Íslendingaþættir Tímans - 09.03.1983, Blaðsíða 1
ISLENDINGAÞJETTIR
Miðvikudaginn 9. mars 1983 — 9. tbl. TÍMANS
Olafur Jóhannesson
utanríkisráðherra — sjötugur
í dag er Ólafur Jóhannesson sjötugur. Fram-
sóknarmenn um land allt senda Ólafi, eiginkonu
hans Dóru Guðbjartsdóttur, og fjölskyldu þeirra
hugheilar árnaðaróskir.
Ólafur er Skagfirðingur, fæddur að Stórholti í
Fljótum. Foreldrar hans voru Jóhannes Friðbjarn-
arson, bóndi og kennari og kona hans Kristrún
Jónsdóttir. Ólafur varð stúdent frá Akureyri 1935
og lauk 1939 lögfræðiprófi frá Háskóla íslands
með einni hæstu einkunn, sem veitt hefur verið.
Árið 1947 var Ólafur skipaður prófessor við
lagadeild. Nýtur hann sérstaks álits og virðingar
sem fræðimaður á sínu sviði.
Ólafur hóf snemma afskipti af stjórnmálum og
lét mikið að sér kveða. Hann var formaður Félags
ungra framsóknarmanna í Reykjavík 1941 og
formaður Framsóknarfélags Reykjavíkur 1944-
’45. í miðstjórn flokksins hefur Ólafur setið frá
1946. Árið 1960 var Ólafur kjörinn varaformaður
Framsóknarflokksins. Formaður flokksins var
hann frá 1969 til 1979.
Varaþingmaður Skagfirðinga varð Ólafur 1957
og þingmaður þeirra og síðan Norðurlands vestra
1959 til 1979, þegar hann var kjörinn þingmaður
Reykvíkinga . Á Alþingi er Ólafur virtur mikils.
Þegar hann talar er eftir því tekið.
Ólafur Jóhannesson hefur setið í stjórn landsins
nokkurn veginn samfelltfrá 1971 ogveriðforsætis-
ráðherra í tveimur ríkisstjórnum. Undanfarin ár
hefur hann verið einn áhrifamesti stjórnmálamað-
ur þ^ssa lands og er enn. Ólafur er ákveðinn í
skoðunum. Hann er kunnur fyrir góða dómgreind,
heiðarleika og drengskap. Fyrir slíka eiginleika
hefur hann áunnið sér traust og virðingu lands-
manna langt út fyrir raðir sinna samherja.
Um leið og við framsóknarmenn árnum Ólafi
heilla þökkum við honum mikil og góð störf í þágu
Framsóknarflokksins og þjóðarinnar allrar.
Steingrímur Hermannsson.
1 dagerÓlafurJóhannesson.utanríkisráðherra,
sjötugur. Fyrir áratug var hann forsætisráðherra
°g þá frá 1971. Allan þennan tíma hefur Ólafur
gengt ráðherrastörfum, ýmist sem dómsmálaráð-
herra, viðskiptaráðherra, forsætisráðherra og
utanríkisráðherra.
Ólafur er Fljótamaóur að ætt og uppruna. Það
er fagurt í Fljótunum en sveitin er harðbýl og
hefur því mótað og fóstrað kjarkmikið fólk.
Ólafur er svo þjóokunnur maður að ekki er
ástæða til áð rekja æviferil hans nema í sem stystu
máli. Hann varð stúdent frá Menntaskólanum á
Akureyri árið 1935 og lögfræðingur frá Háskóla
fslands vorið 1939. Ölafur var framúrskarandi
námsmaður og lauk öllum skólaprófum með
frábærum árangri.
Um Ólaf Jóhannesson má segja, eins og
Njálssaga segir um Njál á Bergþórshvoli: „Hann
var lögmaður svá mikill að engi fanst hans
jafningi, vitur var hann og forspár, heilráður og
góðgjarn ok varð allt að ráði þat er hann réð
mönnum, hógvær og drenglyndur."
Að loknu námi varð Ólafur lögfræðingur og
endurskoðandi Sambands íslenskra samvinnufé-
laga og framkvæmdastjóri félagsmáladeildar SÍS
og lögfræðilegur ráðunautur þess og kaupfélag-
anna. Hann lagði áherslu á sjálfstæði fræðslustarfs
sambandsins og hlutverk samvinnuhreyfingarinn-
ar sem slíkrar.
Árið 1947 var Ólafur skipaður prófessor í
lögfræði við Háskóla íslands. Hefst þá glæsilegur
ferill hans sem prófessors og rithöfundar um
lögfræðileg málefni. Kom þá þegar fram hve
mikill starfsmaður hann er. Ég kynntist Ólafi sem
nemandi í lögfræðideild háskólans. Leiðir okkar
hafa því- legið meira og minna saman í 35 ár.
Ólafur var vandvirkur og traustur kennari, heil-
ráður og góðgjarn. Það var góður skóli að nema
lögfræði hjá honum.
Það væri langur lestur að rekja öll þau trúnaðar-
störf sem sem Ólafur hefur gengt um dagana, bæði
innanlands og utan, en þau veigamestu er for-
mennska í Framsóknarflokknum um 10 ára skeið
og ráðherrastörf í 12 ár, þar af forsætisráðherra í
tveimur ríkisstjórnum 1971-1974 og 1978-1979.
Það féll í hlut Ólafs Jóhannessonar að stýra
málefnum íslensku þjóðarinnar við vandasama
meðferð stærsta hagsmunamáls landsmanna, þeg-
ar fiskveiðilögsagan var færð út í 50 sjómílur. Þá
var stigið eitt stærsta og þýðingarmesta skrefið í
landhelgismálinu og ef til vill tekin mesta áhættan.
Ég fullyrði að Ólafur átti stærri hlut í meðferð
og framgangi þess máls en flestir aðrir. Hann var
ekki eingöngu fnrsætisráðherra heldur einnig
dómsmálaráðherra. Það var sem sé og hans
hlutverk að taka úrslitaákvarðanir um rekstur
þorskastríðsins af okkar hálfu. Fórst honum það
vel og viturlega úr hendi.
Ólafur var svo dómsmálaráðherra í ríkisstjórn
Geirs Hallgrímssonar þegar efnahagslögsagan var
færð út í 200 mílur og stýrði áfram rekstri síðasta
þorskastríðsins.
í báðum þessum ríkisstjórnum fór Einar Ág-
ústsson með utanríkismál.
Sem dómsmálaráðherra átti Ólafurfrumkvæðið
að merkum þingmálum um dómstóla og réttarfar.
Þegar Ólafur var forsætisráðherra árið 1971
beitti hann sér fyrir stofnun Byggðasjóðs og
Framkvæmdastofnunar ríkisins. Enginn vafi er á
því að þessi ráðstöfun átti drjúgan þátt í þeirri
atvinnubyltingu sem varð hringinn í kringum
landið á áttunda áratugnum. Verkin sýna þar
merkin. Það urðu umskipti í flestum byggðar-
lögum og framleiðslan margfaldaðist.
Ef til vill bjargaði þessi ráðstöfum mörgum
lífvænlegum byggðum víðsvegar um landið auk
þess að skjóta fleiri og styrkari stoðum undir
efnahag þjóðarinnar.
Það þarf ekki að rekja störf Ólafs að utanríkis-
málum. Þar hefur hann staðið sem klettur í hafinu
og lætur hvergi hrekja sig af leið.
Hér eru aðeins tilfærð nokurdæmi um ráðherra-
störf Ólafs Jóhannessonar.
Að sjálfsögðu hefur oft staðið styrr um Ólaf
Jóhannesson. Það vilja stundum nauða kaldir
vindar um tindana. Enginn íslenskur stjórnmála-
maður hefur orðið fyrir heiftúðugri árásum en
einmitt Ólafur. Nálgaðist svo um hríð að um