Íslendingaþættir Tímans - 04.05.1983, Blaðsíða 5

Kristín Gunnlaugsdóttir,
frá Gröf
Fædd 15. júní 1892
Dáin 12. apríl 1983
Langri œfi er lokið
Ijósbrot minninga skína
blandin trega
en gott er þreyttri sál
að sofna inn í vorið.
Þeim fjölgar nú æ meir þjóðfélagsþegnunum,
sem komast á tíræðisaldurinn, aðvísu misjafnlega
á sig komnir andlega og líkamlega. Ein af þessum
hóp er sú kona sem ég vil minnast nú.
Vinkona mín, Kristín Gunnlaugsdóttir, ándað-
ist hinn 12. apríl að Hrafnistu í Reykjavík, þar
sem hún hafði dvalið sl. tólf ár og þau síðustu
rúmliggjandi og oftast meðvitundarlítil. Einhvern
veginn finnst mér ekki rétt að jafnstarfsöm
manneskja skuli þurfa að enda sína löngu ævi
þannig, en þetta er hlutur, sem enginn fær ráðið
og enginn veit sína ævina fyrr en öll er.
Kristín var fædd að Steinsholti í Gnúpverja-
hreppi hinn 15. júní árið 1892. Foreldrar hennar
voru Þorbjörg Gísladóttir og Gunnlaugur Gunn-
arsson.
Kristín var með móður sinni í Steinsholti til
fimm ára aldurs en þá fluttu þær mæðgur að
Austurhlíð í sömu sveit, en fara síðan að Miðfelli
í Hrunamannahreppi og þaðan liggur leiðin að
Grafarbakka í sömu sveit - þá er Kristín 8 ára
gömul. I'ar bjó þá Hróbjartur Hannesson. Á
Grafarbakka voru þær mæðgur þar til Kristín er
13 ára en þá flytjar þær aftur í Gnúpverjahrepp,
en 14 ára gömul missir Kristín móður sína. Á
þessari upptalningu sést að ekki hafði þessi unga
telpa átt lengi fastan samastað en hún var þó alltaf
1 skjóli móður sinnar, sem gaf alla sína vinnu með
henni fram að fermingaraldri. Svona var nú búið
að fátæku fólki þá - fólki sem ekki hafði efni á að
feisa sér bú.
Fimmtán ára gömul fer Kristín vinnukona að
Stóra-Núpi í Gnúpverjahreppi til presthjónanna
sf- Ólafs Briem og konu hans Katrínar Helgadótt-
ur. Þar var hún í níu ár, fékk þrjátíu krónur í kaup
á ári og lét helminginn af því með föður sínum,
sem þá var orðinn óvinnufær, uns hann lést árið
1914.
Þetta lýsir því best hvern mann Kristín hafði að
geyma, hún hugsaði fyrst og fremst um aðra.
Skólagöngu naut hún sáralítillar - ef nokkurrar -
en vinnumennska á góðum heimilum þótti góður
skóli í þá daga og oft minntist hún veru sinnar á
^úpi, sem var mikið menningar- og myndarheim-
'h. Eins veit ég að henni var hlýtt til Grafarbakka
heimilisins og hélt hún t.d. kunningsskap við
lóhönnu Hróbjartsdóttur alla tíð meðan báðar
hfðu. Árið 1916 fer Kristín vinnukona að Steins-
holti í Gnúpverjahreppi og er þar mörg ár og tvö
ar var hún hjá Gunnlaugi bróður sínum, sem þá
hafði reist bú að Mjósundi í Flóa. Sex systkini átti
Kristín, þar af þrjú alsystkini og eru þau öll látin.
Árið 1926 fór Kristín að Gröf í Hrunamanna-
hreppi til Arnórs Gíslasonar, söðlasmiðs, sem þá
var ekkjumaður. Þau giftu sig svo 18. nóvember
sama ár og bjuggu í farsælu hjónabandi yfir
þrjátíu ár, en Arnór lést árið 1957. Þeim varð
tveggja barna auðið: Guðlaug var fædd 21. mars
árið 1928. Hún giftist Auðuni Braga Sveinssyni,
kennara. Þau eignuðust fimm börn og eru fjögur
þeirra á lífi. Guðlaug lést langt um aldur fram árið
1968. Gunnlaugur, sem er aðalendurskoðandi
Seðlabanka íslands, er fæddur 26. júní árið 1930.
Hann er kvæntur Soffíu Thorarensen og eiga þau
þrjú börn.
Og þá er komið að mínum kynnum við Kristínu
eða Stínu eins og við kölluðum hana. Ég hafði í
raun þekkt hana alla mína ævi. Ég minnist þegar
ég var smástelpa að Flúðum í Hrunamannnahreppi,
þá veiktist mamma og er rúmliggjandi heilt
sumar. Pabbi þarf að sinna henni mikið og þá
kemur Kristín í Gröf daglega gangandi yfir móana
oftast með börnin sín bæði með sér og mjólkar
kýrnar okkar. Við fluttumst til Reykjavíkur árið
1937 en á stríðsárunum var mörgum börnum úr
þéttbýlinu komið í sveit. Ég var svo lánsöm að
komast til vinafólks foreldra minna að Gröf í
Hrunamannahreppi, þeirra Eyrúnar Guðjóns-
dóttur og Emils Ásgeirssonar. Þau bjuggu í
vesturbænum en í austurbænum bjuggu Stína og
Arnór með börnin sín tvö. Þarna dvaldist ég sjö
sumur og í minningu minni er eiginlega alltaf
sólskin þessi sumur.
Þau Stína og Arnór höfðu ekki bú, þ.e. þau höfðu
engar skepnur. Arnór var, sem fyrr er sagt,
söðlasmiður en þau höfðu alltaf einhverja garð-
rækt svona tyrir sig, rófur og kartöflur og þess
háttar. Stína vann líka oft á öðrum bæjum,
einkum þegar börnin fóru að komast upp og fóru
að vera til snúninga á öðrum bæjum á sumrin.
Stína var með afbrigðum hjálpsöm manneskja
- ákaflega velvirk og rösk. Ég býst ekki við að hún
hafi alltaf þegið mikil laun fyrir vinnu sína, a.m.k.
ekki framan af árum. Arnór var um árabil
meðhjálpari við Hrunakirkju. Ég minnist hve oft
ég horfði á eftir þeim hjónum á sunnudögum
ganga upp brekkuna frá Gröf á leið til messu í
Hruna. Þetta er um klukkutímagangur eða vel
það og margar brattar brekkur á leiðinni. En það
virtist ekki aftra Stínu frá því að fara með Arnóri
- ég er viss um að það hefur aldrei hvarflað að
henni. Eins fóru þau stundum að sumarlagi í orlof
sitt að heimsækja frændur og vini í Gnúpverja-
hreppi - þá fóru þau líka gangandi en trúlega hafa
þau stundum verið flutt á hestum yfir Stóru-Laxá
a.m.k. ef hún var ekki væð.
Það var gaman að skreppa „austurí" eins og við
sögðum, horfa á Arnór smíða hnakkana og skrafa
við Stínu - leðurlyktin í smíðahúsinu var svo
einstaklega góð og snyrtimennska í einu og öllu
hjá þeim. Börnin þeirra voru miklir vinir mínir
enda voru þau oft til snúninga í vesturbænum á
sumrin líkt og ég. Og svo líða árin. Arnór, sem
var fimmtán árum eldri en Stína veiktist og þau
flytjast til Reykjavíkur - Arnór lést á Sólvangi
árið 1957. Stína bjó þá með Gunnlaugi syni sínum
og þegar hann kvæntist var hún áfram á heimili
hans þar til hún fór á Hrafnistu árið 1971.
Vinátta mín við Stínu og böm hennar hélst áfram
þó árunum fjölgaði. Og þegar ég var búin að
stofna mitt eigið heimili og komin með börn og
buru, hver kom þá, prjónaði hosur á börnin mín,
saumaði buxur á syni mína, hjálpaði mér að lappa
og stoppa, nema Kristín frá Gröf. Margan eftir-
miðdaginn sat hún hjá okkur alltaf með eitthvað
á milli handanna - enga manneskju hef ég séð
jafnfljóta að bæta í höndunum og hana. Við
spjölluðum margt saman enda las Stína mikið,
hún hafði t.d. mjög mikla ánægju af bókum um
dulræn efni enda einlæg trúkona. Ennfremur
hlustaði hún mikið á útvarp og hafði mikla ánægju
af að sækja leikhús. Það var Stínu þung raun,
þegar hún varð að sjá á bak einkadóttur sinni, sem
lést eftir erfiða sjúkdómslegu aðeins fertug að
aldri. Ennfremur missti hún dótturson sinn á besta
aldri. En fólk einsog Stína bognar en brotnar ekki
- þessi fullorðna kona sýndi þá eins og oftar
fádæma þrek. Hún var barnabörnum sínuip góð
amma og reyndi að létta undir með þeim eins og
hún gat.
Heilsu Stínu tók að hraka og hún fluttist á
Hrafnistu enda aldurinn farinn að segja til sín.
Aldrei hafði hún nema gott um veru sína að segja
en gaman þótti henni að fá heimsóknir og frétta
af vinum sínum og kunningjum austanfjalls og
annars staðar.
Það er gæfa að þekkja gott fólk og mannbætandi
að eiga frá barnæsku vináttu slíkrar manneskju
sem Stína var. Fólk af hennar kynslóð þekkti
margt ekki annað en að vinna hörðum höndum og
5