Íslendingaþættir Tímans - 23.11.1983, Page 2

bandsins. Var fulltrúi þess hér í allmörg ár og sótti
nokkur þing þess í ýmsum löndum. Hann var
ritari undirbúningsnefndar 62. Alþjóðlegs þings
esperantista sem haldið var í Reykjavík 1977.
Ólafur var kennari að mennt, lauk kennaraprófi
1939. Svo vildi til að þessi fyrrverandi kennari
minn og ég áttum eftir að verða bekkjarbræður er
við stunduöum báðir nám í framhaldsdeild
Kennaraskóla íslands 1970-1971. Minnist ég góðs
samstarfs við Ólaf þá eins og endranær.
Ólafur átti með vissum hætti heimilishamingju
sína esperanto að þakka. Hann og kona hans,
Gerda Harmina (fædd Leussink) frá Lochem í
Hollandi kynntust vegna kunnáttu beggja í
alþjóðamálinu. Börn þeirra tvö, Margrét Sólveig
og Einar ásamt tengdabörnum og barnabörnum
eru nú Gerðu til styrktar á erfiðum stundum.
íslenskir esperantistar, sem notið hafa samstarfs
við heiðurshjónin, Gerðu og Ólaf, og gestrisni á
heimili þeirra, bera fram þakkir á þessari stundu.
Daginn áður en Ólafur lést fékkst hann við að
þýða 36. kaflann í Njáls sögu. Þar er stórt höggvið
eins og víðar í þeirri bók. Nú hefur stórt skarð
verið höggvið í raðir íslenskra esperantista og
verður vandfyllt. En Ólafs S. Magnússonarverður
ekki minnst á verðugri hátt en með öflugu starfi
hreyfingar okkar.
Gerðu, börnum hennar, tengdabörnum og
barnabörnum vottum við dýpstu samúð.
Hallgrímur Sæmundsson
form. Islenska esperantosambandsins
Á kveðjustundu hvarflar hugurinn til liðinna
ára, stríðsáranna 1939-45. Á tímum þess hildar-
leiks kynntumst við Ólafur S. Magnússon fyrst,
höfðum báðir hrifist af þeirri hugmynd að þjóðir
heims ættu að taka upp eitt sameiginlegt hjálpar-
mál sem engin þeirra gæti eignað sér öðrum
fremur.
Ólafur hafði lært esperanto á unglingsárum
sínum, fyrst á námskeiði hjá Þórbergi Þórðarsyni
og síðan hjá Ivani H. Krestanov frá Búlgaríu sem
hér var á ferð skömmu fyrir stríð. Nú var Ólafur
orðinn virkur félagi í alþjóðasamtökum esperant-
ista sem þá höfðu aðsetur sitt í London, en á
þessum tímum áttu hugsjónir eins og alþjóðlegt
og hlutlaust hjálparmál ekki upp á pallborðið hjá
stjórnendum heimsins - og eiga raunar ekki enn.
í ríki foringjans þýska var alþjóða- og jafnréttis-
hyggja á borð við þá sem esperanto boðar að
sjálfsögðu bönnuð, og í raun einnig í stórveldinu
sem stóð mest í nasistum.
Það var á þessum tímum sem Ólafur, þá ungur
kennari í Reykjavík, var nægilega bjartsýnn til að
hefja á ný merki esperantohreyfingarinnar á
íslandi, semja og gefa út á eigin spýtur bréfanám-
skeið í esperanto, sannfærður um að innan
skamms ætti eftir að birta til í samskiptum þjóða
þegar skipt hefði verið um forystu. Slík bjartsýni
var alla tíð einkenni Ólafs, enda vann hann
alþjóðamálshugsjóninni alla ævi, þegar tóm gafst
frá kennslu og öðrum daglegum skyldustörfum.
Síðasta fund esperantista sótti hann fyrir tveim
vikum í Esperantistafélaginu Aúroro í Reykjavík.
Hann var stofnandi þess félags, safnaði á
stofnfundinn í apríl 1944 nemendum sínum og
2
nokkrum öðrum sem til náðist. Hann var fyrsti
formaður þess og driffjöðrin árum saman - „la
motoro" eins og einhverjir erlendir gestir orðuðu
það, en þeir hafa margir komið á félagsfundi og
verið víða að. Heima hjá Ólafi í Bergstaðastræti
30 B mátti kalla miðstöð hreyfingarinnar hérlend-
is. Þá bjó hann hjá foreldrum sínum, Magnúsi
Jónssyni sjómanni frá Eyrarbakka og Margréti
Einarsdóttur frá Stokkseyri.
Magnús var einn þeirra tíu manna sem björguð-
ust af tuttugu og fimm manna áhöfn þegar
togarinn Jón forseti fórst á Stafnesi í febrúar 1928.
Á heimili þeirra Margrétar og Magnúsar var gott
að koma. - Eftirlifandi systir Ólafs er Sólveig Jóna
húsfreyja á Húsatóftum á Skeiðum, en þriðja
barnið, Sigríður, dó tveggja ára.
Ólafur ferðaðist töluvert erlendis og notaði þá
esperanto eftir þörfum, þótt hann hafi að sjálf-
sögðu verið fullfær í fleiri málum. í einni slíkri
ferð kom hann til Hollands og sagði þar frá íslandi
á fundi esperantista í smábænum Lochem. Þar var
þá stödd ung stúlka, Gerda Leussink, sem fylgdist
af athygli með þessari frásögn um eyjuna norður
í höfum. Hjá henni vaknaði áhugi á landi og þjóð,
og af þeim áhuga spruttu síðar kynni sem leiddu
til þess að þau Gerða gengu í hjónaband 1953.
Hjónavígslan fór fram í Vestmannaeyjum, á
esperanto. Þar þjónaði þá sr. Halldór Kolbeins,
forseti Sambands fslenskra esperantista, en Ólafur
var þá ritari þess, hafði verið helsti frumkvöðull
að endurstofnun þess 1949. Að öðru leyti cru störf
Ólafs fyrir esperantohreyfinguna rakin nánar í
öðrum minningargreinum.
Að sjálfsögðu var heimilismál þeirra Gerðu
fyrst í stað eingöngu esperanto. Hún lærði þó
brátt móðurmál hans og gat fljótlega talað við
tengdaföður sinn sem þá var í heimilinu hjá þeim,
en hann lést 1964. Heimili jxirra var alla tíð í
Reykjavík, fyrst í Hamrahlíð 9, en nú eina tvo
áratugi að Skálará, Blesugróf hér í bæ. Þessi
umskipti á högum Ólafs urðu að sjálfsögðu til að
styrkja tengslin við esperantohreyfinguna, þótt
nú kölluðu fleiri skyldur að.
Börn þeirra eru tvö, Margrét og Einar, og hafa
bæði stofnað eigið heimili. Maður Margrétar er
Dominador Libungan og búa þau í Bandaríkjun-
um. Dætur þeirra eru tvær, Berglind Gerða níu
ára og Lisa Anne sex ára. Þau Ólafur og Gerða
dvöldust um tveggja mánaða skeið hjá þeim sl.
sumar. Sökum starfa manns síns verður Margrét
hér heima á íslandi með telpurnar nú í vetur Þær
mægður voru komnar til landsins nokkru áður en
Ólafur veiktist nú og telpurnar byrjaðar að læra
íslensku hjá afa sínum. Sambýliskona Einars er
Jónína Margrét Davíðsdóttir og eiga þau tvo
drengi, Hafstein Þór og Nóa Stein.
Samvistin við fjölskylduna verður stoð Gerðu á
komandi vetri. En vandamönnum og vinum er
gott að minnast góðs drengs þar sem Ólafur var.
Árni Böðvarsson
Mánudaginn 24. október sl. var útför Ólafs
Sigmars Magnússonar gerð frá Fossvogskapellu,
en hann varð bráðkvaddur þriðjudaginn 18.
október sl.
Ólafur var ekki kvellisjúkur um dagana og telja
mátti þá daga á fingrum sér sem hann hafði verið
frá störfum vegna lasleika. Hann var óvenjulega
hraustur og framúrskarandi stundvís og samvisku-
samur í starfi.
Okkur samkennurum hans og öðru samstarf-
sfólki við Lækjarskóla í Hafnarfirði kom mjög á
óvart hversu andlát hans bar brátt að. Glaðan og
reifan kvöddum við hann í vor við skólaslit. Þau
seinustu sem hann hugðist vera við, því að hann
hafði sagt starfi sínu lausu, dregið skip sitt í naust,
eftir langan kennaraferil. Hugði hann sér gott til
glóðarinnar að leggja út á nýjar brautir og rækta
áhugamál sín, einkum á sviði esperantó, en tunga
sú var hans aðaláhugamál og hugsjón, og tröllatrú
hafði hann á því að sú stund -kæmi um síðir að
þessi snilldarlega tilbúna tunga Zamenhofs yrði í
raun tunga gjörvallar heimsbyggðarinnar. Þegar
sú stund rynni upp, mætti fyrst gera ráð fyrir því
að örþreytt og stríðshrjáð mannkyn öðlaðist frið
og lifði í sátt.
Esperantó var heimilismál Ólafs og konu hans,
Gerðu Harminu, en hún er hollensk að ætt og
uppruna, foreldrar hennar voru Jan Peter Leuss-
ink múrari, Lochen, Hollandi, og kona hans,
Gerda Harmina, f. Wessels. Alheimstungan esp-
erantó átti mestan þátt í fyrstu kynnum þeirra
Gerdu og Ólafs. Framgangur þessa tungumáls var
þeim báðum mikið hjartans mál og börn þeirra
tvö, Margrét Sólveig, f. 1954 og Einar, f. 1957,
drukku í sig alheimsmálið með móðurmjólkinni.
Athygli vakti það á sinni tíð, að fyrsta hjónavígsia
hér á landi á esperantó var hjónavígsla þeirra
Gerdu og Ólafs 18. júlí 1953. Á öllum sviðum
reyndist Gerda manni sínum hin besta eiginkona,
stoð og stytta í öllu því, sem hann tók sér fyrir
hendur. Þau hjón voru nýkomin úr Ameríkuför,
þeirri þriðju til þeirrar álfu, þegar Ólafur kenndi
sér nokkurs lasleika. Þau höfðu verið í tveggja
mánaða heimsókn hjá Margréti Sólveigu, dóttur
sinni, sem er gift þar og búsett í Kaliforníu. Úr
þessari för komu þau heim 23. september sl. Við
heimkomuna kenndi Ólafur fyrst þess lasleika,
sem dró hann til dauða 18. októbersl. Hann hafði
þó notið Ameríkuferðarinnar í mjög ríkum mæli
og einskis lasleika fundið til meðan á ferðalaginu
stóð.
Ólafur var um margt óvenjulegur maður,
atorkusamur og kappsfullur að hverju sem hann
gekk og dró ekki af sér, þegar koma þurfti
hlutunum í verk. Þetta þekkjum við sem störfuð-
um með honum í Lækjarskóla. Hinar fornu
dyggðir, stundvísi, reglusemi, sannsögli og strang-
asti heiðarleiki áttu sér djúpar rætur í eðli hans
öllu. Og þótt hugur hans væri mjög bundinn við
esperantó sem alheimsmál og í þeim efnum
hugsaði hann fremur í öldum en árum, gat engan
þjóðhollari mann en hann. íslendingseðli í honum
var sterkt þrátt fyrir alþjóðahyggjuna.
Ungur að árum hófst hann handa við að leggja
stund á esperantó. Hann var aðeins 16 ára
unglingur þegar hann tók að læra það af kappi og
sótti þá esperantónámskeið hjá meistara Þórbergi
Þórðarsyni á árunum 1934-36 og hjá Ivan H.
Krestanov 1938. 1936 settist hann í Kennaraskóla
íslands og var þá aðalhvatamaður þess að Ólafur
Þ. Kristjánsson var fenginn til þess að halda þar
íslendingaþaettir