Íslendingaþættir Tímans - 09.02.1983, Blaðsíða 12

Þorvaldur Zóf aníasson
Fæddur 9. nóvember 1917
Dáinn 25. nóvembcr 1982
Þorvíildur Ingólfur Zófaníasson bóndi á Læk i
Dýrafirði andaðist að morgni hins 25. nóvember
síðastliðins. Hin allra síðustu ár hafði hann kennt
sér hjartameins. Þrátt fyrir það gekk hann þó
lengst af að flestum störfum sem hcill væri og lét
engan bilbug á sér finna. Enginn átti því von á
því aö þctta mcin yrði honum að aldurtila svo
snemma á ævinni. en hann var ekki nema 65 ára
er hann lést á sjúkrahúsi í Reykjavík eftir stutta
lcgu.
Þorvaldur var fæddur á bænum Læk í Dýrafirði
og ól þar mestan sinn aldur. Foreldrar hans voru
þau hjónin Zófanías S. Jónsson frá Fjallaskaga í
Dýrafirði og Friðrika Guðmundsdóttirfrá Kirkju-
bóli í sama firði, cn þau bjuggu nær alla sína
hjúskapartíð á Læk. Börn þeirra auk Þorvaldar
voru, Jón. húsvörður við Núpsskóla og Hjörleifur,
kennari búsettur í Svíþjóð.
Þótt Þorvaldi hafi verið heimabyggð sín kær.
hleypti hann þó heimdraganum eins og títt er um
unga menn. 25 ára gamall fór hann til náms á
Búnaðarskólann á Hólum og fékkst síðan við ýmis
störf sunnanlands í nokkur ár. Þá var hann við
verknám á Sámsstöðum á Rangárvöllum og vann
m.a. við sandgræðslustörf sem þar var verið að
hefja í stórum stíl. En leiðin lá aftur heim í
fjörðinn fagra. Hann tók við jörðinni á Læk árið
1952 eftir að hafa búið í samfélagi við föður sinn
í nokkur ár. Að hausti þess sama árs gekk hann
að eiga konu sína, Guðbjörtu Sigmundsdóttur frá
Bíldudal. Var það mikið gæfuspor í hans lífi. Þau
ungu hjónin tóku nú við búinu á Læk af þeim
eldri. Hjónaband þeirra Guðbjartar og Þorvaldar
var Tnjög farsælt og á 30 ára giftusamlegri
búskapar- og sambúðartíð þeirra á Læk eignuðust
við dýpkun hafnarinnar, og létu þeir byggja hann
upp hér í slippnum og nefndu „Særún SI 50“.
Útgerð Særúnar gekk frekar stirt fyrst í stað, en
síðar aflaðist mjög vel á Særúnu, bæði á síld og
þorskveiðum, sérstaklega undir stjórn Finnboga
Halldórssonar og Jóns M. Jóhannssonar. Síðar
keypti Villi hlut Snorra í bátnum. Hann hætti
alveg útgerð 1960 og seldi þá Þráni Sigurðssyni
bátinn.
Þegar bílvegur yfir Siglufjarðarskarð opnaðist
fórum við að fara á silungsveiðar inn í Fljót með
þeim Villa og Halla Þór. Þessar ferðir okkar með
þeim félögum eru okkur ógleymanlegar. Og þá
kynntumst við hinu skemmtilega og góða fólki í
Saurbæ í Fljótum, en Villi og Jón í Saurbæ voru
saman smalar, þegar þeir voru strákar í Fljótun-
um.
Kæra Auður. Við bræður og fjölskyldur okkar
sendum þér og öllum ættingjum okkar innilegustu
samúðarkveðjur og biðjum Guð að blessa
minningu um góðan frænda.
Hjörtur og Guðlaugur
12
þau 5 mannvænleg börn sem uxu þar úr grasi og
komust á legg. Þau eru; Þórdís sem gift er Jóni
I. Pálmasyni á Akureyri, Zófanías Friðrik sem nú
er tckinn við búinu á Læk ásamt móður sinni,
Sæmundur Kristján fiskiðnaðarmaður á Þingeyri,
Margrét Jensína sem gift er Kristjáni Þórissyni á
Akureyri, yngst er Lilja sem býr í Reykjavík.
Valdi, eins og ég kallaði þennan frænda minn
jafnan, var mikill hæfileikamaður og góðum
gáfum gæddur. Þótt segja megi að hann hafi verið
fremur hlédrægur út á við. var hann ætíð hrókur
alls fagnaðar meðal vina og kuniiingja. Mér er
minnisstætt sem barni aö það var alltaf gaman
^þcgar Valdi frændi kom í heimsókn til foreldra
minna. Ég skyrijaði ef til vill ekki annað þá en að
hann gantaðist við okkur krakkana. En eftir að
fór að togna úr snáða fór ég iðulega í sveit að
Læk og það var mér ætíð tilhlökkunarefni. Þrátt
fyrir snúninga og amstur sem drengstaula gátu
fundist ýmist skemmtileg eða leiðinleg eftir
atvikum. fannst mér alltaf jafn gaman að vera í
návist Valda. Hann haföi alltaf eitthvað um
hlutina að segja. ýmist í gamni eða alvöru. en
aldrei leiðinlegt. Síðar skildu leiðir um lengri eða
skemmri tíma. En alltaf þegar ég hitti þennan
frænda minn síðar á ævinni fann ég að samfundir
við hann voru ætíð jafn ánægjulegir. Hann hafði
jafnan eitthvað að segja eða tala um sem vakti
áhuga manns.
Þorvaldur var í raun sérstætt sambland af
náttúruskoðara fræðagrúskara og tæknimanni
nútímans. Hann var sannarlega maður nútímans.
maður framfara og tækni. Ásamt bræðrum sínum
og föður byggöi hann snemma vatnsaflstöð fyrir
heimilið, og var Lækur eini rafvæddi bærinn í
sveitinni og þótt víðar væri leitað um langt árabil.
Menn verða oftlega að læra að bjarga sér sjálfir
úti í strjálbýlinu, en það fór ekki fram hjá manni
að Valdi var meira inni í raffræði og öðru er að
vélunt laut heldur en almennt gerðist. Ég minnist
þess eitt sinn er rafstöðin bilaði alvarlega er verst
gegndi, og rafljósin á Læk slokknuðu, að ekki var
dagur að kvöldi komin er þau loguðu aftur. „Ég
tók bara gamlan rafmótor og umpólaði hann og
breytti í rafal og tengdi við traktorinn", útskýrði
Valdi eins og ekkert væri einfaldara. Hann hafði
verið jarðýtustjóri á sínum yngri árum og kunni
skil á hverjum minnsta smáhlut í vinnuvélum og
bifreiðum enda þurftu menn nánast að gera við
slík tæki á staðnum á þeim árum. Vandvirkni
virtist honum í blóð borin og þegar hann gerði
við eða smíðaði hitt og þetta sem með þurfti, bar
allt slíkt vott um hendur hagleiksmanns.
Þorvaldur var frumkvöðull í mörgurn öðrum
nýjunga- og framfaramálum. Hann byggði m.a.
stóra frystigeymslu við bæ sinn löngu fyrir daga
frysti- og ísskápa og geymdi þar matvöru fyrir
heimili sitt svo og sveitunga sem annars þurftu að
fara langan veg til Þingeyrar að ná í matvæli sín
úr frystigeymslu. Ásamt Hjörleifi bróður sínum
fékk hann snemma áhuga á skógrækt. Þeir
gróðursettu mikið af trjám; gerðu tilraunir með
plöntuuppeldi og fengu trjáfræ frá fjarlægum
stöðum. Hinir myndarlegu skógarlundir við
Lækjarbæinn og í landareigninni bera þessum
áhuga og starfi fagurt vitni í dag. Þá var Þorvaldur
um árabil einn af framámönnum í skógræktarsam-
tökum V-Isafjarðarsýslu. Árið 1949 fór hann
skógræktarferð til Noregs og hreifst mjög af því
landi og þeirri þjóð er það byggir, enda sótti hann
Noreg heim öðru sinni síðar á ævinni sér til
mikillar ánægju. Og fleiri tilraunir voru gerðar
með ræktun á Læk sem voru nýjar af nálinni. Á
fimmta áratugnum gerði Þorvaldur ásamt föður
sínum tilraun með kornrækt heirna á Læk með
nokkuð góðum árangri. Ekki verður svo skilið við
náttúrunytja- og ræktunarmanninn Þorvald á Læk
að ekki sé minnst á æðarrækt hans. en sú rækt var
orðin hans ær og kýr í orðsins fyllstu merkingu.
Allt frá því Zófanías afi minn hóf búskap á Læk
höfðu fáeinarkollurjafnanverpt í landareigninni.
Upp úr 1950 var kominn vísir að æðarvarpi í
Lækjarlandi þótt lítill væri. Með natni og elju
tókst Þorvaldi nánast að búa til æðarvarp í landi
sínu. Hann lifði þann dag að sjá Læk verða að
æðarræktarjörð. sem hlýtur að hafa verið honum
mikið ánægjuefni eftir langt og mikið aðhlynning-
arstarf og litla uppskeru lengi vel. En liitt sá
maður og skildi. að ekki var síðri sú ánægja sem
hann hafði af því að .sýsla við varpið á löngum og
fögrum vornóttum. Sjálfur á ég nokkrar vornætur-
minningar úr æðarvarpinu á Læk. þær minningar
eru ljúfar og vel geymdar.
Fyrir náttúruskoðarann og -unnandann Þorvald
var náttúran öll athygli verð. Hann lét sér ekki
nægja að virða fyrir sér og huga að hinni lifandi
náttúru gróðurs og dýralífs, heldur beindi hann
og títt sjónum sfnum að landinu sjálfu, fjöllum
þess og dölum, gerð þeirra og myndun. Hann
islendingaþættir