Íslendingaþættir Tímans - 21.12.1983, Blaðsíða 8

Sigríður Elín Jónsdóttir
frá Reykjarfirði 90 ára
Sigríður er fædd að Seli í Bolungarvík á
Ströndum 10. nóv. 1893. Foreldrar hennar voru
hjónin Jón Elíasson Ebenesersonar hreppstj.
Rauðamýri Jónssonar Dynjanda, Jökulfjörðum.
Ættaður úr Dölum. (Seinni kona Elíasar, móðir
Jóns var Sólveig Bjarnadóttir bróðurdóttir Ás-
geirs Ásgeirssonar útgerðarmanns á ísafirði -
Arnardalsætt), og kona hans Jakobína Þorleifs-
dóttir Einarssonar hreppstj. Bolungarvík Barna-
Snorrasonar Einarssonar Höfn. Móðir Jakobínu
var Guðrún Bjarnadóttir af Rauðseyjarætt
Breiðafirði.
Jón og Jakobína áttu sex börn er upp komust.
Þau bjuggu mestan sinn búskap að Seli í Bolung-
arvík á Ströndum. Þótt jörðin væri ekki stór
búnaðist þeim vel.
Hornbjarg er í nágrenninu, þangað sóttu Bol-
víkingar til eggja- og fuglatekju á vorin og áttu
festi saman. Jón var fyglingur góður, gætinn og
athugull. Seig hann í Hornbjarg fjölda ára og
hlekktist aldrei á. Jón hafði mikið yndi af smíðum.
Dvaldi hann löngum í smíðahúsi sínu. Smíðaði
hann ýmis konar búshluti - föturj byttur, bala,
skálar, aska o.þ.l. Handbrað smiðsins leynir sér
ekki á smíðisgripunum. Allan smíðavið sinn vann
hann úr rekaviði. Jón var hægur í fasi en fastur
fyrir, sívinnandi, góður sjómaður. Gestir sem bar
að garði minntust þess hve fróður hann hafði verið
og skemmtilegur í viðræðum.
Jakobína var rausnar- og myndarkona sem lét
að sér kveða og sagði sína skoðun umbúðalaust.
Heima í Bolungarvík var tvíbýli. Bjó þar um tíma
bróðir hennar á öðru býlinu og systir á hinu.
Sigríður ólst upp hjá foreldrum sínum í hópi
systkina og frænda, þar sem stutt var milli
bæjanna í víkinni. Tók hún þátt í bústörfum strax
og aldur leyfði jafnt karlastörfum sem kvenna eins
og þá var títt að greina störfin t.d. var hún
allgóður sláttumaður. Fór hún með föður sínum
og frændum á Hornbjarg og var á festi með þeim,
fyrst 10 til 11 ára gömul og svo alla tíð meðan hún
davldist í föðurhúsum. Farið var með eggjaskrín-
urnar á bjargið snemma morguns og heim með
þær fullar að kvöldi ef vel tókst til. Þrátt fyrir
erfiðið voru þetta ævintýradagar. Það gafst færi á
samskiptum við margt fólk víðsvegar af landinu,
skip leituðu oft inn á Hornvíkina í von um ný egg.
Af brún Hornbjargs er víðsýni mikið til allra átta,
hvít segl við hún, iðandi fuglaþvargið, fjöll í
blámóðu fjarlægðarinnar, sólsetrið dýrlegt við
ysta haf. Töfrar Strandanna láta engan ósnortinn
- svipmót og tign víðáttunnar í mikilleik sínum
setur mark sitt á íbúa þessara staða ævilangt.
Skólaganga Sigríðar var ekki löng en þó ekki
styttri en þá gerðist. Sótti hún skóla að Stað í
Grunnavík. Þar mun hafa verið haldinn skóli fyrir
börn úr Grunnavíkurhreppi. Seinna var hún svo
um tíma við saumanám í Hnífsdal.
Árið 1915 réðst hún ráðskona til Péturs Frið-
rikssonar frá Dröngum í Árneshreppi, en hann
var þá að hefja búskap í Hraundal við Djúp. Þau
8
gengu í hjónaband 1917. Hraundalur er daljörð
og erfið fyrir einyrkja. Fjárskaðar og veikindi
þrengdu hag ungu hjónanna.
Til Skjaldabjamarvíkur á Ströndum flytja þau
1922. Fóru þau með börn og bú norður yfir
Drangajökul. Ekki er vitað um aðra búferlaflutn-
inga þessa leið. Um þessa ferð hefur verið skrifað
og var reyndar á allra vörum þar um slóðir lengi
síðan. Gerði á þau ofsaveður með frosthörku og
fannkomu -krossmessugarðurinn 13.-14. maí er
þau voru stödd við rætur jökulsins með tvö smá
börn. Þótti það þrekvirki að ná til byggða með
fólk óskemmt eftir 10-12 stunda hrakninga í slíku
veðri. Þrem vikum seinna þegar búið var að safna
saman búpeningi og búshlutum sem skildir höfðu
verið eftir hér og hvar á leiðinni var haldið norður
sömu leið. Gekk þá allt að óskum.
í Skjaldabjarnarvík bjuggu þau í 13 ár og komu
upp góðu búi. Sigríður mun hafa kunnað vel við
sig þar. Skjaldabjarnarvík er með afskekktustu
jörðum þessa lands bæði í landfræðilegu tilliti og
einnig af því hún er á sýslumörkum. Fáförult var
því oftast enda voru Strandirnar ekki fýsilegar
ferðamönnum í þá daga þó vel væri á móti þeim
tekið, sem þangað lögðu leið sína.
Forsjá heimilisins hvíldi oft á herðum húsfreyj-
unnar tímum saman er bóndinn var að heiman til
aðdrátta.
Á þessum tíma var hvert býli setið á þessum
slóðum, vélar að koma í róðrarbáta og létta
róðurinn í bókstaflegum skilningi, ýmis tæki
ruddu sér til rúms sem auðvelduðu bústörfin þótt
vinnufólki fækkaði og útvarpið færði þessa út-
skaga nær rás heimsviðburðanna. Þrátt fyrir þetta
og góða afkomu hugsa þau sér til hreyfings. Mun
þar hafa mestu um ráðið að erfitt reyndist að sjá
börnunum fyrir kennslu er þau uxu úr grasi, en
það var þeim báðum mikið áhugaefni að mennta
börn sín sem best. Þó tekinn væri heimiliskennari
um tíma og nyrstu bæirnir í hreppnum sameinuð-
ust um farkennslu var það ýmsum vandkvæðum
bundið og ónóg þegar frá leið.
Til Reykjarfjarðar í sömu sveit flytja þau 1935.
Þá var að hefjast mikið uppgangstímabil í
Árneshreppi. Ný og fullkomin síldarverksmiðja
tók til starfa í Djúpuvík þetta sumar. í Djúpuvík
var um þessar mundir um tvö hundruð manns að
sumrinu til. Það leiddi af sjálfu sér að skipti íbúa
Djúpuvíkur við bæina í kring urðu margvísleg
ekki síst Reykjarfjörð ser nvar stærsta jörðin þar
um slóðir.d
Markaður fyrir búsafurðir var nógur á sumrin.
Mjólk var flutt daglega til Djúpuvíkur. Kom það
að mestu í hlut húsfreyjunnar að sinna þessu sem
var nokkurt vandaverk við þær aðstæður og tæki
sem þá voru.
Gestir komu í ýmsum erindagjörðum sem úr
þurfti að leysa. Mun það hafa verið Sigríði að
skapi að sinna gestum og veita góðgjörðir. Marga
vini eignaðist hún á þennan hátt sem héldu tryggð
við hana þótt þeir hyrfu brott, úr Djúpuvík.
Viðbrigðin voru vissulega mikil að koma úr einni
afskekktustu byggð á íslandi í hringiðu síldarum-
svifanna.
Eftir 18 ára búskap í Reykjarfirði brugðu þau
búi og fluttu til Hellissands á Snæfellssnesi, en þar
var þá einn sona þeirra kaupfélagsstjórí. Sigríður
vann við fiskverkun um nokkur ár en Pétur við
Kaupfélagið. Þegar vinnuþrekið fór að bila fluttu
þau til Reykjavíkur og keyptu sér íbúð í Efsta-
sundi 100. Þar var heimili þeirra meðan heilsa
þeirra entist. Heilsuleysi stríddi á Pétur síðust ár
hans. Hjúkraði Sigríður honum af nærfærni, ástúð
og einstæðri natni. Á sjúkrahúsi var hann um
tveggja mánaða skeið fyrir andlát sitt en hann lést
1979, níutíu og tveggja ára gamall.
Þau eignuðustu sex börn sem upp komust- eina
dóttur og fimm syni. Einn sonur þeirra er nú
látinn.
Sigríður dvelur núna á Elliheimilinu Grund.
Þetta er í stórum dráttum æviferill Sigríðar
Elínar Jónsdóttur móður minnar.
Að lokum nokkur orð fyrir sjálfan mig.
Minnisstætt er mér þegar móðir mín tók inn á
heimilið einstæðing, gamlan mann og hjúkraði.
Þessi maður var Jakob Söebeck, ættaður úr
hreppnum. Heilsa hans bilaði og varð hann
óvinnufær, átti raunar hvergi höfði að halla. Þá
fór hann inn í Reykjarfjörð og bað móður mína
að lofa sér að vera. Var hjá henni í átta ár eða þar
til foreldrar mínir fluttu alfarnir úr sveitinni -
mestan tímann rúmliggjandi. Mér er í minni
hversu mikils hann mat móður mína og var henni
auðsveipur. Síðasta kveðja hans til hennar var að
Framhald á bls. 7
IslendingaþaSttir