Íslendingaþættir Tímans - 01.06.1983, Blaðsíða 2

Guðrún Rósinkarsdóttir,
Y tra-Krossanesi
Fædd 3. ágúst 1905
Dáin 4. maí 1983
Föstudaginn 13. maí, fór fram útför Guðrúnar
Rósinkarsdóttur, húsfreyju, Ytra-Krossanesi, en
hún andaðist 4. maí s.i. í sjúkrahúsinu á Akureyri
eftir stutta legu.
Hún var fædd að Kjarna í Arnarneshreppi,
Eyjafirði, 3. ágúst 1905 og voru foreldrar hennar
sæmdarhjónin Þorgerður Septína Sigurðardóttir
frá Kjarna og Rósinkar Guðmundsson frá Æðey,
Isafjarðardjúpi. En þangað hafði Þorgerður ráðist
sem kennslukona eftir að hafa dvalið við nám í
Kaupmannahöfn. Fluttist Rósinkar, sem var næst-
elstur hinna tólf Æðeyjarsystkina, með Þorgerði
til Eyjafjarðar og tóku þau síðar við búi foreldra
hennar að Kjarna. Þar ólst Guðrún upp á miklu
myndarheimili ásamt systkinunum Valgerði, sem
nú er látin og Guðmundi sem lengi var bóndi á
Skriðulandi.
Snemma kom í ljós að Guðrún var góðum
gáfum gædd og þótti hafa óvenjulega stærðfræði-
hæfileika eins og faðir hennar, og heyrði ég þess
getið að hún hefði aðstoðað börn sín við úrlausnir
erfiðustu reikningsdæma, jafnvel í stærðfræði-
deildum menntaskólans. Vegna frábærrar frammi-
stöðu mun hún hafa verið látin ljúka fullnað-
arprófi 11 ára gömul með 13-14 ára gömlum
börnum. Ekki var í þá daga um langa skólagöngu
að ræða, en ung að árum mun hún hafa verið send
til Akureyrar til að læra hannyrðir, saum o.fl.
Sextán ára gömul missti hún móður sína og
dvaldist eftir það um skeið hjá frændfólkinu í,
Æðey. Þá þegar hafði hún kynnst Brynjólfi
Sigtryggssyni frá Skriðu í Hörgárdal, sem þá var
fyrri greininni fjallar hann einkum um landmótun
í Ljósavatnsskarði og Kinn og setur fram þá
hugmynd að Kinnarfell sé ungt eldfjall þ.e. orðið
til seint á ísöld. Hafi það stíflað upp vatn í
Bárðardal og beint rennsli Skjálfandafljóts vestur
til Enjóskadals um skeið. Utdráttur úr þessari
grein Þorgeirs birtist einnig í Náttúrufræðingnum
árið 1968.
í síðari greininni ræðir hann vítt og breitt um
landslag á NA-landi einkum með tilliti til land-
rekskenningarinnar og lýsir þróun gosbeltisins á
þessum slóðum. Má segja að þær skoðanir hans
hafi hlotið staðfestingu í Kröflueldum þeim er
hófust árið 1975.
Hér verður ekki lagður frekari dómur á
skoðanir Þorgeirs varðandi jarðsögu Þingeyjar-
sýslu. Eins og hann minnist á í greinum sínum,
hafa margir jarðfræðingar, innlendir og erlendir,
lagt þar hönd á plóginn, og ýmsir stærri spámenn
en Þorgeir hafa orðið að sætta sig við að kenningar
þeirra yrðu úreltar og lítils metnar, (eins og
dæmið um Sigurð sýnir hér að framan). Það er eðli
vísindanna.
Það sem máli skiptir er, að til skuli vera
fróðleiksmenn á borð við Þorgeir, sem hafa yndi
af því að tileinka sér vísindalega þekkingu og efla
þannig anda sinn til frekari íhugunar og þekking-
2
kennari þar í sveitinni og gengu þau í hjónaband
þann 3. ágúst 1923. Bjuggu þau fyrstu búskaparár-
in í Hörgárdal og lagði Brynjólfur stund á kennslu
og kenndi bæði börnunr á barnaskólastigi og
undirbjó unglinga undir framhaldsskóla, en hann
var mikill tungumálamaður.
Síðar fluttust þau Guðrún og Brynjólfur að
Krossanesi við Akureyri þar sem þau stunduðu
búskap, en jafnframt nokkrum kennslustörfum
vann Brynjólfur við verksmiðjuna í Krossanesi,
þegar þar var vinnu að fá. Þá var barnahópurinn
orðinn stór og ekki veitti af hverri björg í bú.
Á þessum árum reyndi mikið á dugnað, hugvit
og nýtni Guðrúnar, en hún var hamhleypa til allra
arleitar.
Þekkingarleitin var einmitt eitt höfuðeinkenni
Þorgeirs á efri árum, þeim tíma sem ég hafði af
honum einhver kynni, og takmarkaðist þá ekki
við þann geira tilverunnar sem vísindi nútímans
hafa valið sér að viðfangsefni. Ég hygg að
umræðuefni okkar hafi þá jafnoft verið Kröflueld-
ar eins og ýmis fyrirbæri sem kölluð eru dulræns
eðlis, af því menn vita ekki neina venjulega
skýringu á þeim. Þau síðarnefndu voru Þorgeiri
mjög hugleikin, einkum það er varðaði framhald
lífs eftir dauðann, en um það efni las hann flest er
til náðist, og var fyrir löngu orðinn sannfærður um
framhaldslíf þegar kallið kom, og ekki hygg ég að
hann hafi neitt kviðið þeim umskiptum. Hins
vegar mun honum hafa leiðst aðgerðarleysi ejlinn-
ar og talið líklegt að hann gæti fljótlega tekist á
hendur eitthvert gagnlegt starf handan mæranna.
Það er viðeigandi að ljúka þessu spjalli með
annari stöku, sem Þorgeir valdi sem inngang að
annari grein sinni um mótun landslags í Þingeyjar-
sýslu, en hún er eftir Sigurjón Friðjónsson.
Neisti vits um aldir alda,
á andartaki rennur skeið.
Óravegu Ijósárs langa,
líður á svipstund hu'gans reið.
verka og einstaklega lagið við hvað eina sem hún
tók sér fyrir hendur, hvort heldur laut að bú-
skapnum sjálfum eða húsverkum, matargerð og
saumaskap. Það var eins og hún gæti gert allt úr
engu.
Eins og hún hafði lag á að hjúkra og stunda
sjúka, hvort heldur voru börn eða gamalmenni,
þá var hún dýralæknir af guðs náð. Var hún því
oft kvödd til er skepna var í nauðum. Að því var
ég sjálfur vitni og átti Guðrún þá alla mína
aðdáun.
Það var ætíð tilhlökkunarefni að fara norður í
Krossanes. Þær stundir eru mér ógleymanlegar er
ég stóð á hlaðvarpanum og horfði út eða inn eftir
Eyjafirðinum í glaða sólskini, en bæjarstæðið að
Krossanesi er eitt hið fegursta er finnst. - Enda
þótt ástæða væri til að dvelja löngum stundum úti
við og fara í gönguferðir niður í fjöruna, upp í
klappirnar eða annað í hinu fagra umhverfi, var
annar staður sem hafði mikið aðdráttarafl, þegar
í Krossanes var komið. Það var eldhúskrókurinn.
Þar var ætíð freistandi að sitja og spjalla um heima
og geima - þar leið tíminn fljótt.
Guðrún, tengdamóðir mín, var ekki aðeins
gjöfull gestgjafi - hún var gjöful á fróðleik og við
hana var hægt að ræða um alla hluti. Hún var
ótrúlega víðlesjn og aldrei kom maður að tómum
kofunum - hvort heldur um var að ræða þjóðmál,
heimsmál eða bókmenntir.
Guðrún var hávaxin, fríð kona, ljós yfirlitum
með mikið fagurlega gyllt hár og hún var höfðingi
í sér, en kom fram af hógværð og Iítillæti.
Þau hjónin Brynjólfur og Guðrún voru samhent
í því að gera allt sem þau gátu til að stuðla að
menntum barna sinna. Þau eignuðust sjö börn og
Var elst þeirra Ragnheiður, sem dó í blóma lífsins,
24 ára gömul. Næst var Þorgerður, sem búsett er
í Álasundi í Noregi, gift Knut O. Garnes,
framkvæmdastjóra og eiga þau tvö börn, þá Ari,
dr. í eðlisfræði, búsettur í Boston, kvæntur
Margréti Brynjólfsson og eiga þau 5 börn, Sigrún,
gift Jóni Erlingi Þorlákssyni, tryggingafræðingi og
eiga þau 6 börn, Sigurður Óli BA í eðlisfræði og
stærðfræði og bæjarfulltrúi á Akureyri, kvæntur
Hólmfríði Kristjánsdóttur og eiga þau 5 börn, þá
Áslaug, fræðslustjóri áður gift dr. Guðmundi
Sigvaldasyni, jarðfræðingi og eiga þau 4 börn.
Yngst er svo Hclga gift Eyþóri Ómari Þórhalls-
syni, tannlækni og eiga þau þrjú börn.
Barnabörnin eru því 25 talsips og öll hin
mannvænlegustu, en barnabarnabörnin eru 14.
Öll áttu barnabörnin athvarf í Krossanesi og
dvöldu mörg þeirra sumarlangt þar og hefur það
verið þeim gott veganesti.
Mann sinn missti Guðrún 10. ágúst 1962. Bjó
hún áfram í Krossanesi og reyndist Sigurður Óli.
sonur hennar, kona hans og börn, Guðrúnu
ómetanleg stoð og stytta öll þessi ár.
Mér er efst í huga nú á þessari stundu þakklæti
fyrir að liafa fengið að kynnast þessari göfugu og
mætu konu.
Guð blessi minningu hennar.
Eyþór Ómar
íslendingaþsettir