Íslendingaþættir Tímans - 02.11.1983, Blaðsíða 6

Pórhallur Friðriksson
í Skógum 70
Þórhallur Friðriksson. staðarsmiður og öku-
kcnnari í Skógum fæddist á Rauðhálsi í Mýrdal
hinn 4. nóv. 1913, sonur hjónanna Þórunnar
Sigríðar Ocídsdóttur og Friðriks Vigfússonar. scnt
þar Irjuggu um árahil. Þau hjónin á Rauðhálsi
cignuðust sautján börn og komust fjórtán þeirra
til l'ullorðinsaldurs. Hafa þcssi systkin rcvnst hið
mcsta dugnaðar- og manndómsfólk hvar scnt þau
hafa haslað scr völl á fjölbrcytilegum sviðum
þjóðlífsins. Er þ\ í augljóst að stofninn cr traustur
og vcgancstið ósvikið. er þau hlutu í arf frá
foreldrum og forfcðrum.
Stcfáns Benediktssonar í Hæðunt í Skaftafelli.
Þeirra börn urðu fjögur og var hinn látni þeirra
elstur. Næsturhonum kom Bencdikt (1903—1975),
cn hann starfaði öll stn manndómsár hjá Tollend-
urskoöunarskrifstofunni í Rcvkjavík. Guðlaug
(1906-1977) einkasystir þcirra var þriðja í röð-
inni, en yngstur er Ragnar bóndi í Skaftafelli,
sem cr landsmönnum löngu kunnur fyrir störf sín
sem þjóðgarðsvörður.
Undirritaður hitti fyrst þetta sómafólk í maí-
mánuöi 1945, þegar. Ragnar kom honum á hesti
frá flugvellinum á Fagurhólsmýri til Hæða í
Skaftafelli. Þá stóðu þau á hlaðinu til að bjóða
borgarbarnið vclkomið þau Guðlaug, Jón og faðir
þejrra Stefán, sem studdist fram á birkistaf úr
skóginúm, enda orðinn gamall og gigtveikur.
Guðlaugu, sem við kölluðum Lullu, man ég helst
fyrir góða matrejðslu ogbakstur, I sælgætisleysinu
þóttu smákökur hennar úr kókósmjöli hreint
afbragð. Hún átti til að vera þunglynd á köflurn,
cn þcss utan var Lulla ræðin og skemmtileg. Hún
hleypti eiginlegá ckki heimdraganum fyrr cn eftir
fcrtugt og lcst hér fvrir suiinan eftir langvarandi
veikindi.
Stefán faðir þeirra var mikill öðlingur og átti til
að brcgða á lcik með ungviðinu. Þegar ég fékk
mér birkistaf og þóttist vera gigtveikur eins og
hann, þá clti hann mig gjarnan með sinn staf á
lofti og lét sem hann væri mikið reiður. I leikslok
hló hann syo dátt, að tárin trilluðu niður kinnarn-.
ar.
Ragnari kynntist ég best, enda sinnti hann mér
mest. Að öllurri öðrum ólöstuðum hefur mér þótt
eina mesta vænt um Jón af öllum ntönnum um
mína daga. Hann var fríöur og góður, skynsamur
og aðgætinn, kærleiksríkur og óhrekkvís, Ijóð-
elskur og söngvinn, gamansamur og svo mikið
náttúrubarn, að flest virtist leika í höndunum á
honum.
Þrátt fyrir allá sína kosti kvæntist Jón aldrei.
Hann fór til höfuðborgarsvæðisins skömmu fyrir
1930 og stundaðí smíðar hjá Reykdal í Hafnar-
firði, en þar var ein sú fyrsta rafstöð, sem í gang
fór hér á landi. Seinna gerðu þeir bræður sér
rafstöð í bæjarlæknum í Skaftafelli. Jón dvaldi um
tveggja ára skeið fjarri átthögum og lét vinnuna
sitja í fyrirrúmi. Til að mynda stóðu lengi tvö
bárujárnsklædd timburhús skammt fyrir austan
Hvcragerði og voru þau eins á að líta, en þar hafði
6
Friðrik á Rauðhálsi tell frá um aldur fram árið
1916. Voru þá elstu börnin komin um tvítugt, en
mörg enn í bernsku. Ekki var þá unnt að halda í
horfinu mcð búskapinn, svo að systkinin dreifðust
í vist ogvinnu í ýmsar áttir. ÞórunnSigríðursettist
að um sinn hjá ættingjum í Pétursey oghafði með
sér þrjú barnanna. í þeim hópi var Þórhallur, þá
á fjórða ári. Hann ólst svo upp í Pétursey til
tvítugsaldurs. Hefur hann alltaf talið þar sitt
æskuheimili og borið sérstakan hlýhug til frænd-
fólks síns þar.
Móðir Þórhalls og sum systkini hans fluttust til
Jón verið að verki. Nú hefur a.m.k. annað þeirra
verið rifið.
Til allrar hamingju fyrir Jón og okkur, sem
dvalið höfðum lengur eða skemur í Skaftafelli,
hvarf hann heim aftur á vit þess ægifagra vist-
heims, er hann unni svo heitt. Þar lifði Jón í
kærleiksríku samspili við tilveruna og naut þess að
vera hluti sköpunarvcrksins.
Það var ómetanlegt fyrir ungan dreng að
kynnast Jóni og mega sjá jurta- dýra- og steinarík-
ið með augum hans. Það var líka ómetanlcgt að
læra til verka hjá slíkum manni á meðan enn var
búið með gamla laginu í sveitinni án vélknúinna
heyvinnslutækja. A rigningardögum voru helstu
Ijóðskáld Islendinga kynnt í skemmunni og hrynj-
andin féll vel að sveiflum hverfisteinsins hjá Jóni,
þegar hann lagði á ljáina. Tæki hann sér hvíld fékk
sveinninn ungi að syngja lítið lag úr skólaljóðum
og þá lyngdi Jón stundum aftur augum og ekki ■
annað að sjá, en honum þætti flutningurinn
góður. Var þetta svo örvandi, að stundum tók
sveinninn aukalag óbeðinn. Annars var svona
söngur aðcins hvursdags. Eftir hádegisverð á
sunnudögum var oft gengið til stofu og hlustað af
uppundnum grammifóni á Elsu Sigfúss syngja
tregblandna söngva eins og „Þess bera menn sár
um ævilöng ár, sem aðeins var stundarhlátur",
„Þeim gleýmist oft er girnast söng og dans að
ganga hljótt hjá verkamannsíns kofa" eða „Nú
ríkir kyrrð í djúpum dal“. Rómantíkin og ástin til
lífsins og tilverunnar átti hugi okkar á þessum
stundum. Allt var svo eðlilegt þar sem túlkurinn
,var Jón.
Nú ríkir kyrrð yfir djúpum dal í huganum. sem
fullur er þakklætis til þessa einstaka vinar, sem
horfinn er af sjónarsviðinu þó minningin um hann
máist seint.
Örugglega fylgja hlýjar hugsanir frá öllu frænd-
fólki mínu til Jóns, þegar hann að lokunt yfirgefur
Skaftafell. Þangað verður ekki eins að koma.
Það virðist eðlilegast að kveðja Jón með Ijóði
og er það tekið að láni hjá Davíð frá Fagraskógi.
,Sú jörð á réttiim, kröftt til krafta minna,
sem keimdi mér, snauðit bartti, að lutgsa og vinna,
og aldrei vega vorkwmsemd eða leiði
að vökulum bónda, sem ræktar sína heiði. “
Blessuð sé minning Jóns Stefánssonar.
Hrafn Pálsson.
Vestmannaeyja og þangað lá einnig leið hans að
nokkru. Var hann ýmist þar eða heima í Pétursey
upp úr tvítugsaldri. Stundaði hann margvísleg
störf og þótti snemma liðtækur og röskur í besta
lagi. Meðal annars gerði hann út vörubíla ásamt
Þórarni Sigurjónssyni, uppeldisbróður sínum, og
önnuðust þeir félagar vöruflutninga og bifreiða-
viðgerðir um árabil.
Rösklega hálfþrítugur, árið 1939, kvæntist Þór-
hallur Elínu Þorstéinsdóttur frá Holti í Mýrdal.
hinni ágætustu konu.' Þau hafa .etgnast fjórar
dætur. Jóhönnu. Þóru.,Þórunnr. Iðu Brá ogMargréti.
sem nú eru allar uppkomnar og miklar myndar,-
stúlkur. Þau Þórhallur og Elín áttju fyrst heima
hjá tengdafólki sínu í Nikhól og síðan úti í
Vestmannaeyjum í nokkur ár.
Þegar hafist var handa við að reisa Héraðsskól-
ann í Skógum sumarið 1946, réðst Þórhallur
þangað til smíða. enda hafði hann þá lært þá iðn.
Vann hann þar upp frá því meðan byggingin stóð
yfir og eftir að skólinn tók til starfa haustið 1949
hélt hann áfram að vinna sem staðarsmiður í
Skógum. enda var í mörg horn að líta við að koma
þessum nýju húsakynnunt í nothæft ástand. Þá
reistu þau Þórhallur og Elín sér sitt eigið hús í
Skógum árið 1952 og hafa átt þar gott og fagurt
heimili æ síðan.
Eftir að ég réðst að Skógum haustið 1954 var
Þórhallur einn þeirra manna sem ég kynntist fyrst.
Fann ég fljótt að hann var ntaður sem gott var að
■ leita til. lagtækur. úrræðagóður og hjájpsamur.
Við vorum síðan nágrannar og nánir samstarfs-
menn í rúmlega tvo áratugi og fór ætíð vel á meö
okkur. Það var í mörg horn að líta um viðhald og
viðgerðir í stórum héraðsskóla. svoað alltaf hafði
Þórhallur ærin verkefni. Þá bættist það við að
reisa þurfti nýjar byggingar í Skógum og stjórnaði.
Þórhallur einnig þeim framkvæmdum. Fórst hon-
um það allt vel úr hendi hvort sem um var að ræða
sundlaug. heimavistarhús. íbúðarhúseða eitthvað
annað.
íslendingaþættir