Íslendingaþættir Tímans - 16.11.1983, Blaðsíða 5

u NG
Ólafur S. Magnússon
Fæddur 18.07. 1918
Dáinn 18.10. 1983
Miili ofanritaðra dagsetninga eru rúm 65 ár.
Hálfsjötugur lést vinur minn og gamall félagi,
Ólafur S. Magnússon, kennari við Lækjarskólann
í Hafnarfirði síðustu þrjá áratugina eða nálægt
því. Mér finnst Ólafur hafa dáið um aldur fram.
Hér féll maður sem skilað Itefur drjúgu ævistarfi,
og mun betur að því vikið síðar í þessari
minningargrein. Hann var hugsjónamaður. Mér
er bæði Ijúft og skylt að minnast Ólafs S.
Magnússonar við leiðarlokin. Ég mun fyrst og
síðast minnast hans sem óvenju vökuls hugsjóna-
manns. Kennslu hans í grunnskóla, sem hann
stundaði yfir fjörutíu ár. kann ég lítt frá að greina.
Um það munu aðrir fjalla, sem meiri kunnugleika
hafa þar á. Þó veit ég, að hann hefur þar verið
samviskusamur, líkt og við annað sem hann tók
sér fyrir hendur.
Óiafur Sigmar Magnússon, eins og hann hét
fullu nafni, var innfæddur Reykvíkingur. Voru
foreldrar hans Magnús Jónsson sjómaður og kona
hans Margrét Einarsdóttir. Magnúsi man ég eftir
sem öldruðum manni og illa förnum af gigt eða
kölkun í mjöðmum. Hann var einn af þeim, sem
af komst, er togarinn Skúli fógeti strandaði við
Reykjanes fyrir hálfri öld. Margréti, móður Ólafs,
man ég ei eftir, en hún lést 1947, sjötug að aldri.
Ólafur var snemma námfús. Hann nam við
kvölddeild Gagnfræðaskólans í Reykjavík vetur-
inn eftir ferminguna. Við Alþýðuskólann í
Reykjavík stundaði Ólafur svo nám 1935-36. En
nokkuð samtímis tók hann að leggja stund á nám
í alþjóðamálinu esperanto hjá meistara Þórbergi
- þeim eldhuga. Mátti segja, að snemma beygðist
þar krókurinn til þess sem verða vildi hjá Ólafi.
En alla ævi síðan var hann með hugann við
framgang þessa merkilega tungumáis. Framhalds-
nám í esperanto stundaði Ólafur svo hjá Ivan H.
Krestanoff 1938. Var hann þá þegar, tæplega
tvítugur aðeins, orðinn með lærðustu esperantist-
um hérlendis. Og lengi er hægt að bæta við sig í
flestri kunnáttu. Ólafur tók kennarapróf í esper-
antó í Helsingör 1946. Mun það fátítt meðal landa
vorra. Hér var fyrst og fremst um hugsjónamál að
ræða, en ekki brauðstrit eða Ieið að því marki.
Ólafur vissi, að til þess að geta lifað og unnið að
h'fvænlegu starfi þurfti hann að afla sér sér-
menntunar á einhverju sviði. Hann lagði á
kennarabrautina og lauk prófi frá Kennaraskóla
íslands vorið 1939. Var kennsla síðan aðalstarf
hans, lengst í Hafnarfirði, eins og fyrr sagði.
Einnig var hann kennari í Reykjavík og skólastjóri
> Vík í Mýrdal í 5 ár. 1948-53.
Fundum okkar Ólafs bar fyrst sarnan haustið
1945, er ég gerðist félagsmaður í esperantistafé-
laginu Auroro. Félag það stofnaði Ólafur, ásamt
nokkrum áhugasömum esperantistum. Var hann
lengi formaður þess, eða um aldarfjórðung
samtals. Þegar þetta var, var Ólafur formaður
•slendingaþættir
félagsins og brennandi í andanum. Fundir voru
haldnir öðru hvoru, lengst af í Aðalstræti 12. Man
ég marga áhugasama félaga þar, eins og Ólaf Þ.
Kristjánsson, Ingimar Óskarsson, Árna Böðvars-
son og Guðrúnu Einarsdóttur frá Skeljabrekku,
en hún kenndi mér fyrstu orðin í málinu. Of langt
mál yrði að telja upp alla þá eperantista, karla og
konur, sem þarna blönduðu geði og ræddu saman
á esperanto, hver vitanlega eftir sinni getu. Ég
fann fljótt, að Ólafur S. hafði fullt vald á þessu
tungumáli. Þá þegar tók hann saman ísl. esper-
antó orðasafn, sem mörgum kom að miklum
notum, þótt það væri ekki ríkulega frágengið að
ytra búningi. Vafalaust hefur Ólafur ekki grætt á
útgáfu þess, fremur tapað fé. En honurn var
hugsjónin fyrir öllu: að esperantó yrði eign sem
flestra. Auðveldara tungumál fyrirfinnst ekki á
jarðríki. En auðvitað þarf nokkuð að hafa fyrir
því að læra það. Enginn sem einu sinni hefur lært
þessa tungu, sem raunar er tilbúinn, getur nokkru
sinni gleymt henni. Hann verður ævilangt tengdur
henni. Eftir því sem kunnáttu minni þokaði áfram
í málinu, tók ég að sækja fundi Auroro tíðar og
þá um leið jukust kynni okkar Ólafs. Maðurinn
var þéttur á velli og þéttur í lund.
Gegnum hreyfinguna eignaðist ég marga ágæta
vini, og vár Ólafur S. þar í fremstu röð. Ég var
eitt sinn á námskeiði í esperantó er hann hélt fyrir
almenning. Þá kynntist ég honum sem kennara.
Og ég verð að segja það, að þolinmóðari og
áhugasamari kennara hef ég vart kynnst. Margir
þeirra, sem nú bera hreyfinguna uppi, voru
nemendur Ólafs þarna og á fleiri námskeiðum,
sem hann hélt í málinu. Hann starfrækti bréfa-
námskeið í esperantó um árabil og þýddi og samdi
kennslubréfin. Fyrirfélagssamtök íslenskra esper-
antista var Ólafur síðstarfandi. Hann var mcðrit-
stjóri rits, er Samband ísl. esperantista gaf út og
nefndist Voco de Islando: Rödd íslands og kom
út í tveimur áföngum, 1949-50 og 1958-60. Birtist
þar talsvert efni, er Ólafur stóð að. Hann þýddi
margar úrvals smásögur eftir ísl. höfunda á
esperanto. Hann ferðaðist mikið á þing esperant-
ista, sem haldin eru árlega, hér og hvar í
heiminum. Stærsti draumur Ólafs og annarra ísl.
esperantista rættist, er62. Alþjóðaþingersperant-
ista var haldið í Reykjavík sumarið 1977. Var
Ólafur þar sjálfkjörinn foringi. Hann var ritari
undirbúnings- og framkvæmdanefndar þingsins.
Sýnir það, hvílíkt traust menn báru til hans. Það
var líka óhætt. Áreiðanlegri mann var vart hægt
að hugsa sér. Mót þetta sótti mörg hundruð
manns, víðsvegar að úr heimnum. Esperantistar
eru alls staðar, þótt það sé nokkuð misjafnt eftir
löndum. Meðesperantókunnáttunniá íslendingur
auövelt með að ræða við Kínverja. Báðir standa
þarna jafnt að vígi. Hvorugur þarf að beygja sig
fyrir tungumáli hins, eins og oft vill verða. Slíkt
er vitanlega stórkostlegt.
Fyrsta landsmót esperantista hér á landi var
haldið í Háskólanum haustið 1950. Þar var Ólafur
svo sannarlega í forystusveit, þótt hann væri ekki
forseti sambandsins. Það var Halldór Kolbeins,
prestur t' Vestmannaeyjum. Persónulegasta sam-
band okkar Ólafs S. verð ég að telja það, er við
þýddum saman bók sumarið 1950. Það var
hásumar og við fengum ekkert að gera í höfuð-
staðnum, en kennaralaunin nægðu þá ekki til
framfærslu ein sér. En Ólafur var ekki ráðalaus.
Hann spurði mig, hvort við gætum ekki þýtt
saman cinhverja fræga sögu, er þýdd hefði verið
á esperantó. Ég sló til og Ólafur fann á Lands-
bókasafninu söguna Vendetta (Blóðhefndin), eft-
ir Honoré de Balzac. Verkinu höguðum við
þannig, að Ólafur hafði bókina í hendi sér og lá
þá aftur á bak á legubekk, en ég skrifaði niður og
hagræddi málinu eitthvað. Ekki töluðum við
annað mál en esperantó meðan á þessu þýðingar-
starfi stóð. Allur júlímánuður fór í þetta. Hófum
við að vísu þýðingarnar ekki fyrr en að loknum
hádegismat dag hvern, en vorum síðan að fram
undir kvöldmat. Að þýða bók, svo að vel fari, er
ekkert áhlaupaverk. Nánar tiltekið unnum við að
þessu >' herskála einum nálægt Hálogalandi.
Móðir mín átti herskálann og áttum við hjón, með
ungan son, innhlaup hjá henni meðan leitað var
að betra húsnæði. Mér fannst gaman að vinna með
Ólafi. Hann var dálítið spaugsamur. En hvernig
fór svo um þessa þýðingu okkar, sem Ólafur átti
vitanlega miklu meira í en ég? Loks árið 1958 kom
hún út hjá Leiftri. Þýðingarlaunanna var nokkuð
langt að lu'ða. Þá fengum við 2000 krónur hvorl
Til þess að gera lesendum þessarar minningar-
greinar nokkra grein fyrir esperantó, skal þetta
skráð: Esperantó er hugsað sem alþjóðlegt hálp-
armál. Það er einfalt í byggingu. Höfundur
málsins var pólskur gyðingur, Ludvig Zamenhof
að nafni. Hann fæddist árið 1859 og lést 1917.
5