Íslendingaþættir Tímans - 23.11.1983, Blaðsíða 5
Elín Pálsdóttir
frá Skúmsstöðum
Fædd 9. nóvcmber 1900
Dáin 24. október 1983
Mánudaginn 31. október var jarðsungin frá
Dómkirkjunni í Reykjavík Elín Pálsdóttir frá
Ég votta börnum hennar, stjúpbörnum og
fjölskyldum þeirra og öðrum ástvinum mína
dýpstu samúð. En við eigum öll svo góðs að
minnast um góða konu sem víða skilur eftir sig
stórt skarð.
Guð veri með ömmu minni.
Olga og fjölskylda
Ástvinakveðja
Hvert starf sem er unnið af lieilum hug
veitir hjartanu fögnuð og yl.
Sú hönd sem stjórnast af drengskap og dug
leitar dáðríkra athafna til.
Pœr konur, sem hljóðlátar vinna sín verk
og vaxa þó kjör séu hörð.
Við þœr er öll þjóðin í þakkarskuld,
■þeirra líf er sem gróandi jörð.
I bernsku þú áttir þinn bjarta draum
þínar barnslegu fagnandi þrár.
En lífið er átak við storma og straum,
þótt stundum sé himinn blár.
Pér framtíðin birtist með brekku í fang,
í brattanum lágu þín spor.
Pú sigraðir - vina, þín lund var svo létt,
þar Ijómaði sólskin og vor. -
Og dagarnir veittu þér verkefni mörg,
þú vannstfram á síðasta kveld.
Við starfsgleði þína, jafnvel bifuðust björg,
það var bjart við þinn hugsjóna eld.
En ekkert gat lamað þinn listrœna hug
þótt lífsbrautin öft vœri þröng.
Pú gekkst þína œfi með œsku við hlið
og umvafin Ijóðum og söng.
Pín starfsgleði veitti þér guðlega gjöf,
sem göfgar og bœtir hvern mann.
Hver hugsjón fœr byggt sínar brýr yfir höf,
breytir auðnum í gróandi rann.
Og aldrei var talað um tíma né rúm,
þitt takmark var bjartari sýn.
Af manndóm og kærleika vannst þú Itvert verk
þar vitna um handtökin þín.
Pú varst árdagsins vinur og birtunnar barn
því brosir hver minning í dag.
Og ylur þess liðna vermir áranna hjarn,
vekur ómþýtt og fagnandi lag.
En þeir sem áttu sitt athvarf hjá þér
njóta ylsins, þótl komið sé haust.
I hljóðlátri bœn berasl þakkir til þín
fyrir þolgœði, drengskap og traust.
Valdimar Hólm Hallstað
^lendingaþættir
Skúmsstöðum á Eyrarbakka, ekkja Gunnars Krist
jánssonar, vélstjóra og járnsmiðs, sem í langa tíð
hafði járnsmíðaverkstæði á Mýrargötu 10 í
Reykjavík. Löngum og á stundum ströngum
ævidegi er lokið. Elín fæddist aldamótaárið á
Skúmsstöðum og voru foreldrar hennar hjónih
Páll sonur Páls bónda í Ferjunesi í Flóa, Jónssonar
frá Gáddastöðum á Rangárvöllum, og Jónína
Jónsdóttir, bónda á Skúmsstöðum. Var Jónína af
hinni alkunnu Víkingslækjarætt og má rekja ætt
hennar víða um sveitir Árnessýslu. Elín var eist 7
systkina og lifa enn fjögur þeirra. Tuttugu og
þriggja ára gömu giftist Elín Sigurði Pálssyni frá
Óseyrarnesi og bjuggu þau fyrst í Nesi í Selvogi
og síðan að Laufási á Eyrarbakka. Þeirra sainvistir
urðu skammar því Elín missti mann sinn eftir
tveggja ára sambúð og var hjónaband þeirra
barnlaust. Þá fluttist Elín til Reykjavíkur. Þar
kynntist hún síðari manni sínum, Gunnari vél-
stjóra, og gengu þau í hjónaband 1928. Var
sambúð þeirra hin farsælasta og eignuðust þau
þrjú börn, Sigurð vélstjóra, Kristján prentara og
Unni húsfreyju, sem öll lifa og kveðja nú
ástúðlega móður í hinsta sinn. Gunnar hafði frá
barnæsku stundað sjómennsku í fjörðum vestur
en flutt til Reykjavíkur og lokið vélstjóra- og
járnsmíðanámi hjá Ólafi Jónssyni, sem eldri
Reykvíkingar nefndu gjarnan Óla galdramenni
vegna kunnáttu hans og leikni í meðhöndlun
þeirra maskína, sem útgerðarmenn voru að setja
í báta og skip á fyrstu áratugum aldarinnar.
Gunnar reyndist meistaranum ekki síðri í þeirri
kúnst, og gerðist hinn mesti völundur í allri
vélsmíði og svo fór að hann keypti verkstæði og
hús meistara síns, rak síðan lengst af verkstæðið
að Mýrargötu 10 og bjó þar einnig með konu sinni
og börnum. Það varð því oft gestkvæmt og
ónæðissamt á heimili þeirra Elínar, því margir
áttu erindi við húsbóndann á öllum tímum
sólarhringsins og tvennt var ætíð til staðar á því
heimili, greiðvikni og lipurö smiðsins, sem úr
hvers kyns vanda greiddi, og gestrisni og ljúf-
mennska húsfreyjunnar, sem aldrei brást þeim
sem að garði bar.
Sjómennskan reyndist of ríkur þáttur í eðli
Vestfirðingsins til þess að Gunnar yndi alfarið við
störf í iandi. Hann var vélstjóri Gottu í hinum
alkunna sauðnautaleiðangri til Grænlands 1929,
sem var í rauninni hin mesta háskáför og munaði
oftar en einu sinni hársbreidd að hið litla skip
slyppi ekki úr greipum hafs og ísa. Á árum
heimsstyrjaldarinnar síðari gerðist Gunnar aftur
vélstjóri á fiskiskipi, sem sigldi með fisk til
Englands og bauð óvopnað kafbátahættum og
ógnum illviðrisnátta birginn. Vélstjórar að störf-
um djúpt niðri í skipi voru einmitl þeir, sem
minnsta lífsvon áttu ef árás var gerð og þótt ágóða
von væri mikil var lífið lagt að veði.
Elín var þannig ein þeirra kvenna sem kvöddu
ástvini sína í upphafi hverrar ferðar án nokkurrar
vissu um að líta þá aftur lífs, en börn og heimili í
þeirra forsjá á meðan. Það er spurn sem vert er
að velta fyrir sér hvorir hafi þurft á meiri kjarki
að halda, þeir sem máttu búast við tundurskeytinu
hverja stund, eða þær sem í landi biðu þess að skip
kæmi af hafi. Hvorugt þeirra hjóna ræddi þessi
mál gjarnan, en frá kunnugum fékk sá sem þessar
línur ritar að vita að Gunnar brast hvorki kjark
né jafnaðargeð, hvort sem hann gekk á hólm við
hvítabirni og hafís norðurfrerans eða sinnti skyld-
ustörfum í vélarrúmi innan um tundurdufl og
kafbáta. Og glaðbeitt viðmót Ellu duldi vel þær
áhyggjur sem sjómannskonan hlaut að stríða við
undir niðri.
Atvik réðu þvf að undirritaður kynntist þeim
Gunnari og Eliu, eins og hún var jafnan nefnd í
vinahópi, á síðari hluta ævi þeirra og var þar tíður
gestur í meira en tvo áratugi. Blómaár Ellu voru
þá gengin hjá en ekki leyndi sér að hún hafði verið
yngri hin fríðasta kona og ætíð var hún kát og
spaugsöm og elskuleg fyrír að hitta, þó heilsa og
þróttur væri á förum. Tónlist var hennar yndi.
Söng hún í fjölmörg ár í kirkjukórum sem ung
stúlka austur á Eyrarbakka m.a. undir stjórn hins
mikla tónlistarvinar sr. Ólafs Magnússonar í
Arnarbæli og í Reykjavík snillingsins dr. Páls
Isólfssonar. Gunnar, mann sinn, missti Elín 1980.
Hann hafði þá fyrir nokkrum árum misst heilsu
sína og orðið óvinnufær. Fluttu þau þá austur að
Selfossi tii Unnar, dóttur sinnar, og tengdasonar,
Varð Elín þá fljótlega að leggjast á sjúkrahús og
bíða í nærri áratug þeirra endaloka sem nú eru
komin. Hve ástúðlegt var með þeint hjónum má
sjá af því að hvern dag, hversu sem viðraði, reyndi
Gunnar að heimsækja konu sína á sjúkrahúsið,
þó heilsa hans sjálfs leyfði það engan veginn, uns
hann sjálfur var allur, en verði endurfundir
handan hafsins dökka þarf vart að efast hver þar
hefur á ströndinni lengi beðið.
Þessum fáu orðum fylgir þakklæti til þeirra
hjóna fyrir liðin ár og innilegar samúðarkveðjur
til syrgjenda. Egill J. Stardal
5