Íslendingaþættir Tímans - 09.03.1983, Blaðsíða 3

mun það koma í Ijós að eftir stjórnina 1974-78
iiggur margt mjög góðra verka og okkur fram-
sóknarmönnum tókst þá það sem við lögðum
mesta áherslu á, við tryggðum byggðastefnunni
öruggan framgang og þar með fulla atvinnu þeirra
sem vildu vinna, en auðvitað kostaði þetta sínar
fórnir - ekki síst fyrir þann, sem hafði forystuna,
Ólaf Jóhannesson. Djarflegar ákvarðanir Ólafs
Jóhannessonar á örlagastundum urðu til þess að
hann var hafður að skotspæni. Rógsherferð var
skipulögð á hendur honum. Óttalegri hugkvæmni
var beitt til hins ýtrasta svo og nýtanlegum
kjaftöskum og blaðakosti. Man ég vel þá snerru.
Sumir héldu jafnvel að Ólafur Jóhannesson dræpi
menn. Það þarf sterk bein til að komast út úr
svona orustu óskemmdur. Einhvern tíma þegar
öldur risu sem hæst varð mér að orði „Nú fór betur
að Ólafur er vammlaus". Já sannarlega fór betur
að Ólafur er vammlaus, strangheiðarlegri mann
getur varla. Hér'er enginn draslari á ferð.
Kosningar 1978 urðu okkur mótdrægar fram-
sóknarmönnum. Ekki í Norðurlandi vestra sér-
staklega, okkur gekk þolanlega, en flokkurinn
hafði ekki byr. í mótlæti kemur maðurinn í Ijós -
„þegar manninn reynir". Auðvitað varð það
Ólafur Jóhannesson sem myndaði ríkisstjórn
1978. Nú var ekki vel búið í hendur á Ólafi.
Alþýðuflokkurinn gekk úr vistinni og efnt var til
kosninga. Oft hef ég dáðst að Ólafi enda hef ég
margt séð til hans en aldrei meir en haustdagana
1979. Þá voru ráð hans betri en engin. Ólafur
hefur það í nesti sínu úr Fljótunum að hann
harðnar við hverja raun og því meiri vanda sem
ber að höndum, því betri eru hans ráð.
Þá daga bjó mér reyndar í hug nokkur eftirsjá.
Ólafur hafði sagt Guttormi Óskarssyni formanni
kjördæmissambandsins svo og okkur hinum að nú
hygðist hann draga sig í hlé. Framsóknar-
mönnum á Norðurlandi vestra þótti sannarlega
skarð fyrir skildi. Spor Ólafs lágu þar hvar sem
auga var litið - Siglufjörður, Fljótin, Hofsós,
Skagafjörður vestan vatna, Sauðárkrókur, Skaga-
strönd, Blönduós, Húnaþing, Hvammstangi. Allt
var þetta öðruvísi og betra fyrir hann tilverknað -
Miklu betra. Ólafur sagði sig frá þingmennsku
fyrir norðan - þó fékk hann engan frið. Framsókn-
armenn í Reykjavík þrábáðu hann að taka að sér
forystu og eftir talsverða umþenkingu varð hann
við þeirra bón. Það var vel ráðið og Framsóknar-
flokknum mikill styrkur að Ólafur gerði bón
þeirra. Ólafur Jóhannesson varð utanríkisráð-
herra í ríkisstjórn Gunnars Thoroddsen. Það er
okkur framsóknarmönnum ómetanlegur styrkur
að Ólafur skuli ennþá vera með í Ieiknum.
Ólafur hefur átt verkdrjúga ævi og meiriháttar
cn aðrir samtímamenn hans. Hann hefur heldur
ekki staðið einn. Dóra Guðbjartsdóttir kona hans
hefur líka verið með í ráðum sem betur fer og það
hygg ég að allir þeir mæli sem til þekkja, að Ólafur
Jóhannesson sé vel giftur.
Ólafur er sjötugur í dag. Ennþá er hann með í
slagnum, að sjálfsögðu á hann eftir að marka
mikilvæg spor af því. að hvar sem hann stígur
niður þá sést að þar hefur verið maður á ferð. Það
er okkur'öllum í þingflokknum mikilvægt að hafa
hann með í för af því að þegar til kastanna kemur
er hann alltaf okkar vitrastur og kjarkaðastur.
Einu sinni þegar ég var í talsverðum vanda
staddur ráðfærði ég mig sem oftar við Björn
Islendingaþættir
frænda minn á Löngumýri. „Þú skalt treysta Ólafi
hann gerir kannske ekki allt fyrir þig, en hann
rekur aldrei hnífinn í bakið á manni“. Þaðer mín
reynsla líka og þakklætisverð. Þess vegna vona ég
að okkar leiðir eigi eftir að liggja saman cnn um
langan aldur. Ég þakka þér Ólafur fyrir það sem
af er, fyrir mína hönd og annarra framsóknar-
manna í Norðurlandskjördæmi vestra.
Páll Pétursson
■ í dag er Ólafur Jóhannesson sjötugur, fæddur
1. mars 1913 að Stórholti.í Fljótum. Þótt óþarfi sé
að kynna þennan mann, einn af máttarstólpum
íslensku þjóðarinnar, Iangar mig til á þessum
tímamótum í ævi hans að rifja upp eitt og annað
um uppruna hans og það úr lífsferll hans, sem mér
er persónulega kunnugt.
Foreldrar Ólafs Jóhannessonar voru þau Jó-
hannes Friðbjörnsson bóndi og oddviti í Stórholti
og Kristrún Jónsdóttir frá Illugastöðum í Fljótum.
Jóhannes var fæddur að Finnastöðum Sölvadal,
sonur Friðbjörns Benediktssonar bónda að
Hvassafelli og konu hans Sigríðar Sveinsdóttur
frá Bessahlöðum í Öxnadal. Jóhannes missti
ungur föður sinn og eftir lát hans fluttist hann til
móðurfrænda sinna í Öxnadal. Sagt er að þar hafi
hann náð miklum þroska til sálar og líkama. hann
gekk í Möðruvallaskóla og útskrifaðist þaðan
árið 1900. Það ár flytur hann í Fljótin, gerist þar
kennari og varð ástsæll meðal nemenda sinna og
foreldra þeirra og naut sonur hans þess síðar meir.
Það sem einkenndi Jóhannes að mati þeirra er
þekktu hann best varglæsilegframkoma hans, vit
og viljafesta. Hann var kosinn til margvíslegra
trúnaðarstarfa í sveit sinni og bjó lengst af á
Lambanes-Reykjum í Fljótum. Jóhannes gegndi
kennarastörfum í 22 ár síðustu 7 árin sem
smábarnakennari.
Eftir 2ja ára dvöl í Fljótum kvæntist Jóhannes
Kristrúnu Jónsdóttur bóndadóttur frá Illugastöð-
um í Fljótum Sigurðssonar. Móðir Kristrúnar var
Guðfinna Gunnlaugsdóttir, Magnússonar bónda
í Hofdölum. Kristrún var glæsilegur kvenkostur
mikil skapfestukona, umhyggjusöm eiginkona og
móðir, vitur og stjórnsöm.
Fátt er betra en að eiga góða foreldra og það
átti Ólafur Jóhannesson vissulega, hann naut góðs
uppeldis og fræðslu í foreldrahúsum og að erfðum
tók hann vitsmuni og viljafestu sem reyndust*
honum síðar meir gott veganesti á vandrataðri
leið valda-og mannaforráða.
Bónda-og kennarasonurinn ungi frá Lambanes-
Reykjum vandíst á að taka til hendinni og ganga
að hverri þeirri vinnu sem til féll heima fyrir, og
norður í Siglufjörð hélt hann þegar aldurinn leyfði
í atvinnuleit sem og fjöldi annarra ungra manna
til þess að afla sér fjár til framhaldsnáms.
Ölafur hélt í Menntaskólann á Akureyri og
stundaði þar nám með ágætum, lengst af skóladúx,
og lauk þaðan stúdentsprófi vorið 1935. Um
haustið hóf hann lögfræðinám og lauk því vorið
1939 með umtalsverðum glæsibrag. Hann hóf
störf hjá Sambandi íslenskra samvinnufélaga
síðar á því ári, sem lögfræðingur og endurskoð-
andi. Árið 1945-46stundaði Ólafur framhaldsnám
í Stokkhólmi og Kaupmannahöfn. Prófessor í
lögum varð hann árið 1947 við Háskóla íslands.
Á kennaraárum sínum í Háskólanum, ritaði hann
bækur lögfræðilegs efnis, sem eru talin grundvall-
arrit við kennslu í lögfræði og til úrlausnar á
flóknum lögfræðilegum efnum.
Þegar í Menntaskóla tók Ólafur Jóhannesson
þátt í umræðum um þjóðfélagsmál og hann var
ekki í neinum vafa hvert hugur hans stefndi í þeim
efnum. Hann gerði málstað Frarasóknarflokksins
að sínum og æ síðan hefur hann unnið fyrir þann
flokk.
Hann var formaður Félags ungra framsóknar-
manna í Reykjavík 1941, formaður Framsóknar-
félags Reykjavíkur 1944-5, tók sæti í miðstjórn
flokksins 1946 og hefur setið þar síðan. Ólafur
varð varaformaður Framsóknarflokksins 1960, og
formaður frá því í febrúar 1968 til 1979, að
Steingrímur Hermannsson tók við formennsku
flokksins. Árið 1957 tók Ólafur sæti á Alþingi,
fyrst sem varaþingmaður Skagfirðinga, en varð
fyrsti þingmaður þeirra 1959 (sumarþing).
Eftir að einmenningskjördæmin voru lögð niður
varð hann fyrsti þingmaður Norðurlandskjördæm-
is vestra. Það var á þessum árum 1957-59 sem
samstarf okkar hófst verulega. Þó við höfðum haft
kynni hvor af öðrum löngu áður, allt frá Siglu-
fjarðarárum hans. Minningarfrá kosningafundum
og ferðalögum okkar í því sambandi allar götur
frá 1958-1971 eru mér einkar Ijúfar og eftirminni-
legar, þrátt fyrir að hinn pólitíski sjór er við
sigldum saman hafi ekki alltaf verið rjómasléttur.
Það gat skyndilega brimað eins og algengt er við
norðurströndina.
Að vera með Ólafi og Skúla Guðmundssyni á
framboðsfundum og ferðalögum þeim tilheyrandi
var í senn lærdómsríkt ogskemmtilegt. Ólafurvar
í öllum umræðum á framboðsfundunum í Norður-
landskjördæmi vestra, rökfastur og öfgalaus,
benti jafnan á nauðsyn þess að styrkja Framsókn-
arflokkinn og auka áhrif hans á Alþingi til
hagsbóta öllum landslýð. Auk þess að vera
rökfastur var hann jafnan sama prúðmennið.
Þó minnist ég þess, að væri á hann ráðist og
stríðshanskanum kastað að honum, greip hann
hann á lofti og sendi til baka. Tók hann á móti
með slíkum tilþrifum, að andmælendur hans
gerðu sér ekki leik að því að gera siíkt í annað
sinn, til þess var ofanígjöfin of minnisstæð.
Já, það er margs að minnast frá þessum árum
þegar litið er til baka, glöggt kom í ljós á
þessum ferðalögum í Skagafirði, Siglufirði og
Húnavatnssýslu hversu vinmargur Ólafur var, og
virtist sp vinátta ekki flokksbundin, og þegar á
þing var komið átti hver Siglfirðingur, Húnvetn-
ingur og Skagfirðingur hauk í horni þar sem
Ólafur var, hvaða flokki sem hann annars til-
heyrði.
Frá mörgu væri að segja frá þeim rúma áratug
er við unnum saman að framboðsmálum og
alþingiskosningum þó eigi sé hér gert. Ég man
fjölmargar eftirminnanlegar setningar, ánægju-
lega samferðarmenn, dásamlegt veður, sólsetur
við Skagafjörð og kvöidvökurnar, eða réttara sagt
næturvökurnar heima hjá Jósefínu og Skúla á
Laugabakka, eftir oft erfiða og langdregna fundi.
Andrúmsloftið á því heimili var einstakt og
ógleymanlegt og þaðan vildum við helst ekki fara,
en Jðsefína hvatti til frekari starfa „Óðum
styttist til kjördags“ sagði hún og ýtti okkur á ný
út í baráttuna „eitt atkvæði getur skipt sköpum“