Íslendingaþættir Tímans - 13.04.1983, Side 6

zsn
Jenný Guðrún Laxdal
Jenný Guðrún Laxdal er fædd í Reykjavík 16.
júlí 1901, í litlu húsi á Hverfisgötu 16 (mun hafa
verið torfbær), hjá ömmu Kristmans Guðmunds-
sonar rithöfundar.
Móðir Guðrúnar hét Helga Ólína Ólafsdóttir.
f. 1869 að Vesturá í Laxárdal í Austur-Húnavatns-
sýslu. Ólína var systir Sigurbjargar á Kárastöðum
á Vatnsnesi.
Móðuramma Guðrúnar, Steinunn Jóhannes-
dóttir, var af Blöndals ætt. Hún var oft nefnd
Spuna-Steinunn, því að hún spann mikið. Hún var
iíka vfða kunn fyrir að spinna svo fínan þráð, að
með honum mátti sauma á saumavél tvinnuðum.
Afi Guðrúnar, maður Steinunnar, hét Ólafur
Arason. Hann dó ungur (á fimmtugsaldri).
í 18 ár. Lengi var hún í vist hjá Steingrími
Matthíassyni lækni.
Faðir Guðrúnar hét Guðjón Einarsson. prentari
í Reykjavík. Guðrún hafði ekkert af honum að
segja. Hann er dáinn fyrir löngu.
Móðir Guðrúnar leitaði til hjónanna Sveins
Guðmundssonar og Sigurbjargar Ólafsdóttur á
Barði í Miðfirði, um að taka sig og barnið, og
svöruðu þau játandi.
Helga Ólína lagði því af stað með strandferða-
skipinu Skálholti frá Reykjavík með telpuna
örfárra vikna í ágúst áleiðis norður á Borðeyri,
því að skipið átti ekki áætlun á Hvammstanga í
þeirri ferð. Á Staðarbakka var þá séra Eyjólfur
Kolbeins og frú Þórey, Bjarnadóttir frá Reykhól-
um. Steinunn amma Guðrúnar sá um það, að séra
Eyjólfur og frú hans, Þórey, fóru bæði vestur á
Borðeyri að sækja mæðgurnar. Frúin reiddi
telpuna. Þá fór Guðrún strax að Barði til áður-
nefndra hjóna.
Séra Þorvaldur var þá á Melstað. Hann réð því,
að Guðrún tæki sér einnig nafnið Laxdal. Og h ún
var fermd Laxdal.
Þegar Guðrún var nærri fimm ára, (1906),
fluttist hún með fósturforeldrum sínum að Kára-
stöðum á Vatnsnesi.
Af Ólínu móður Guðrúnar er það að segja, að
hún var á Borðeyri um tíma eftir að hún kom
norður, en fluttist síðan til Akureyrar og var þar
Á yngri árum fékk Guðrún berkla í annað
lungað og var um tíma á heilsuhæli. Batnaði að
vísu, en bjó lengi að þessu áfalli. Síðar á ævinni
Sæmundur Eyjólfsson
Fæddur 3.2. 1897
Dáinn 23.2.1983
Tæplega þrettán ár eru liðin síðan við kynn-
tumst Sæmundi Eyjólfssyni, fyrrum bónda á Þurá
í ölfusi.
Það var í Frumskógunum í Hveragerði, þar sem
við systurnar vorum að vandræðast yfir skemmd-
um á sumarbústað okkar, sem orðið höfðu þá um
veturinn. Sæmundur kom þarna aðvífandi og áður
en við skildum hafði hann gjört okkur það
kostaboð að líta eftir bústaðnum fyrir okkur.
Frá þeim degi hefur Sæmundur verið hjálpar-
hella okkar og vinur. Auk þess að líta eftir húsinu.
fór hann fljótlega að taka til hendi á ióðinni og
tjóuðu þar engar úrtölur af okkar hálfu. en
Sæmundur átti orðið mjög erfitt um gang sökum
kölkunar í mjöðmum. En engin fyrirhöfn var of
mikil í hans augum til þess að allt mætti vera í sem
bestu lagi og varla leið sá dagur að Sæmundur
vitjaði ekki hússins.
Þannig var um hvaðeina sem hann tók að sér og
bar ábyrgð á um ævina.
Sæmundur fæddist að Bakka í Ölfusi. Hann var
sjöunda barnið í röðinni úr hópi tíu systkina.
Þegar hann er tíu ára gamall flytur fjölskyldan
búferlum að Þurá í sömu sveit. Þarólst Sæmundur
síðan upp og fór snemma að ganga að öllum
venjulegum bústörfum. Við lát móður sinnar árið
1936 taka þau systkinin, Brynjólfur, Kristín og
Sæmundur við búsforráðum, Brynjólfur lést árið
1959, en þau Sæmundur og Kristín hafa haldið
heimili saman alla tíð. Árið 1964 var Sæmundur
orðinn svo illa haldinn af kölkun í mjöðmum að
þau urðu að hætta búskap. Þau keyptu sér þá
húsnæði við Frumskóga í Hveragerði og hafa búið
þar síðan í hartnær tuttugu ár.
Jörðin Þurá var þeim systkinum báðumafar
hjartfólgin. Þeim var því mikið í mun að hún lenti
í góðra manna höndum og sú varð Ii'ka raunin sem
betur fór.
Tvö systurbörn, þau Hulda og Guðbjörn, ólust
upp á Þurá. Þau komu þangað árið 1942 eftir að
móðir þeirra, Hólmfríður, hafði látist af slys-
förum.
Guðbjörn er nú búsettur í Svíþjóð en Hulda býr
í Hveragerði ásamt fjölskyldu sinni. Hún hefur
jafnan verið systkinunum mikil stoð og svo er um
fleiri ættingja og venslafólk er þar býr. Alltaf
hefur verið gestkvæmt hjá Sæmundi og Kristínu,
bæði á Þurá og síðar í Hveragerði. Það var líka
gott að vera gestur þeirra.
Sæmundur var fjallkóngur í sinni sveit um
árabil. Hann var fjárglöggur maður með afbrigð-
um og átti fjárbúskapurinn hug hans allan. Heyrt
höfum við, að Sæmundur hafi kunnað skil á öllum
mörkum, ekki einungis í sinni sveit, heldur einnig
í nágrannasveitunum Grafningi, Þingvallasveit og
Mosfellssveit. Margar sögur kunni hann frá þeim
árum þegar allt fé var rekið til slátrunar í
Reykjavík eða jafnvel Hafnarfirði. Oft voru þetta
erfiðar ferðir, þar sem mikið réyndi á forsjálni og
aðgæslu, en það voru ríkir þættir t eðli hans.
Þau eru ófá sporin, sem Sæmundur hefur
gengið um afréttir Ölfusinga og nærsveita. Þar
þekkti hann hverja laut og hvert skjól. Marga
ferðina fór Sæmundur einn eftir síðustu leitir, ef
einhverja kind vantaði þá og var eðlisávísun hans
lítt skeikul í því sambandi. Hann virtist bókstaf-
lega finna á sér hvar leita skyldi. Það skipti ekki
máli fyrir hann hver átti kindurnar, hitt var
aðalatriðið að koma þeim heilum í hús.
í rauninni má með sanni segja í bókstaflegri
merkingu, að hann hafi gengið sig upp að hnjám
fyrir samferðamenn sína.
Það er nú liðin tíð að sjá Sæmund vera að
bjástra í lóðinni okkar, ýmist við að klippa
kringum trén, slá blettinn með orfi og Ijá, snúa í
flekk eða taka upp kartöflur. Þessi tíð er liðin, en
hún gleymist ekki.
Þegar við hugsum um Sæmund sjáum við fyrir
okkur brosið hans. Það var sjaldgæft bros, svo
ljúft og fagnandi og bar glöggt vitni þeirri góðvild
og trúmennsku, sem einkenndi lffsferil hans. Við
systurnar flytjum Kristínu og öðrum aðstand-
endum einlægar samúðarkveðjur.
Ólöf og Ásdís Ríkarðsdætur
6