Íslendingaþættir Tímans - 12.10.1983, Blaðsíða 6
Hans Guðnason
bóndi á Eyjum og Hjalla í Kjósarhreppi
Fæddur 27. ágúst 1911
Dáinn 22. sept. 1983
„Það lifi sem besl var í sálu mín sjálfs
að sólskinið verður þó til. “
St.G.St.
Hann var fæddur að Eyjum í Kjós, vesturbæ,
sonur hjónanna Guðna Guðnasonar og Guðrúnar
Hansdóttur, er þar bjuggu saman nær 46 ár, en
Guðni í rúm 60 ár.
Hans bjó á Eyjum með afnot af hluta af jörðinni
frá 1940 til 1953 eða þar til þau hjónin, Hans og
Unnur Hermannsdóttir, kennari, stofnuðu nýbýli
á hluta úr landi Eyja árið 1950. Býlið nefndu þau
Hjalla, og bjuggu þar til ársins 1980, að Hans
missti svo heilsu að þau urðu að bregða búi og
flytja til Reykjavíkur.
Hans var vel búinn undir sitt aðal starf sem
bóndi. Hafði unnið sveitastörf frá barnæsku og
menntast til búnaðarstarfa sem búfræðingur frá
Hvanneyri. Hann starfaði einnig mikið utan
heimilis, aðallega við jarðræktarstörf fyrir Búnað-
arsamband Kjalarnesþings með skurðgröfum og
jarðýtum. Þetta var honum knýjandi nauðsyn
vegna tekjuöflunar fyrir mannmargt heimili og
mikils kostnaðar við stofnun nýbýlis, þar sem
byggja þurfti allt upp frá grunni, íbúðarhús og öll
útihús, rækta land svo hægt væri að framfleyta
nægilegum bústofni fyrir 11 manna fjölskyldu.
Það kom sér því vel, að Hans var vel verki farinn
og hafði miklum manni að má bæði um skapgerð
og líkamsburði. Þetta hefði þó ekki nægt til að
leggja grundvöll að því myndarbýli sem Hjalli var,
hefði húsmóðirin ekki verið vakin yfir velferð
heimilisins með sínum miklu hæfileikum og dugn-
aði.
Hans var bóndi og málefni bænda voru honum
hugstæð, en hann vann mikið utan heimilis og
kynntist snemma kjörum daglaunamannsins, og
kjör hans sem einyrkja stóðu nær kjörum verka-
manna en nokkurra annarra. Hann taldi því
samstöðu íslenskra smábænda og verkamanna
eðlilega, og hagsmuni þeirra gagnkvæma. Þetta
leiddi til þess að hann fylgdi Sósíalistaflokknum
að málum og síðan Alþýðubandalaginu og starfaði
nokkuð að málefnum á þess vegum. Þetta féll
einnig að áhuga hans á almennum málum, og
þeim viðhorfum hans, að framtíðin byggðist á
velgengni hins almenna manns, en ekki á fjár-
plógsstarfsemi einstakra stétta.
Fjölskyldan og velferð heimilisins átti þó hug
hans allasn, og gat hann þar tileinkað sér viðhorf
Stepans G. „Landið sem mín vígð er vinna
vöggustöðin barna minna."
Erfiði og starf var hlutskipti Hans eins og nærri
má geta um einyrkja með stóra fjölskyldu á
nýbýli. En laun erfiðisins létu heidur ekki á sér
standa. Níu börnum sínum komu þau hjónin til
mikils þroska og menntunar, en samheldni fjöl-
skyldunnar bar gott vitni ánægjulegum heimilis-
háttum.
6
Hans var félagslyndur og hafði yndi af mann-
fagnaði og ferðalögum. Hann ferðaðist all mikið,
bæði hér heima og til annarra landa, sérstaklega
hin seinni árin. Eina ferð held ég að hann hafi
tekið fram yfir aðrar ferðir. Það var ferð til
Kanada. Hjónin fóru þá í bændaför vestur til
Kanada og komu þá m.a. til Albertafylkis á
fyrrverandi heimili Stephans G. Stephanssonar,
skálds og bónda, og var það vafalaust hápunktur
ævintýrisins.
Hans var léttur í máli og skrafhreifinn svo
þægilegt var að umgangast hann. Var því hægt að
segja um hann eins og sagt var um afa hans og
nafna, að manni liði vel í návist hans.
Að sjálfsögðu er margs að minnast frá langri
vegferð, og því ærin ástæða til að þakka samfylgd-
ina og ylja sér við minningarnar. Við Guðrún
þökkum órofa vináttu og hlýja samfundi og
óskum Unni og fjölskyldunni velfernaðar, þar
sem andi manndóms og menningar mun vaka yfir
vötnum eins og jafnan áður.
Guðni Guðnason
t
Þær renna upp stundirnar í lífi okkar. að
systurnar, sorgin.oggleðin, berjast um völdin. Oft
er hart barist, úrslit sér enginn fyrir; sigur
sorgarinnar ýtir gleðinni til hliðar. Dauðinn, sem
táknar lok lífsins hérna megin grafar og í senn
lausn frá löngu sjúkdómsstríði og hvíld þreyttri
sál, er bróðir sorgarinnar. Hún víkur þó brátt úr
húsi, því það verður eftirlifendum huggun, að
langri og erfiðri baráttu er lokið, hvíldin er loks
fengin eftir langan og annasaman dag.
Fimmtudaginn 22. september, um nónbilið, er
ég stóð yfir moldum Hreins Björnssonar, frænda
mt'ns, í Lögmannshlíðarkirkjugarði, andaðist
tengdafaðir minn, Hans Guðnason, áður bóndi á
Hjalla í Kjós, á Landsspítalanum í Reykjavík.
Báðir höfðu þeir ungir verið annálaðir fyrir
líkamsburði og dugnað, háð langa og stranga
baráttu við erfiða sjúkdóma og að lokum lotið í
lægra haldi fyrir manninum með ljáinn. Slík eru
óumflýjanleg ferðalok okkar allra.
Hans Guðnason var fæddur að Eyjum í Kjós
hinn 27. ágúst 1911, elstur 6 barna hjónanna
Guðrúnar Hansdóttur Stephensen og Guðna
Guðnasonar, sem þar bjuggu um áratugaskeið.
Hann var ungur maður 2 vetur á Hvanneyri og
lauk þar búfræðinámi. Síðan vann hann á búi
foreldra sinna. Rétt fyrir stríðið kom ung kennslu-
kona, Unnur Hermannsdóttir frá Glitstöðum í
Norðurárdal, til barnauppfræðslu í Kjósina. Eftir-
leikurinn var eins og í ævintýrinu, þau felldu hugi
saman, bóndasonurinn og kennslukonan, eignuð-
ust bú, í fyrstu í sambýli við foreldra hans. Þegar
börnin voru orðin 9 talsins, reistu þau nýbýlið
Hjalla úr landi Eyja. Þau eru: Guðrún, deildar-
stjóri í Landsbanka íslands, Ragnheiður, tann-
læknir á Akureyri gift undirrituðum, Hermann,
kaupfélagsstjóri á Höfn í Hornafirði, kvæntur
Heiðrúnu Þorsteinsdóttur, Guðni, tæknifræð-
ingur í Reykjavík, Högni, náttúrufræðingur í
Svíþjóð, Sigurður Örn, dýralæknir í Reykjavík,
kvæntur Helgu Finnsdóttur, dýralækni, Helga,
fóstra í Reykjavík, gift Árna Finnssyni, húsgagna-
smið, Erlingur, sem nemur sagnfræði, hans kona
er Auður Ingvarsdóttir og Vigdís, læknir, við
framhaldsnám í Svíþjóð, hennar maður er Róbert
Árni Hreiðarsson, lögfræðingur. Barnabörnin eru
orðin 19.
Á Hjalla bjuggu þau til haustsins 1980 að þau
brugðu búi og fluttu til Reykjavíkur, enda börnin
öll farin að heiman og Hans þrotinn að kröftum
og heilsu.
Þessi stutta upptalning þegir yfir flestu sem
segja þarf, löngum vinnudegi hvíldarlítið um
áratugi, vinnu utan heimilis samhliða búskap.
áhyggjum, erfiðleikum, sem yfirstíga þurfti; hún
þegir yfir baráttunni fyrir brauðinu.
Hans Guðnason hafði ákveðna stjórnmála-
skoðun, alllangt vinstra megin við miðjuna og var
ófeiminn við að láta hana í Ijós. Þjóðerniskennd
hans var sterk og rammíslensk að uppruna,
sprottin úr jarðvegi íslenskrar bændamenningar,
rökrétt afsprengi harðrar lífsbaráttu genginna
kynslóða, nærð á óskinni um efnalegt og andlegt
sjálfstæði. Sturlunga og Njála voru honum kærari
en útlendar fræðikenningar, íhaldssemi og kyrr-
staða eitur í hans beinum. Hann var alla tíð
íslendingaþættir