fóstra búsett á eynni
Mors í Danmörku, gift Jörgen Hansen, social
pedagog og Helga semballeikari gift dr. Þorkeh
Helgasyni, dósent.
Heimili Agnesar og Ingólfs er fagurt menning-
arheimili án íburðar en umvafið hlýju og
smekkvísi húsráðenda. Þau hjónin eru á líkum.
aldri. Agnes átti áttræðisafmæli liinn 26. júní
1982. Þá dvöldu þau á feðragrund Agnesar meða!
frændfólks hennar og vina þeirra beggja.
Framhald af bls. 4
islendingaþættir