Íslendingaþættir Tímans - 29.06.1983, Blaðsíða 3

Jakobína Pálmadóttir
Fædd 1. apríl 1912
Dáin 18. júní 1983
Ég vil því trúa, uð dauðinn sé ei dattði,
en dýrleg lattsn frá eymd og sorg og neyð.
Ég vil því triía hann attðgi mig þeim auði,
sem einn á himneskt gildi á vorri leið.
Ég trúi því, að ástin ódauðlega
sé aðalþáttur lífsins bak við gröf,
og það sem kvqddi ég hér með harmi og trega
mér heilsi á ný sem ódauðleikans gjöf.
K.S.
- Bína systir er dáin
Þegar Gunna frænka hringdi til þess að segja
mér þessa voðafregn, fannst mér naumast geta
verið um raunveruleika að ræða. Aðeins nokkrum
dögum áður hafði ég kvatt þær systur, sVo inniiega
hressar í bragði, er þær héldu norður til Akureyr-
ar í leit að framtíðarhúsnæði fyrir sig. Þær höfðu
báðar skilað sínu langa og dygga ævistarfi og nú
skyldi elliáranna notið í faðmi Eyjafjarðarins,
sem fóstrað hafði ættmenni okkar, mann fram af
manni, þar sem minningar fegurstu æviáranna
höfðu orðið til.
Sem snöggvast fannst mér helmyrkrið gagntaka
mig. Það var svo erfitt að gera sér grein fyrir því,
að svo snögglega væri hún horfin, hún sem gengið
hafði mér barnungum í móðurstað, svo að ég
hafði alla tíð síðan fengið að njóta umhyggju
hennar og ástúðar, sem verið hafa mér og mínu
fólki leiðarljós á iðulega torrataðri lífsleiðinni.
En eins og sólargeisli gegnum sortann skein mér
minning hennar, rétt eins og enn einu sinni stryki
hún mér um vangann til að hugga mig og styrkja
mig í trúnni á guðlega forsjón, endurfundi ástvin-
anna og eilíft líf að loknu þessu.
Jakobína Pálmadóttir. eða Bína frænka, einsog
við þekktum hana betur. var dóttir hjónanna
Kristínar Sigfúsdóttur. skáldkonu. og Pálma Jó-
hannessonar. bónda, sem þá bjuggu að Kálfagerði
í Saurbæjarhreppi í Eyjafirði. Hún var fjórða
barn þeirra hjóna, fædd 1. apríl 1912.
Að þeim Kristínu og Pálma standa rótgrónar
eyfirskar ættir. Pau giftu sig árið 1901 og bjuggu
fyrstu tvö árin að Helgastöðum. en fluttust árið
1903 að Skriðu. Þar fæddust tvö fyrstu börnin,
Hólmgeir árið 1903 (dáinn 1956) og Sigrún árið
1907 (dáin 1932). Árið 1908 flyst fjölskyldan að
Kálfagerði og þar fæðast þrjú börn auk Jakobínu.
Hannes árið 1909 (dáinn 1911), JóhanneS'árið
1914(dáinn 1978) og Guðrún árið 1917, en hún er
búsett í Reykjavík. Fósturdóttur ólu þau hjónin
upp. Lilju Jónsdótturfædda 1921 ogcrhúnbúsett
að Kristnesi í Eyjafirði.
Jakobína ólst upp í Kálfagerði til ársins 1930,
er Pálmi bregður búi og flyst á mölina til Akur-
eyrar með konu og yngri börnin. Við búinu tekur
Hólmgeir elsti sonurinn.
Um þessar mundir fer hvíti dauðinn hamförum
um Eyjafjörðinn og heggur stór skörð í raðir
ungra sem aldinna. Kristneshæli er þéttskipað,
margir dvelja þar langdvölum, sumir skemur, og
íslendingaþættir
enn aðrir eiga ekki þaðan afturkvæmt. Afleiðing-
anna sér merki á heimili Kristínar og Pálma. Þau
sjá á eftir Sigrúnu dóttur sinni í gröfina 1932, og '
Freygerði tengdadóttur sinni, móður minni, vorið
1933. Þá er Hólmgeir fársjúkur og nokkru síðar
veikist Jakobína. Flenni er komið til Reykjavíkur,
þar sem hún hlýtur bata eftir nokkra legu á
Landspítalanum.
Nokkru eftir komuna norður fer Jakobína aftur
suður til Reykjavíkur. Hún hefur náð heilsu og er
nú komin til náms í saumaskap, en á því sviði var
hún gædd afburða snilli og kunnáttu, enda varð
það ævistarf hennar. Ekki aðeins að sníða og
sauma, heldur tileinkaði hún sér þekkingu á
víðfeðmari sviðum hannyrða, og hélt á kennara-
ferli sínum til Kaupmannahafnar til að fullnuma
sig í hannyrðum. Kennslu á þessu sviði stundaði
hún víða um land. nú síðast við Húsmæðraskóla
Reykjavíkur, þar sem hún leiðbeindi uns hún
hætti kennslustörfum fyrir aldur; sakir fyrir
nokkrum árum.
Afi og amma hófu búskap sinn á Akureyri í
húsinu númer 19 við Brekkugötu. Það hús var
ckki aðeins stórt í eiginlegri merkingu, heldur
miklu fremur hinni óeiginlegu. Þar áttu allir
athvarf, sem þangað leituðu. Öllum var tekið
opnum örmum, hverjum sem var og hvernig, sem
á stóð, aðallega fyrir tilstuðlan ömmu, sem alltaf
gaf sér tíma til að sinna vandamálum hvers og eins
og laða fram eitthvað gott í sérhverri manneskju.
Hún sat venjulegast við gamla saumavélarborð-
ið sitt, reykti pípu, skrifaði með sverum sjálfblek-
ungi, hlustaði, huggaði og gaf holl ráð, og
hugsunarháttur hennar hafði sín áhrif á alla
fjölskylduna, svo að maður varð betri og jákvæð-
ari af samvistum við hana. Þarna var jafnan margt
um manninn, og allir innilega velkomnir. Síðar
heyrði ég ömmu iðulega segja mæðulega, er ltða
tók á daginn:
-Æi, ætlar nú enginn að koma í dag?
Slíkir dagar voru mislukkudagar í hennar
augum.
Við mamma áttum líka athvarf í Brekkugötu
19, þegar hún fékk að fara af sjúkrahúsinu haustið
1932. Þar með var ég kominn inn á heimili afa og
ömmu, og orðinn einn af fjölskyldunni. Þangað
kom pabbi líka, þegar hann hafði náð heilsu, þótt
löngu síðar væri. Þarna ólst ég upp, í þessu trausta
og unaðslega umhverfi, við umhyggju og ástúð, í
faðmi samhentrar fjölskyldu, sem kappkostaði
umfram allt annað að rækta það góða í manneðl-
inu.
Allt frá því fyrsta var Bína frænka mér eins og
besta móðir, og þegar hún fór að kenna veturlangt
utan Akureyrar, var það helsta tilhlökkunarefnið,
að hún kæmi heim. Á viðkvæmustu uppvaxtarár-
um mínum var hún örgeðja unglingnum sá einlægi
félagi og vinur, sem ég gat alltaf leitað til, með
gleði mína og sorg, og hlaut hverju sinni þá
hvatningu, huggun eða hrós, sem best átti við
hverju sinni, og fór harla lítið fyrir ávítun og
snuprum, þótt vissulega væri til unnið, því að
fyrirgefningin og ástríkið var öllu ofar.
Þessi umhyggja dofnaði aldrei, þótt árin liðu og
þegar drengirnir mínir og nú síðast sonarsonurinn
kom til sögunnar, gengdi alveg sama máli um þá.
Það er sannfæring mín, að henni hafi ekki verið
síður umhugað um ömmuhlutverkið gagnvart
þeim en móðurhlutverkið gagnvart mér, og móð-
urhlutverk hennar var frábærlega af hendi leyst,
og átti eiginkona mín sannarlega hauk í horni, þar
sem Bína frænka var.
Ein helsta ánægja okkar hefur jafnan verið „ að
líta við á Háaleitisbrautinni hjá Bínu og Gunnu",
en þær systur hafa um tveggja áratuga skeið búið
sér menningarheimili í sama anda og ríkti hjá afa
og ömmu og var samnefnari allrar ættarinnar.
Þangað komu allir í ættinni, sem mögulega áttu
þess kost í hvert sinn, sem eitthvað stóð til.
Enginn viðburður innan ættarinnar, í gleði eða
sorg, átti sér stað án þess að Bína og Gunna legðu
á sig ærna fyrirhöfn til þess að allt mætti fara sem
best fram og er alltof langt mál upp að telja, en
líður engu okkar úr minni. Virðing okkar fyrir
þeim var ótvíræð og við stöndum í þakkarskuld,
sem seint verður goldin til fulls.
Á kveðjustund er margs að minnast og fyrir
mikið að þakka, en gegnum tárin gerum við okkur
ljóst, að þetta er kveðjustund, en ekki leiðarlok.
Minningin lifir um ástríki góðrar konu, sem
hvarvetna lét einungis gott af sér leiða og í
virðingu og þökk fylgja henni alúðarkveðjur fyrir
móðuna miklu, með fullvissu um endurfundi.
Ef kxrleik vantar von og trúin deyja.
Þá verður jörð í geimnum kulnuð eyja.
Hans kraftur byggir háa stjörnu heima.
Um hann er hverja öreind lífs að dreyma.
K.S:
Baldur Hólmgeirsson.
3