Íslendingaþættir Tímans - 22.06.1983, Blaðsíða 8

Kristín Guðmundsdóttir,
frá Tungu
Fædd 27. nóvember 1894
Dáin 03. maí 1983
Milli þessara dagsetninga eru meira en 88 ár.
Það lengi lifði hún Kristín frá Tungu, en fullu
nafni hét hún Kristín Jakobína. Tæp sex ár var
hún rúmliggjandi sjúklingur í Landakotsspítala.
Hún var flutt þangað lömuð og næstum mállaus í
ágúst 1977. Hún lést 3. maí s.l., eftir að hafa
fengið lungnabólgu.
Kristín var fædd í Þverárdal, fremsta bæ á
Laxárdal í Austur-Húnavatnssýslu, hinn 27. nóv.
1894. Voru foreldrar hennar Guðmundur Finn-
bogason og Sigríður Jónsdóttir, þá vinnuhjú hjá
Brynjólfi Bjarnasyni og konu hans. Brynjólfur var
kunnur maður á sinni tíð, gleðigjarn og gestrisinn
svo að af bar. Mælt er, að hann hafi setið fyrir
höfðingum, er leið áttu um þjóðveginn hjá
Bólstaðarhlíð og boðið þeim heim að Þverárdal.
Að þessu víkur Porsteinn Erlingsson í Ijóði, svo
sem mörgum Ijóðvinum mun kunnugt.
í Þverárdal varð ekki löng dvöl Kristínar, því
að á öðrum degi lífs síns er hún reidd að Mjóadal,
bæ nokkru norðar í dalnum. Þar bjó þá amma
hennar, Guðríður að nafni, móðir Guðmundar
Finnbogasonar föður hennar. Þar er Kristín í
nokkur ár. Til Kirkjuskarðs, nokkru utar en í
miðjum dal, er Kristínu kontið í fóstur er hún var
10 ára. Hafði þá verið á allmörgum stöðum, auk
Mjóadals sem fyrr er getið. Nú loks var Kristín
orðin rótföst, ef svo má að orði komast. Hjónin á
Kirkjuskarði, Stefán Guðmundsson og Sigríður
Björnsdóttir, sáu nú um uppeldi Kristínar þar til
hún varorðin gjafvaxta mær. Ásamt Kristínu ólst
upp hjá þeim hjónum Ingimundur Bjarnason, er
síðar fór til Sauðárkróks og ól þar allan starfsaldur
sinn og látinn er fyrir nokkrum árum. Á Kirkju-
skarði leið Kristínu vel, þar var hagur húsbænd-
anna allgóður, enda er Kirkjuskarð, eða var
meðan þar var búið, fyrirtaksjörð. Mikil gullkista.
Kirkjuskarð, sagði maður einn um þá jörð.
Árið 1918 hleypir Kristín heimadraganum og
bregður sér í Kvennaskólann á Blönduósi, sem
allar ungar stúlkur er vildu verða myndarhús-
freyjur, dreymdi um að gista. Vetur þennan
1918-19, fer Kristín til ungs bóndasonar í Núpsöxl,
næsta bæ við Kirkjuskarð, Helga Magnússonar að
nafni. Helgi dó haustið 1981 og skrifaði ég þá
langa grein um hann, er birtist í íslendingaþáttum
Tímans. Og þar sem Kristín var okkur jafnkunn
og Helgi, kom mér vitanlega ekki annað til hugar
en að minnast hennar á líkan hátt. Saman bjuggu
þau Helgi og Stína í Núpsöxl en það nefndum við
hana jafnan í 16 ár. Þar fæddust þeim sjö börn.
Þau voru fátæk af veraldarauði en þeim mun
ríkari af bjartsýni og dugnaði. Börnin efniieg og
tóku snemma til hendinni. Höfðu einnig góðar
gáfur, og áttu raunar ekki langt að sækja þær.
Þegar horft er til baka undrast ég, að hægt skyldi
að framfleyta stórri fjölskyldu á jafn rýru koti og
Núpsöxl var. Þar var heldur ekki eytt í óþarfa. En
þrátt fyrir fátækt, held ég að þetta hafi ekki verið
svo snautt líf. Mikið var lesið, unnið í höndum,
skipst á heimsóknum á bæina í dalnum o.fl. Oft
kom Stína að Sneis, er við bjuggum þar, en það
má kalla næsta bæ við Júpsöxl - aðeins Kirkju-
skarð á milli. Jafnan var Stína glöð í bragði. Mér er
sem ég heyri enn hið létta skraf hennar og hlátur.
Stína sagði jafnan meiningu sína. Hún var hrein-
skilin kona. Hagmælt var hún og það vel. Margar
vísur hennar kann ég. Börn hennar, sum a.m.k.
hafa erft þennan hæfileika og auðga þannig líf sitt
og samfcrðamanna sinna. Stína og Helgi voru
góðir nágrannar. Þau fluttu nokkurn veginn
samtímis okkur af Dalnum. Við 1934, en þau ári
síðar. Og í næstu sýslu. Farið var norður fjöll með
alla búslóðina og börnin, sem voru orðin sjö að
tölu, eins og fyrr segir. Helgi hafði keypt jörðina
Tungu í Gönguskörðum, fjallajörð og erfiða til
búskapar, en landstóra. Þarna fæddist, þeim
áttunda barnið, stúlka, Sigurjóna Valdís að nafni,
snemma næsta vetur. Helgi vareinstakur fjármað-
ur og nú tók hann heldur betur að fjölga fénu.
Hann ræktaði og húsaði jörðina myndarlega með
aðstoð barna sinna. En sambúð Helga og Stínu
entist ekki fram að grafarbarmi. Þau skildu að
skiptum árið 1948, eftir að hafa verið í sambúð
sem giftar manneskjur í þrjá áratugi. Leið Kristin-
ar Iá þá til Reykjavíkur. Vann hún ýmsa vinnu
frarn á elliár. Hún var í sambúð með Halldóri
Þorsteinssyni verkamanni á þriðja áratug. Hann
er allmiklu yngri en Stína. Er frá Grýtubakka við
Eyjafjörð. Dóri er besti drengur, einlægur og
trygglyndur. Þau bjuggu lengi í húsi er Dóri reisti
uppi við Rauðavatn. Þar var ég gestur oftar en
einu sinni. Stína lék á als oddi, jafnvel síðast er
ég heimsótti hana. Þá sagðist hún vera orðin
hrum, á annarri hliðinni, eins og hún orðaði það.
Nokkrum vikum síðar var hún flutt á Landakots-
spítala, þar sem hún var rúmliggjandi til dánar-
dags.
Eins og áður var að vikið, ólst Stína ekki upp
hjá foreldrum sínum. Föður sinn missti hún ung.
Sigríður, móðir hennar, giftist í annað sinn, líkt
og ungar konur gera oft, því að ekkjustandið er
oft ömurlegt. Seinni maður hcnnar var Pétur
Hannesson, hálfbróðir föður míns. Þau bjuggu á
Sauðárkróki og eignuðust fimm börn. Eitt þeirra
er nú aðeins á lífi, Sigurbjörg, er býr á Droplaug-
arstöðum í Reykjavík. dvalarheimili aldraðra.
Eitt af börnum þeirra var Valdimar, formaður
verkamannafélagsins á Sauðárkróki. Hann lést
fyrir 15 árum. Hagmæltur var hann vel, eins og
Ijóð eftir hann í Skagfirzkum ljóðum vitna um.
Það má því segja, að Stína í Tungu væri á vissan
hátt tengd mér. Mér telst svo til, að Kristín sé
síðasta húsfreyjan á Laxárdal frá lokum fyrra
stríðs, er kveður jarðlífið. Og engin furða, því að
sá tími sem liðinn er frá lokum þess hildarleiks, er
ærið langur orðinn.
Það sem hélt Stínu uppi í erfiðleikum lífsins var
áreiðanlega hin létta lund. Og það verður að
segjast hér, að ekki var Helgi jafn léttur á bárunni
sem hún heima fyrir, þótt hann væri það af bæ.
Ég held, að ég geri engum rangt til, þótt þetta
komi nú fram. Bæði voru þau hjón vel greind, en
áttu ekki alltaf lund saman. Þess vegna hlaut að
fara sem fór að lokum.
Þess var getið hér að framan, að Stína hefði
verið vel hagmælt. Vil ég hér að lokum tilfæra eina
- tvær vísur eftir hana. Þegar Kristín hlýddi á
undirritaðan kveða úr verkum föður síns í útvarp,
kvað hún:
Sveinn í haginn honum bjó,
hann var œgislyngur.
Auðunn Bragi, reifður ró,
rammaslagi syngur.
Og þegar hún frétti lát Sigurbjörns Stefánssonar
frá Gerðum í Óslandshlíð, kunns hagyrðings, er
lést löngu um aldur fram, varð Stínu vísa á munni:
Fýsir eflaust fleiri en mig
fara á braut án tafar.
Hlakka til að hitta þig
hinum megin grafar.
Og sú er ósk mín að síðustu, að hún hafi nú
fundið vini sína og ættingja hinum megin grafar,
er fluttir eru á það tilverusvið.
Frá mínu heimili berast samúðarkveðjur öllum
þeim, sem hlut eiga að máli. Blessuð sé minnig
Stínu frá Tungu. Auðunn Bragi Sveinsson.
Þeir sem ad
skrifa
minningar-
eða afmælis-
greinar
í Islendinga
þætti, eru
vinsamlegast
beðnir um
að skila
vélrituðum
handritum
8
íslendingaþættir