Íslendingaþættir Tímans - 11.05.1983, Blaðsíða 8

Þórður Njálsson
frá Auðkúlu, Arnarfirði
Fæddur 10. janúar 1902
Dáinn 28. apríl 1983
„Undarlegt að spyrja mennina hvern um
annan“, segir skáldkonan Nína Björk. En ekki
þarf einu sinni að spyrja. Við skynjum svo margt
án þess, þótt við ekki skiljum. Hvers vegna líkar
manni vel við einn, en ekki annan? Hugleiðingar
af þessu tagi leita á hug minn við andlát Þórðar
Njálssonar. Hann er einn þeirra manna, sem ég
held ég megi segja að mér hafi þótt vænt um frá
fyrstu kynnum. Hann lézt að Hrafnistu í Hafnar-
firði 28. febr. sl. 81 árs að aldri; trúlega saddur
lífdaga, því síðustu á:rin reyndust honum erfið.
Þórður var fæddur að Tjaldanesi í Auðkúlu-
hreppi í Vestur-ísafjarðarsýslu lO.jan. 1902. For-
eldrar hans voru sæmdarhjónin Jónína Guðrún
Sigurðardóttir og Njáll sonur Sighvatar Grímsson-
ar Borgfirðings þess kunna fræðimanns og sagnrit-
ara, síðast á Höfða í Mýrahreppi í Dýrafirði. Mér
auðnaðist að kynnast Njáli lítillega á heimaslóðum
hans fyrir vestan fáum árum fyrir andlát hans, og
er mér í minni, hver hafsjór af þjóðlegum og
dulrænum fróðleik hann var.
Árið 1930 kvæntist Þórður eftirlifandi konu
sinni, Daðínu Jóriasdóttur frá Reykjarfirði.sem er
einn af Suðurfjörðum Arnarfjarðar. Lifðu þau
saman í einkar farsælu og ástríku hjónabandi
nokkuð á 6. áratuginn eignuðust 11 börn og ólu
samt upp eitt til viðbótar, svo þannig varð Þórður
jafnoki föðurafa síns Sighvatar, en hann átti 12
börn. Þrjú börn þeirra Daðínu og Þórðar eru
látin, en eftir lifa 9; búsett víðsvegar um landið;
hinar mætustu manneskjur, eins og þau eiga kyn
til.
Daðína og Þórður hófu búskap sinn að Hrafns-
eyri. Bjuggu þau þar í 7 ár, en fluttu þá út í
Stapadal. Þar áttu þau heima næstu 11 árin, unz
þau keyptu Auðkúlu 1948 og bjuggu þar allan sinn
búskap uppfrá því, eða í full 20 ár. Síðustu árin
áttu þau hjón heima hér syðra og seinast á
Hrafnistu í Hafnarfirði, eftir að þau bæði voru
mög farin að heilsu.
„Að bera, það er að vera“, sagði Davíð frá
Fagraskógi. Og vissulega „bar“ Þórður Njálsson.
Ærið dagsverk var-að sjálfsögðu að sjá fyrir svo
barnmargri fjölskyldu sem hans. Samt kom hann
í verk á opinberum vettvangi og í félagsmálum
meiru og fleira en flestir aðrir. Hann var einlægur
maður starfs og hugsjóna og trúði á mátt samtaka
til góðra hluta. Og þótt skólaganga þórðar væri af
skornum skammti, dugði hann samt til hinnar
farsælustu forystu í samlífi sveitunga sinna enda
leitandi og óvenjuvel gefinn. Áhugasamur sam-
vinnumaður var hann og virkur framámaður í
Kaupfélagi Dýrfirðinga; bæði deildarstjóri þess
sunnan Hrafnseyrarheiðar og vöruafgreiðslumaður
í Arnarfirði. Hann hafði forgöngu utn stofnum
ýmissa menningarsamtaka heimafyrir, svo sem
UMF, skógræktarfélags og slysavarnádeildar -
var í stjórn þeirra allra og oftast formaður.
Allstaðar laðaði hann fólk að til gengis góðum
málum, sökum mannkosta sinna. Einlægur trú-
maður var Þórður og lifandi meðlimur safnaðar
síns, m.a. meðhjálpari um langa hríð. Sýnir allt
þetta fagurt viðhorf Þórðar til lífsins, og hversu
fús harin var að þjóna hugsjónum sínum í verki,
þrátt fyrir erfiða lífsaðstöðu. Persónulegur fyrir-
greiðslumaður var hann með afbrigðum og vildi
allra veg greiða.
Opinberum störfum í sveit sinni gengdi Þórður
mörgum. Hann var hreppstjóri Auðkúluhrepps á
áratugi, sömuleiðis hreppsnefndarmaður, og oft-
lega sýslunefndarmaður. Sýnir þétta glöggt hvers
álits hann naut. Póstur var Þórður í víst meira en
hálfa öld, á leiðinni milli Bíldudals og Lokin-
hamra, og fór þá „marga bratta" á sjó og landi
allan ársins hring. Það var algerlega með ólíkind-
um, hverju þessi þó ótröllslegi maður kom í verk,
og ásannast hér sem jafnan fýrr, að „sigursæll er
góður vilji.“ Það var því sjónarsviptir að Þórði,
þegar hann flutti að vestan.og hafi menn þar ekki
gert sér nægilega Ijóst á líðandi stundu, hver
„haukur í horni“ Þórður var, er víst að þá mátti
það reyna, að „enginn veit hvað átt hefur, fyrr en
misst hefur.“
Nú, við brottför Þórðar Njálssonar af þessum
heimi skýtur upp í huga mér minningum frá
8
liðnum samverustundum, þótt þær væru færri en
ég hefði viljað. Minnisstæð er mér sigling okkar
Þórðar á báti hans yfir Arnarfjörð í vonzkuveðri,
sem var svo aðgæzluvert, að hann sem formaður
hikaði við að leggja af stað. Og þar sem við vorum
aðeins tveir, var ekki að furða, þótt hann spyrði
mig áður en lagt var af stað, hvort ég væri vanur
á sjó. í sannleikans nafni svaraði ég því játandi og
var víst drjúgur með mig! Við lögðum svo af stað
í Herrans nafni; hann sat við laust, en ég stýrði
undir vökulum augum hans. Allt gekk vel, þótt
við fengjum að reyna, að víðar gefur á bátinn en
við Grænland. Er mér í minni, hversu ég fann til
mín, þegar Þórður lét þess getið eftir komuna til
Bíldudals, að hann hefði strax séð, að ég væri
enginn viðvaningur í að ha|da um stýri. Þetta var
með meiriháttar viðurkenningu, sem ég hafði
fengið sem sjómaður! Aðra sjóferð fór ég síðar
með Þórði. Þá var gott veður og með okkur
kempan Jörundur Brynjólfsson, en þá bilaði vélin
og vorum við Jörundur lengi undir árum og
héldum þannig á okkur hita í napurri kvöldgol-
unni, uns Þórður hafði komið vélinni í lag. En
ekki leiddist okkur sú kvöldstund við „sögn og
sögu. í þessum ferðum sá ég, hve athugull og
glöggur sjómaður Þórður var, enda „alinn upp við
sjó“ eins og Stjáni blái, þótt sveitapiltur væri, að
ógleymdum öllum glæfraförunum með póstinn
„gegnum tíðina“,
Frá öðrum vettvangi lífsins er Þórður Njálsson
mér þó enn minnisstæðari. Sú minning er í
sambandi við blessaðan föðurbróður minn og
sveitunga hans, Egil Egilsson í Tungu við Auð-
kúlu, sem var orðinn mjög sjóndapur, þegar
fundum okkar fyrst bar saman í kynningu Þórðar.
Fann ég þá fljótt, hver vinur í raun Þórður var
honum, og á hinn bóginn, hversu einlæglega Agli
þótti vænt um hann. Hlýrrar vináttu þeirra naut
ég svo alla stund upp frá því - ekki sízt eftir að
Egill kom blindur hingað suður á Vífilsstaði. Þau
árin - og þau voru nokkuð mörg - var Þórður eini
tengiliður gamla mannsins við konu sína framan
af, en síðar áfram heimabyggðina og mannlífið
þar. Skrifaði Þórður honum ófá bréf á þessum
árum, öll yljuð mannkærleika hans og órofa
tryggð. Einnig ég fékk þá frá honum marga
línuna, bæði í bundnu máli og óbundnu, því
Þórður var hinn ágætasti hagyrðingur. Allmörg
ljóða hans hafa birzt á prenti, en hin munu þó
miklu fleiri, sem eins og fræg ræða prestsins á
Mosfelli, voru „rist inn í fáein hjörtu", sanjferða-
mönnunum til hugsvölunar, enda mörg þeirra
nánast sálmar.
Síðasta för okkar þriggja: Þórðar, frænda míns
og mín — „tveirlífs og einn liðinn" - var farin frá
Þingeyri yfir Hrafnseyrarheiði að vetri í ófærð á
kuldatíð með lík Egils til greftrunar í Hrafnseyrar-
kirkjugarði. Það var sams konar för og farin er nú
með Þórð sjálfan, meðan þessar línur eru skrifað-
Framhald á bls. 1