Íslendingaþættir Tímans - 19.01.1983, Blaðsíða 8

Guðmundur Ölafsson,
Ég hef það fyrir satt að minn gamli vinur og
eitt sinn húsbóndi, Guðmundur Ólafsson fyrrum
bóndi og póstur að Dröngum á Skógarströnd hafi
orðið sjötíu og fimm ára þann 15. desember s.l.
Já, hratt flýgur stund þegar aldur færist yfir
mann. Mér finnst raunar stutt síðan Guðmundur
var búandi á Dröngum, geislandi af eldmóði og
framsýni hins áhugasama bónda, en á komandi
vori mun þó vera hálfur annar áratugur síðan hann
flutti þaðan.
Ég á margar góðar minningar frá kynnum okkar
Guðmundar. Hann var jafnan fljótur að sjá bestu
lausnina á erfiðum viðfangsefnum. Paö var bæði
gott og þroskandi fyrir unga menn að vera og
vinna með honum.
Mér er vel í minni er ég kom fyrst að Dröngum
og sá Guðmund í fyrsta sinn. Það var á blíðum
maídegi 1936. Foreldrar mínir ásamt fjölskyldu
höfðu flutt þetta vor í hreppinn. Ég hafði farið
þennan dag í svartsbaksleit ásamt fleirum, inní
eyjar norður af Brokey, á heimleiðinni var
ákveðið að koma við á Dröngum, um erindið man
ég ekki.
Það er fallegt í góðu veðri, að sjá af sjó heim
að Dröngum. Túninu hallartil suðvcsturs niður að
sjónum, og þar við túnjaðarinn myndast vinaleg
vík sem er allgott bátalægi í flestum veðrum. Nú
var vor í lofti og túnið orðið grænt og myndaði
því falleg litaskipti við lognhvítan sjóinn, sem
báturinn rann eftir upp víkina, með þetta hlýlega
býli fyrir stafni.
Við lentum í víkinni og gengum upp túnið. á
leið okkar urðu fjárhúsin, það var búið að stinga
út taðið, og dreifa því fram af húsunum, og þar
var Guðmundur með hest að herfa taðið. Það þarf
varla að taka það fram, að þetta var í fyrsta sinn
sem ég sá herfi og svona farið með taðið, ég þekkti
aðeins taðkvörnina til svona verka.
Guðmundur hafði lokið búfræðinámi frá
Hvanneyri, og notaði því hagkvæmari vinnuað-
ferðir við þetta verk. Eftir að hafa heilsast var
gengið til bæjar og drukkið kaffi. Á leið heim
túnið hittum við unga konu í hvítum slopp að
skola þvott, mér fannst þá að ég hefði aldrei séð
svona fallega konu. Ég fékk fljótlega að vita að
þetta var kona Guðmundar, Valborg V. Emils-
dóttir, sem þá mun hafa verið búin að ljúka
Ijósmóðurnámi. Þetta var fyrsta koma mín að
Dröngum, og hefur orðið mér minnisstæð. Hún
verkaði framandi á mig úteyjabarnið sem lítil
kynni hafði haft af fastalandinu. Þetta sama kvöld
var bóndi á næsta bæ við Dranga að flytja fé sitt
á opnum bátum yfir þveran Breiðafjörð vestur að
Brjánslæk á Barðaströnd.
Þau Guðmundur og Valborg munu hafa hafið
búskap á Dröngum þetta ár 1936. Það kom
fljótlega í Ijós, að Guðntundur var mikill bóndi.
Það hefur stundum verið sagt um búfræðinga að
þeir byggju ekki betur en aðrir, en það sannaðist
ekki á Guðmundi. Þrátt fyrir erfiða tíma til
búskapar átti hann fljótt gott bú. Hann var mikill
ræktunarmaður, enda stækkaði og batnaði
Drangatúnið fljótlega.
Þar sá ég fyrst ræktað grænfóður og fyrstu
8
frá Dröngum
hestasláttuvélina. Guðmundur var laginn hesta .-
maður og notaði þá mikið, hann átti marga góða
hcsta í sinni búskapartíð, og þurfti oft mikið á þá
að reyna, því hann var jafnan póstur. Hánn fór
vel með hesta og hafði mikla ánægju af, að
umgangast þá og hirða.
En þótt Guðmundur notaði alla þá tækni sem
þá var fáanleg við heyskap, sem sannanlega var
ekki mikil, varð hann samt að nota hin gömlu
tæki: Orfið, hrífuna og reipið. Þannig var að
Guðmundur var einnig eyjabóndi. bjó á eyjabýl-
inu Gjarðey sem þá var nýlega komið í eyði. Þar
voru góðar slagnaeyjar sem Guðmundur nýtti vel,
enda mun eyjataðan oft hafa orðið honum
notadrjúg, ekki síst meðan ræktunin var lítil á
Dröngum.
Eyjaheyskapur er dýr og erfiður, þar verður
vélum lítt við komið. Eyjabóndi þurfti að eiga
trillubát og flutningaskip , svo og áhöld til
hlunnindahirðinga, selveiða og æðarvarps. Allt
þctta varð fljótlega til hjá Guðmundi. Undirritað-
ur var eitt sinn með Guðmundi í eyjaheyskap. Þar
fór saman kapp og forsjá, hann var fljótur að skafa
af hverri þúfu á tanganum á henni Stafey, einni
bcstu heyskapareyjunni í Gjarðeyjarlöndum.
En flutningarnir voru þó erfiðastir, allt varð að
bera á bakinu til skips og það var langt í stærri
eyjunum, og koma síðan fyrir á skipi, kannski
tvær eða þrjár raðir uppaf borðstokknum. Slíkur
farmur er erfiður ef eitthvað er að veðri, og þá
betra að hafa gát á hlutunum. Ekki minnist ég
annars en að Guðmundi hafi jafnan farnast vel í
sínum sjóferðum. Hann nýtti líka eyjarnar til
beitar fyrir sauðfé og hesta að vetrinum, og þeir
flutningar gátu líka orðið sullsamir stundum.
En Guðmundur hefur um sína daga verið meira
en góður bóndi og póstur, hann hefur lagt gjörfa
hönd á ýmislept fleira, og nú síðustu ár gerst góður
bókbandsmaður.
Hann hefur alla tíð verið mikill félagsmálamað-
ur, tók virkan þátt í ungmennafélagshreyfingunni.
á sínum tfma, og æfði íþróttir. Ég minnist þess
að hann var góður glímumaður. Það var gaman
að sjá þá glíma saman Gunnar heitinn bróðir hans
og hann, sem þeir gerðu stundum á samkomum
á Dröngum. í félagsmálum bænda heima fyrir,
vann hann mikið, ekki síst í kynbótastarfsemí,
enda náðu Skógstrendingar þar góðum árangri.
meðal annars þeim, að kýr þaðan voru eftirsóttar
í næstu sveitum vegna afurðahæfni.
Þá var Guðmundur góður félagi í Kaupfélagi
Stykkishólms og í stjórn þess. Alltaf ákveðinn
samvinnumaður, þótt hann fylgdi Sjálfstæðisflokkn-
um í landsmálum. Meðal annars var hann
útibússtjóri, deildarstjóri og sláturhússtjóri og
farnaðist vel.
Það verður ekki annað sagt en að Guðmundur
hafi verið mikill framfaramaður í sínum búskap.
Efnahagurinn virðist oftast hafa verið það rúmur,
að hann gat staðið í framkvæmdum. Engin jörð
í Skógarstrandarhreppi var bætt jafn mikið og
Drangar, í búskapartíð Guðmundar. Þeir breytt-
ust úr lélegri jörð í góða jörð, vegna ræktunar og
húsabóta. Sjálfsagt hefur það hjálpað til að hann
hafði Gjarðey, svo og póstferðirnar, þótt erfiðar
væru og tímafrekar.
Það væri ekki sanngjarnt að eigna Guðmundi
einum þann árangur sem hann náði í sínum
búskap. Hans góða kona Valborg átti þar stórt
hlutverk. Mér fannst stundum undravert hverju
hún gat afkastað.
Drangar voru þá miðstöð allra samgangna í
hreppnum. Sveitin var vegalaus frá báðum
endum. Svo til allir aðdrættir og flutningar fóru
fram á sjó og Drangar voru aðal lendingarstaður-
inn. Þar var samkomuhúsið, aðalfjárréttin fyrst
síðar sláturhús, mikið sótt kirkja á næsta bæ, og
meðan búið var í eyjunum sem tilheyrðu
Skógarstrandarhreppi fóru viðskipti þeirra við
land aðallega um Dranga. Það ræður því að líkum
að oft hafi verið mannaferðir kringum Dranga á
þessum árum. Og fáir held ég að hafi farið þar
hjá garði án þess að þiggja veitingar.
Undirritaður dvaldi þar stundum tíma og tíma
og það verð ég að segja, að þeir voru fáir dagarnir
sem gestir drukku þar ekki kaffi. Hver viðbót þetta
var við önnur störf húsfreyjunnar geta aðrii
kannski betur dæmt, en ég veit hún var ærin.
Þau Valborg og Guðmundur eiga fimm mynd-
arbörn sem öll standa vel fyrir sínu í lífinu.
Guðmundur er búinn að stríða við heilsuleysi
mörg undanfarin ár og fara oft undir hnífinn
vegna aðgerða á mjöðmum. Éggæti trúað að hanr
væri enn bóndi á Dröngum hefði heilsan ekki
brostið, því ég hygg að þar hefði hann helst viljað
eiga ellidagana. En þrátt fyrir langa vanheilsu er
Guðmundur andlega sterkur. Hann hefur haslað
sér völl við ný viðfangsefni. sem liann heíur sætf
sig við þrátt fyrir breytt umhverfi. Guðmundur
hefur starfað sem bókbindari, um árabil við
Bókasafn Kópavogs.
Á þessum tímamótum í æ- i hans vil ég flytj8
honum bestu afmæliskveðjur frá mér og Sólveigu.
með ósk um að honum og hans nánustn meg
ávallt vegna sem bes;. Kristinn B. Gíslason
íslendingaþÆVíH'