Íslendingaþættir Tímans - 19.10.1983, Blaðsíða 8
Áttræður
Karvel Ögmundsson
útgerðarmaður í Ytri-Njarðvík
Snæfellskur höföingj á Suðurnesjum varð átt-
ræður 30. september s.l. Sá hefur marga bratta
farið og lítt látið á sjá til skamms tíma, að Elli
kerling hefur lítillega slæmt til hans hrammi, þessa
annars hrausta manns. Fæddur er hann á Hellu í
Beruvík á Snæfellsnesi sunnanverðu 30. sept.
1903, sonur mikilla sæmdarhjóna: Sólveigar
Guðmundsdóttur frá Purkey á Breiðafirði og
Ögntundar Andréssonar frá Einarslóni, sem var
hagyrðingur góður og mælskur vel á mannfund-
um. t skírninni hlaut hann nafnið Karvel, eftir
bróður sínum, sem lést 7 ntánaða gamall, 10
mánuðum fyrir fæðingu hans. Þarna á Útnesinu
undir Jökli ólst Karvel upp í ótrúlegri fátækt, en
við ástríki góðra foreldra og margra systkina,
guðsótta og góða siði, svo vansæla hélst fjarri
heimaranni. Heiðríkja hugans stóð alltaf uppúr
öllu baslinu og brá ljósi og Ijóma yfir „land og fólk
og feðratungu", hversu mjög sem syrti í álinn. Sú
gæfa og það lífsviðhorf hefur fylgt Karvel alla hans
löngu og viðburðaríku ævi, að geta lyft hug í
hæðir, hversu djúpt sem traustir fætur hans hafa
staðið í lífsönn daganna.
„Trúin, mannsins meginstyrkur
megnar öllu að breyta í vil, “
yrkir hann sjálfur í stórmerku kvæði.
Pótt Karvel og systkini hans nytu leikja sem
önnur börn, og á frjórri hátt í sinni fátækt með
legg og skel en nú tíðkast á ofhlöðnum nægta-
brunni velferðarþjóðfélagsins, kölluðu önn og
alvara lífsins hann sem barn til starfa. Ogsnemma
var pilturinn efnilegur; fullgildur róðramaður
innanvið fermingu, formaður og bátseigandi þegar
á æskuskeiði og vetrarformaður. (sérstakt heið-
ursheiti), 19 ára gamall. Allt þetta var áreiðanlega
ekki heiglum hent undir Jökli á þeim tíma, eins
og allt var í pottinn búið. En gæfa fylgdi
athöfnum; „Guð í hjarta, Guð í stafni, gefur
fararheill.“ Það mun Karvel fúslega viðurkenna
og ekki fara dult með. Og „þótt sorgin gleymi
engum", er ekki sama, hvernig henni er mætt.
Aldrei hefur neitt svo vitað sé, haggað staðfestu
og sálarstyrk Karvels. Æðrulaus og ákveðinn hefur
hann gengið á „sitt gólf", hvort sem það bifaðist
eður ei. Slík manngerð er hvorki Itkleg til að
hlaupa á sig né gefast upp.
Eftir lífsreynslu og lífsfyllingu bernsku og æsku,
tekur svo viðburðaríkur æviferill á sjó og landi;
* stýrimennska og skipstjórn, heima og heiman. Og
eftir að Karvel „tekur pokann sinn" og stígur á
land að mestu, bíða hans ótrúlega fjölþætt
verkefni á mörgum sviðum. Um alltyþað má lesa
í nýútkomnum „Æviskrám samtíðarmanna". Vís-
ast hér með til þess.
í sem fæstum'orðum má segja, að Karvel hafi
8
þegar í land var komið, atvinnulega séð snúið sér
að eigin útgerð og fiskverkun, upphaflega í félagi
við Þórarin bróður sinn. Jafnframt og samtímis
fór hann þó að taka öran og sívaxandi þátt í
opinberum sveitarstjórnarmálum - lengi oddviti -
og margs konar hagsmunasamtökum stéttar-
bræðra sinna og almennings, að ógleymdum
mörgum þáttum í félagslífi á öðrum sviðum
mannlegra samskipta. Þarna valdist Karvel alltaf
strax eða fljótlega til forystu, oftast langrar
stjórnarsetu - ósjaldan í marga áratugi. Sýnir allt
það, hversu mikið var í manninn spunnið, og
hvílíks trausts hann hefur notið meðal samferð-
armannanna.
I þessu sambandi get ég ekki stillt mig um að
víkja að einu harla sérstæðu í sambandi við Karvel
Ögmundsson. sem oft og lengi hefur vakiö athygli
og jafnvel furðu ýmsra manna. gott ef ekki
beinlínis hneykslanir, og kannski jafnt bæði
samherja og andstæðinga: Þótt Karvel sé gallharð-
ur cinstaklingshyggjumaður - og sjálfstæðismaður
í þokkabót! - er hann jafnframt einlægur félags-
hyggjumaður, sem aldrei hefur lokað augunum
fyrir gildi og mætti heilbrigðra samvinnusamtaka
og samvinnustarfs. Þess vegna hefur Karvel
áratugum saman setið í stjórnum félaga og
fyrirtækja, sem samvinnuhreyfingin hefur beitt
sér fyrir til léttis lífsbaráttu fólksins í landinu, og
ástundað frekar að hafa frið við Guð og sam-
viskuna en þröngsýni og ofstæki flokkspólitíkusa
til „hægri" og „vinstri".
Karvel Ögmundsson hefur síðari hluta ævinnar
hlotið margvíslega opinbera viðurkenningu fyrir
frammistöðu sína í lífinu. Fyrsti heiðursborgari
síns tillölulega unga bæjarfélags - Ytri-Njarðvík-
ur, - var hann kjörinn einróma á 75 ára afmæli
sínu, og Riddarakross hinnar íslensku Fálkaorðu
var á hann festur af forseta lýðveldisins litlu síðar.
A.m.k. tvívegis hefur Karvel verið sæmdur heið-
ursmerki Sjómannadagsins; Keflavíkur 1968 og
Hellissands 1976. Þykir mér ekki ólíklegt, að
honum þyki einna vænst um þá viðurkenningu,
því í söltum sjávaröldum liggja rætur lífs hans
öðrum þræði og sjómannsævi hefur hann sannar-
lega lifað. En mest um vert alls er þó það hlýja
hugarþel, sem honum hefur auðnast að ávinna sér
í samskiptum sínum við aðra menn, sakir góðvild-
ar og drenglyndis.
Hátt á áttræðisaldri kemur Karvel, þessi veður-
bitni rnaður utanúr argaþrasi lífsins, jafnvel
kunningjum sínum á óvart með því að hefja
útgáfu æviminninga sinna. Kunnugir vissu að
vísu, hversu prýðilega hann var máli farinn í ræðu
og riti, en að. hann birtist allt í einu sem afburða
ævisöguritari, hefði víst fáa grunað. En sjón er
sögu ríkari: þau tvö bindi sjálfsævisögu hans, sem
þegar eru komin út, hafa hlotið'hina lofsamlegustu
viðurkenningu dómbærra manna, svo frábær
eru þau að frásagnarsnilld. Allir, sem hafa lesið
þakka fyrirheit um framhald og hlakka til að
„fá meira að heyra“ frá þessum snjalla söguntanni,
sem langa ævi hefur staðið í ströngu á öðrum
sviðum en bókmennta. Og sýnir það m.a. fjöl-
hæfni og andlegt þrek höfundar.
í einkalífi sínu hefur Karvel verið gæfumaður.
þótt sorgarský hafi svifið yfir, enda mikill og
kærleiksríkur heimilisfaðir. Fyrri konu sína, Önnu
Oddgeirsdóttur frá Grundarfirði, missti hann árið
1959 og tregaði mjög eftir fullra 30 ára sambúð.
Seinni kona Karvels var Þórunn Maggý Guð-
mundsdóttir úr Keflavík. Með þessum myndar-
konum eignaðist hann 8 mannvænleg börn og ól
auk þess upp 5 fósturbörn.
Karvel Ögmundsson er eftirminnilegur maður;
Ijúflyndur og lágmæltur er hann hversdagslega.
hreykir sér hvergi - manna háttvísastur. En
þrekið og úthaldið, kjarkurinn og karlmennskan.
leyna sér ekki - hvorki á sjó né landi - hvenær sem
á reynir. Slíkra er gott að minnast og af að vita.
Á þessum merku tímamótum í ævi Karvels. fylgja
honum einlægar árnaðaróskir um friðsælt, frjótt
og fagurt ævikvöld.
Baldvin Þ. Kristjánsson.
íslendingaþaSttir