Íslendingaþættir Tímans - 30.11.1983, Blaðsíða 4

Ása Margrét
Aðalmundardóttir
Fædd 5. september 1890
Dáin 9. nóvember 1983
Ása Margrét Aðalmundardóttir, húsfreyja á
Þórsgötu 25 hér í bæ, lést á Landakotsspítala þ.
9. þ.m.,93 ára aðaldri. Vegnahins háa aldursog
heilsuleysis, sem hún hafði átt við að stríða
síðustu misserin sem hún lifði, kom fráfall hennar
fjölskyldu hennar og vinum ekki á óvart.
Ása fæddist 5. september 1890 á Eiði á
Langanesi ogátti Ása þar heimili til ársins 1917 er
hún Giftist Ara Helga Jóhannessyni frá Ytra-Lóni
á Langanesi. Ari hafði lokið prófi frá Gagnfræða-
skólanum á Akureyri og vakti þar á sér athygli
sem mikill námsmaður enda hugði hann á
langskólanám. En vegna heilsubrests varð hann
að hætta námi við Menntaskólann í Reykjavík og
hverfa til heimahaga sinna. Eftir það að Ása og
Ari gengu í hjónaband bjuggu þau um skeið á
Ytra-Lóni á móti Jóhannesi og Þuríði, foreldrum
Ara, en 1930 fluttu þau með börnum sínum, en
þau voru fimm að tölu er upp komust, á Þórshöfn
á Langanesi. Stundaði Ari þar einkum unglinga-
kennslu ásamt söngstjórn og kenns|u í söng og
hljóðfæraslætti, en hann var söngvinn mjög. Ása
var einnig söngvin og lék vel á orgel. Var hún
manni sínum mjög samhent um iðkun tónlistar.
Öll voru börn þeirra söngvin og tóku flest þeirra
síðar meiri og minni virkan þátt í opinberu
tónlistarlífi hér í Reykjavík.
Þau hjón fluttust til Reykjavíkur 1935 og mun
tilgangur búferlaflutningsins fyrst og fremst hafa
verið sá að greiða fyrir skólagöngu barna sinna,
en þrjú eldri systkinin voru þá komin í framhalds-
skóla, dæturnar, Guðrún og Þóra, í Kyennaskól-
ann í Reykjavík og elsti sonurinn, Jóhannes, í
Samvinnuskólann.
En þremur árum eftir að fjölskyldan fluttist til
Reykjavíkur, eða sumarið 1938, varð hún fyrir
því þunga áfalli að heimilisfaðirinn Ari féll frá,
tæplega fimmtugur að aldri.
Það varð þá hlutskipti Ásu, sem svo margra
kvenna annarra er fyrir því hafa orðið að missa
menn sína á góðum aldri frá stórum barnahópi,
að sjá heimili sínu farborða eftir því sem kostur
var. Nú á dögum gera almannatryggingar þetta
hlutskipti auðveldara en áður var, en fyrir 45 árum
voru þær lítils megnugar. Eldri systkinin höfðu þá
lokið, eða voru um það bil að ljúka skólagöngu
sinni, en þá var heimskreppan mikla enn í
algleymingi, svo að unglingar, þótt lokið hefðu
skólanámi sínu, gátu sjaldnast gripið upp góða og
örugga vinnu. Með hagsýni og dugnaði og hjálp
góðra manna tókst Ásu þó að halda heimili sínu
saman og útvega eldri systkinunum viðunandi
atvinnu. Dvöldu systkinin öll á heimili móður
sinnar þar til þau stofnuðu sitt eigið heimili. Yngri
synina tvo, Þorstein og Jón, sem voru um og innan
við fermingaraldur er faðir þeirra féll frá, kostaði
4
Ása til náms við menntaskóla. Luku þeir báðir
stúdentsprófi og hófu að því búnu háskólanám.
Baráttu Ásu fyrir velferð barna sinna við erfiðar
aðstæður lauk þannig með fullum sigri hennar, en
miklar fórnir kostaði það hvað snerti vinnutíma
og persónuleg lífsþægindi.
Sá er þetta ritar kynntist Ásu fyrst fyrir 40 árum,
er við Guðrún, eldri dóttir hennar, gengum í
hjónáband árið 1943. Var Ása þá komin á
sextugsaldur. Allmikið kynslóðabil var auðvitað
okkar í milli og viðhorf okkar til ýmissa hluta því
mismunandi. Ása var ekki í hópi þeirra sem bera
tilfinningar sínar á torg, og var jafnvel dul
gagnvart þeim sem henni stóðu næst. En þó hún
berði ekki bumbur til að vekja athygli á sér og
skoðunum sínum, var jafnan hlustað með athygli
á það í hópi vina og vandamanna, sem þessi
greinda og hægláta kona hafði að segja. Hún hafði
líka miklu að miðla sökum langrar lífsreynslu og
erilsams starfsdags. Þegar ég kynntist Ásu mátti
segja að erfiðasti hjallinn í lífsbaráttu hennar væri
að baki. En fórnarlund hennar, sem börn hennar
höfðu í svo ríkum mæli notið og nutu raunar
ávallt, kynntumst við sem síðar tengdumst henni
þar sem var umhyggja hennar fyrir barnabörnun-
um sínum. Var hún jafnan til þess búin að taka
börnin á heimili sitt um lengri tíma, bæði í
veikindatilvikum og vegna fjarveru foreldra, og
veita þeim þá aðhlynningu er best varð á kosið.
Gestrisin var Ása með afbrigðum og hafði
jafnan, allt til hins síðasta, er hún gat vart stigið
fram úr rúmi sínu, kaffi á könnunni og meðlæti til
að veita gestum er að garði bar.
Við, sem því láni áttum að fagna að tengjast
Ásu fjölSkylduböndum, erum ríkari af þeirri
jákvæðu lífsreynslu, sem því fylgir að kynnast
góðu og merku fólki.
Blessuð sé minning hennar.
Ólafur Björnsson
t
Hinn 9. nóvember sl. andaðist í Landakotsspí-
tala Ása Margrét Aðalmundardóttir.
Hún var fædd á Eiði á Langanesi 5. september
1890 og var því fullra 93 ára er hún lést. Foreldrar
hennar voru þau Guðrún Benjamínsdóttir og
Aðalmundur Jónsson, dugmikil hjón og ráðdeild-
arsöm. Stóðu að þeim hjónum báðum traustar og
tápmiklar þingeyskar bændaættir. Aðalmundur
var t.d. orðlagður hreysti- og kjarkmaður. Var
karlmennska hans á orði höfð, hvort sem hann
þreytti fang við norðlenska miðsvetrarbylji eða
hann knúði árina í hörðum leik við Ægi á hafi úti.
í bernsku fluttist Ása með foreldrum sínum frá
Eiði að Eldjárnsstöðum á Langanesi og þar ólst
hún upp til fullorðinsaldurs í skjóli foreldra sinna.
Þótt skólahald væri af skornum skammti á
Langanesi í æsku hennar náði hún fyrir dugnað og
greind mjög góðum árangri í þeim námsgreinum
sem krafist var til fermingar á þeim árum. Eftir
fermingaraldur dvaldi hún um nokkurt skeið á
Sauðanesi, hinu víðfræga prestssetri, hjá prófasts-
hjónunum, séra Jóni Halldórssyni og frú Soffíu
Danielsdóttur. Mörg hinna fornu prestssetra voru
merk menntasetur, þar sem aðkomuungmenni
nutu tilsagnar og fræðslu, bæði í bóklegum og
verklegum efnum og reyndist sú leiðsaga oft hollt
veganesti síðar í lífinu. Minntist Ása oft með
þakklæti og hlýju á þessa dvöl sína á Sauðanesi og
taldi hún að sjóndeildarhringur sinn hafi þá
stórum víkkað, auk þess sem hún nam þar
ýmislegt þarflegt bæði til munns og handa. Innan
við tvítugsaldur fór Ása til Akureyrar og dvaldi
þar um tveggja ára skeið við nám í Húsmæðra-
skóla Akureyrar, sem á þeim tíma þótti hin
merkasta stofnun. Samtímis naut hún tilsagnar í
söng og orgelspili hjá hinum víðkunna organista
og söngstjóra Magnúsi Einarssyni. Árið 1917
giftist Ása Ara Helga Jóhannessyni á Ytri-Lóni á
Langanesi og hófu þau búskap á 1/2 jörðinni í
sambýli við tengdaforeldra hennar, þau Jóhannes
Jóhannesson og Þuríði Þorsteinsdóttur. Bjuggu
þau hjónin á Ytra-Lóni til ársins 1930, er þau
brugðu búi og fluttust til Þórshafnar. Ari gerðist
þar unglingaskólastjóri, auk annarra starfa sem
hann hafði með höndum. Ari var fjölmenntaður
gáfumaður og voru kennslustörfin á Þórshöfn
honum langtum hentari en búsýslan. Hann var
islendingaþættir