Íslendingaþættir Tímans - 09.02.1983, Blaðsíða 8

Svanhildur Lilja
Kristvinsdóttir
Fædd 19. mars 1922
Dáin 26. desember 1982
Á annan dag jóla dó elskulega amma okkar í
Halakoti. Við barnabörnin eigum erfitt með að
trúa því að við fáum ekki að sjá hana oftar hér á
jörðu. En sem betur fer höfum við þá góðu trú
að nú sé amma hjá Guði og þar líði henni vel.
Við viljum nú að leiðarlokum þakka ömmu
fyrir allt sem hún var okkur. Amma var prúð og
hæglát kona, heimakær og alveg yndislega góð.
Aldrei var hún höst eða reið við okkur, reyndi
alltaf að tala um fyrir okkur þegar við gerðurri
eitthvað rangt. Hún hafði alltaf nægan tíma fyrir
okkur, sagði okkur frá bernsku sinni, kenndi
okkur fallegar bænir og vísur, oft kom fyrir að
hún tók dansspor með okkur, hún hafði gaman
af að dansa.
Amma vann við prjónaskap heima og við gátum
gengið að henni vísri við prjónavélina. Þeir eru
margir hlutirnir sem við eigum eftir hana. Það er
ekki hægt að segja um ömmu að hún sæti auðum
höndum og ekki líkaði henni að geta ekkert gert
þessar síðustu vikur. Aldrei talaði amma illa um
nokkurn mann. Hún tók alltaf málstað þeirra sem
minna máttu sín.
Elsku afi sem hefur misst það besta í sínu lífi,
við biðjum góðan Guð að styrkja hann og styðja
á þessum erfiðu tímum, einnig foreldra okkar,
Simba frænda og Rannveigu, Villu frænku og
Ingólf, Svan frænda og systkini ömmu og
fjölskyldur þeirra. Svo sendum við innilegt
þakklæti til Ásgeirs læknis og alls starfsfólks á St.
Jósefsspítala í Hafnarfirði. Þau voru svo góð við
ömmu og henni þótti gott að vera í þeirra höndum.
Að lokum þökkum við ömmu allar þær hugljúfu
stundir er við áttum með henni, alltaf leið okkur
vel í návist hennar. Við biðjum góðan Guð að
gæta ömmu vel og endum þessa grein á bæn sem
við tengjum minningum okkar um ömmu.
Vertu hér yfir og allt í kring
með eilífri blessun þinni,
sitji Guðs englar saman í hring
sænginni yfir minni.
Bamabömin.
t
Óþurrkasumarið mikla 1955 skilaði vegalengdin
frá Reykjavík að Halakoti í Flóa undirrituðum í
aðra veröld. Hin gráa Massey Ferguson öld hafði
alveg sniðgengið hlaðvarpann í Halakoti og
einasta vélknúna verkfærið var vatnsdæla en
8
búskapur allur gekk fyrir afli manna og hesta. Ekki
var laust við að styngju í stúf við þetta forna
búskaparlag ung og sprelllifandi hjón, Kristinn og
Svana. Svo átti að heita að ég væri snúningastrák-
urinn á bænum en auðvitað sáu allir í gegn um
það. Á miðju þessu annálaða óþurrkasumri hafði
mér tekist að festa strái svo kyrfilega í eigin koki
að þurfti að koma mér undir læknishendur á
Selfossi. Örugglega hefur Kristni verið skapi næst
að skilja mig þar eftir, en ég var kominn undir
verndarvæng Svönu og hún var óþreytandi í
réttlætismálum barna og málleysingja. Þau fimm
sumur sem ég átti fyrir höndum í Halakoti fann
ég aldrei i neinu að ég væri aðkomudrengur og
naut sömu umhyggju og hennar eigin börn.
Halakot var heimavöllur Kristins Helgasonar.
Hér lék hann listir sínar við aðdáun heimilisfólks-
ins. Uppruni Svönu var aftur á móti með þeim
ólíkindum að mér fannst hann alltaf vera eitt
Grimmsævintýrið í viðbót. Hún var dóttir hjón-
anna Kristvins Sveinssonar og Sigríðar Jóhannes-
dóttur sem bjuggu að Enniskosti í Vestur-Húna-
vatnssýslu við mikla ómegð. Þegar Svana var
aðeins fjögurra ára var ákveðið að senda hana
suður til skyldfólks í Reykjavík í því skyni að létta
undir heima fyrir. Eftir langa skipsferð var þessi
litla stúlka stöJd í sjálfum höfuðstaðnum en sá
sem hafði verið beðinn fyrir hana fann ekki húsið
þar sem honum var uppálagt að skilja hana eftir.
Á endanum var fylgdarmaðurinn staddur í útjaðri
bæjarins sem þá var á móts viðTungu. í ráðaleysi
knúði hann dyra og upp lauk kona sem tók við
örþreyttu barninu og bar það til hvílu. I Tungu
bjuggu þá Helga Brynjólfsdóttir frá Engey og
maður hennar Sigtryggur Bergsson. Þau hjón
voru barnlaus og gengu nú þessu bláókunnuga
barni í foreldra stað og þegar Sigtryggur féll frá
tveimur árum síðar, fylgdi Svana fóstru sinni út í
Engey og ólst þar upp allt til 25 ára aldurs.
Oft þegar ég heyrði Svönu minnast á mannlíf
úti í Engey, fannst mér erfitt að koma heim og
saman að það væri sama eyjan og ég hafði fyrir
augum á veturna: mjó landræma með tveimur
rambandi húsum, gjörsneydd mannlífi. Sú Engey
sem Svana minntist, iðaði af lífi og náði hámarki
í stríðinu þegar Englendingar og Ameríkumenn
höfðu þar bækistöðvar. Eiginlega var Svana með
sérkennilegum hætti borgarbarn: allan sinn upp-
vöxt hafði hún Reykjavík fyrir augum og traffík
út í heim. Á milli var mjótt sund.
Þegar búskapur lagðist af í Engey árið 1947,
hafði hún aðeins skamma dvöl í Reykjavík en
réðist sem ráðskona að Oddgeirshólum í Hraun-
gerðishreppi. Þ'ar kynntust þau Kristinn og
stofnuðu heimili að Halakoti árið 1948. Þangað
fluttist nú sú sem hafði gengið Svönu í móður
stað árið 1926 og dæmið snerist við með þeim
hætti að Svana annaðist fóstru sína allt þar til hún
lést í hárri elli árið 1962.
Kristinn og Svana voru undarlega samvalin
hjón. Svana dul og horfði á heiminn úr nokkrum
fjarska eins og það .væri Engeyjarsund á milli.
Kristinn gáskafullur og mannblendinn. Með
þessum ólíku skapgerðum tókust ástir og ein-
drægni sem þverbrutu þá grundvallarreglu að
tilhugalíf eigi að taka endi við hjónaband. í trássi
við hversdagsleikann var eins og trúlofun þeirra
endurnýjaðist á hverjum degi. Það var ekki síst
þetta samband sem léði lífinu í Halakoti þann
ljóma að margur sumarkrakki blindaðist og hélt
sér gangandi heilu veturna á tilhlökkun eftir að
komast þangað næsta og næsta og þarnæsta
sumar. Þeir sem ekki þekktu til klóruðu sér í
hausnum og spurðu hvemig þessi skiki í Flóa sem
þegar öllu er á botninn hvolft væri lítið annað en
þúfurog mýri, gæti búiðyfir viðlíka aðdráttarafli.
Stíll Svönu var ógleymanlegur, hæversk en föst
fyrir og óþreytandi að finna öðru fóki málsbætur.
Kunni aldrei kjaftasögu. Hún var tíguleg á velli,
snör í hreyfingum og hamhleypa til verka hvort
sem var við heimilisstörf og tiltektir eða í heyskap
þar sem hún geystist yfir túnin með Jarp gamla
spenntan fyrir rakstrarvél í kappi við næstu skúr.
Sama elja entist henni um kvöldmjaltir og í
endurminningunni breytist fjósið í hljómleikahöll
og við og við má hevra sérkennilega dillandi hlátur
Svönu. Um kvöldið tók hún á sig gerfi
síprjónamanneskju og gat allt i senn: prjónað,
reykt, hlustað á útvarpssögu og komið börnunum
í háttinn.
Börn þeirra Kristins og Svönu urðu fimm: Helgi
(1948), Jóhannes (1951), Sigurbjörn (1956),
Vilborg (1962) og Svanur (1963). Þau voru hennar
mesta lífslán og sjá nú á bak móóur sinni langt
um aldur fram. Erfitt mun að kasta tölu á alla þá
sem höfðu skamma eða langa viðdvöl að Halakoti
og minnast Svönu með þakklæti. Við vorum
islendingaþættir