Íslendingaþættir Tímans - 14.09.1983, Síða 5

Ásgrímur Þorgrímsson
Borg Miklaholtshreppi
Fimmtudaginn 25. ágúst s.l. lést á Sjúkrahúsinu
á Akranesi bændahöfðinginn Ásgrímur Þorgríms-
son á Borg í Miklaholtshreppi nær 88 ára að aldri.
Ásgrímur fæddist á Ytri-Kóngsbakka í Helgafells-
sveit 16. sept. 1895.
Ungur missti hann báða foreldra sína með
stuttu millibili. Faðir hans drukknaði en móðir
hans dó úr lungnabólgu, sem á þeim tíma var
mannskæður sjúkdómur.
Eftir lát foreldranna fór Ásgrímur í fóstur að
Staðarbakka til hjónanna Ásgríms Jóhannssonar
og Guðrúnar Eyleifsdóttir og dvaldi hjá þeim og
síðar Gesti Guðmundssyni bónda á Staðarbakka
uns hann réðst vetrarmaður til Stefáns Guð-
mundssonar hreppsstjóra á Borg, haustið 1915,
þá rétt tvítugur að aldri.
Dvöl Ásgríms á Borg varð lengri en ráðgert var
í upphafi.
Vorið 1916, þann 17. júní, kvæntist hann Önnu,
dóttur Stefáns hreppsstjóra og hófu þau búskap á
Borg í sambýli við tengdaföðurinn og Ólaf
Guðmundsson, sem kvæntur var Kristínu systur
Önnu. Borg varð þar með ævivettvangur Ásgríms.
Eins og gefur að skilja voru efni ungu hjónanna
afar lítil. En bæði voru óvenjuduglegogósérhlífin
til vinnu og tókust þau á við frumbýlingsverkefnin
af mikilli bjartsýni, kjarki og vinnusemi og voru
sérstaklega samhent. Ásgrímur var einstaklega
mikið karlmenni að burðum og feikna fjörmaður
og mikill afkastamaður við vinnu. Pví var li'kast
að hann þyrfti næstum aldrei á hvíld að halda og
gæti nánast unnið dag og nótt, ef svo bar undir.
Fyrstu búskaparárin var bústofn hans ekki
mikill. En þá fór hann á veturna í vinnu suður með
sjó eða til Reykjavíkur til að drýgja tekjur sínar.
Hann þótti svoeftirsóttur í vinnu að hann gat valið
úr, þar sem mestar tekjur var að fá hverju sinni.
Hann hlífði sér heldur aldrei. Oft var hann í
hafnarvinnu við skipaafgreiðslu á næturna, þó
hann væri í annarri vinnu að deginum, þannig
tókst honum að afla verulegra tekna á tiltölulega
skömmum tíma. Þetta gerði Ásgrími fært að
stækka bú sitt á fáum árum.
Það leið því ekki á löngu þar til Ásgrímur var
kominn í röð stærri og efnaðri bænda í hreppnum.
Stefán tengdafaðir Ásgríms féll frá 1926 og
Ólafur mágur hans flutti frá Borg 1919 og varð
hann því einn bóndi á jörðinni frá 1926 og til þess
að Páll tengdasonur hans kom að Borg 1949.
Bjuggu þeir saman eftir það til æviloka Ásgríms.
Auk þess byggði Halldór sonur Ásgríms nýbýli
1958, sem hann kallaði Minni Borg. Varsambýlið
alla tíð mjög gott. Samvinna var um öll helstu
bústörfog samheldni mikil.
Á þessum íima varð mikil umbreyting á
jörðinni. Ásgrímur ræktaði mikið og byggði nýjar
'’yggingar yfir fólk og fénað.' Árið 1930 byggði
hann t.d. nýtt íbúðarhús.
Þó Ásgrímur hefði ærinn starfa við bú sitt lct
hann ekki þar við sitja. Hann var t.d. grenjaskytta
um mörg ár og eyddi miklurn og dýrmætum tíma
'slendingaþættir
á vorin í grenjaleit og vinnslu grenja. Hann var
mjög fengsæll í því starfi og hefur fáum tekist
betur í því efni. Þá gerði hann mikið að því að
stunda rjúpnaveiði fyrri hluta vetrar og var í því
efni cinnig oft fengsæll og hélt hann þeirri iðju
áfram svo lengi sem sjón hans og orka, aldurs
vegna. leyfði.
Kreppuárin komu illa við íslenska bændur og
knésetti marga þeirra. En Ásgrímur stóð þá
erfiðleika af sér betur en flestir aðrir og leitaði
engrar kreppuaðstoðar, sem margir bændur
þurftu þó að gera.
Mæðiveikin herjaði á fjárstofn hans eins og
margra annarra bænda, en honum tókst einnig
með útsjónarsemi og dugnaði að komast úr þeim
erfiðleikum.
Vorið 1938 var Ásgrímur fenginn til að stjórna
uppsetningu girðingar sem lögð var á vegum
sauðfjárvarnanna þvert yfir Snæfellsnes úr
Skógarnesi að sunnan í Álftafjörð að norðan.
Honum var sakir dugnaðar og hagsýni trúað betur
en öðrum fyrir að stjórna því verki. Hann sá um
hlutann frá Þórishamri við Skógarnes norður fyrir
Ljósufjöll, eða meir en 2/3 hluta leiðarinnar. Það
verk gekk mjög vel þó girðingarstæðið væri afar
slæmt. Hinsvegar var girðingin of seint á ferðinni
og mæðiveikin kom upp vestan girðingarinnar
næsta vetur eftir að hún var gerð.
Fljótlega þreyttust menn á því að búa við
veikan fjárstofn og kom upp umræða um að skera
hann niður og kaupa heilbrigðan fjárstofn frá
Vestfjörðum í staðinn. Þetta varð að veruleika
1949 og var Ásgrímur mjög áhugasamur um þá
framkvæmd og tók virkan þátt í henni, m.a. fór
hann til fjárkaupa vestur í Þingeyrarhrepp. Þá var
Eiríkur Þorsteinsson kaupfélagsstjóri á Þingeyri.
Hann var kappsfullur maður og lét þess getið við
Ásgrím, þegar hann kom vestur til fjárkaupanna,
að þau þyrftu að ganga fljótt og féð vera tilbúið
til flutnings á tilteknum degi og var tími sá sem
liann setti til fjárkaupanna mjög naumur. Ásgrím-
ur svaraði því til að hann væri ekki vanur því að
rekið væri á eftir sér við vinnu. Hann fór því hratt
yfir og lauk fjárkaupunum á heldur skemmri tíma
en Eiríkur hafði ætlað til verksins og þótti báðum
gott og féll þá vel á með þeim.
Eftir fjárskiptin tók Ásgrímur að sér eftirlit og
gæslu varnargirðingarinnar scm áður er um getið
og hafði það starf á hendi svo lengi sem ástæða
þótti til að halda uppi reglubundnu eftirliti með
henni. Þá var hann oft fljótur í föruni yfir
fjallgarðinn.
Ásgrímur var um nokkra vetur póstur frá Gröf
í Miklaholtshreppi til Stykkishólms þann tíma
sem ekki var fært á bílum yfir Kerlingaskarð.
Sýndi hann í því starfi eins og öllu öðru mikla
karlmennsku. Ásgrímur var afar hjálpsamur við
nágranna sína og sveitunga og munaði mikið um
handtök hans, þegar hann kom til hjálparsem oft
bar til.
Ásgrírriur kom allmikið við sögu sveitarmála í
Miklaholtshreppi. hann sat lengi í hreppsnefnd og
átti sæti í skólanefnd alllcngi. Einnig var hann
léngi í stjórn búnaðarfélagsins og í sóknarnefnd
Fáskrúðarbakkakirkju um skeið.
Hann var mikill áhugamaður um íþrótta og
æskulýðsmál. Hvatti hann unga fólkið óspart til
dáða og var góður stuðningsmaður þess í þeim
málum.
Ásgrímur og Anna eignuðust sjö mannvænleg
börn, sem öll eru á lífi, nema Stefán, elsti
sonurinn sem féll frá fyrir rúmlega tveimur árum.
Börnin tóku mjög fljótt virkan þátt í bústörfunum
með foreldrum sínum. Það var oft glatt á hjalla á
Borg þegar börn þeirra hjóna voru að vaxa úr
grasi og voru heima. Ásgrímur var mjög glaður og
hress og hrókur alls fagnaðar. Mjög var gestkvæmt
á Borg og oft tekið í spil þegar gesti bar að garði.
Synir Ásgríms urðu landsþekktir íþróttamenn,
bæði fyrir glímu og frjálsar íþróttir og héldu uppi,
ásamt fleiri ungum mönnum, heiðri sveitar sinnar
um mörg ár í því efni.
Anna á Borg varð fyrir því áfalli á besta aldri
að missa heilsuna og vera bundin við hjólastólinn
fjölda ára, því hún gat ekki gengið vegna mein-
semdar í baki, sem ekki fékkst bót á hvað sem gert
var. Þetta var henni og fjölskyldunni allri mikil
raun. Anna lést árið 1967, rúmlegasjötugaðaldri.
Ásgrímur átti við heilsubrest að stríða allra
síðustu árin.
Með Ásgrími er fallið mikið karlmenni og
mikill atgervismaður. Hann lætur eftirsig mikiðaf
verkunt, sem staðfesta þetta. Hann hefur skilað
þjóð sinni arfleifð, sem er vandmetin og verður
skarð það sem hann lætur eftir sig vandfyllt.
Jörðin Borg er ein best ræktaða og best byggða
jörð á Snæfellsnesi og ber ævistarfi Ásgríms og
fjölskyldu hans^gott vitni.
Sveitin er svipminni eftir en áður.
Ásgrímur verður lagður til hinstu hvíldar í
Fáskrúðarbakkakirkjugarði í dag við hlið Önnu
konu sinnar, hvíldinni feginn.
Sveitungarnir kveðja hann með þökk fyrir
langa og góða samfylgd.
Ég og kona mín sendum börnum hans og öllum
vandamönnum samúðarkveðjur.
Gunnar Guðbjartsson.