Íslendingaþættir Tímans - 28.03.1984, Blaðsíða 3

iwwnr? E E
Kjartan Hjálmarsson
kennari og
kvæðamaður
Fæddur 7. sept. 1920.
Dáinn 20. febr. 1984.
Látinn er nýlega þjóðkunnur kennari og kvæða-
maður, rúmlega sextugur að aldri. Það er ekki
ýkja hár aldur nú á dögum, en þótti tálsverður í
mínum uppvexti. Sem betur fer endast menn
lengur nú en fyrir hálfri öld. Þó fella margan
manninn á tiltölulega góðum aldri hinir skæðu
hjartasjúkdómar. Svo var um Kjartan vin minn.
Hann gekkst undir skurðaðgerð í sjúkrahúsi í
London, upp á von og óvon. Nú er hann allur.
Mér þykir hlýða að minnast Kjartans nokkrum
orðum her í íslendingaþáttum Tímans. Hann var
skólabróðir minn um skeið og áhugamál okkar
lágu saman allnáið. Að honum er mikill manns-
skaði. Víst er söknuður nánustu vandamanna
mestur. Þar næst hinna mörgu kvæðafélaga, bæði
í Reykjavík og í Hafnarfirði. Þar var hann virkur
vel á báðum stöðum. Líklega hefur enginn slegið
Kjartan út sem kvæðamaður á þessari öld, nema
vera kynni að það hafi verið Jón bóndi í Hlíð á
Vatnsnesi, föðurbróðir hans. Hann lét eitt sinn í
blaðaviðtali svo um mælt, að hann væri ekki búinn
að borga Hlíð, ef hann hefði aldrei kveðið neitt.
Kjartan var fæddur í Reykjavík. Voru foreldrar
hans Hjálmar myndskeri Lárusson Erlendssonar
frá Holtastaðakoti í Langadal og kona hans Anna
Halldóra Bjarnadóttir frá Klúku í Bjarnarfirði í
Strandasýslu. í föðurætt var Kjartan kominn af
Hjálmari skáldi Jónssyni íBólu(Bólu-Hjálmari),
og bar nokkurt svipmót af honum í útliti, að því
er mér fannst. Hann var vel hagmæltur og eru
sumar stökur hans landfleygar. Tónlistargáfa var
honum og í blóð borin, og bar þar kveðskaparlist-
ina hæst. Kjartan stundaði nám í Verslunarskóla
íslands á unglingsaldri. Þar lauk hann ekki námi,
og varð nú nokkurt hlé á skólagöngu hjá honum.
En hann innritaðist í Kennaraskóla íslands og
stundaði þar nám í tveimur áföngum, en kenndi á
milli. Kjartan laúk kennaraprófi vorið 1947. Man
ég þegar hann og félagar hans tóku við skírteinum
sínum í skólanum úr hendi skólastjórans, Frey-
steins Gunnarssonar. Það var hátíðleg stund.
Þegar Broddi leit þessa tilvonandi fræðara æsk-
unnar, kastaði hann á þá kveðju og sagði: „Sælir,
nafnar". Vel mælt, þótt stutt væri, og hlýlega að
orði komist. Við Kjartan vorum saman tvo vetur
við nám í skólanum við Laufásveg. Hann var þar
góður félagi. Mart ég, að þegar ég fór þess á leit
að einhverjir nemendaiskólans létu Örvar Oddi,
skólablaðinu, efni í té, var Kjartan manna fyrstur
til þess. Skólinn var á þessum árum ekki fjölmenn-
ari en það að allir þekktust sem nám stunduðu þar
innan veggja. Bekkirnir voru fjórir og aliir
sjálfstæðir; enginn tvískiptur. Dásamlegur skóli,
þar sem eindrægni og félagsskapur ríkti. Skóla-
ÍSLENDINGAÞÆTTIR
gangurinn var þröngur og kannski einmitt vegna
þess kynntust allir, ogenginn var þaröðrum meiri.
Þá var kennarastofan ekki beint neitt gímald:
smáskonsa við enda gangsins. En kknnararrpr,
sem þar áttu afhvarf milli kennslustunda, voru
engin smámenni. Hver öðrum betri og samví-
skusamari. Hið síðara er ætíð þungt á metum,
þegar um starfsmenn hins opinbera er að ræða.
Já, alls staðar. Kennaraskólinn var ekki neinn
lærður skóli. Hann var skóli fyrir hugsandi fólk,
fullþroska og fullveðja. Þeir sem útskrifuðust
þaðan fyrir miðja þessa öld, fara senn að láta af
störfum.
Vafalaust hafa þessir kennarar skilað mis-
jöfnum arfi til framtíðarinnar en það er þó trú mín
og von, að árangurinn sem heild hafi nokkur
orðið. Kjartan stundaði kennslu aðallega á
tveimur stöðum: Á Siglufirði og í Kópavogi. Alls
mun hann hafa stundað kennslu um fjóra áratugi.
Má það teljast vel að verki verið, því að kennsla
er talin ábyrgðarmikið streitustarf, ekki sfst nú á
síðari árum. Kjartan var söngvinn maður og
kenndi lengi söng í skólum þeim er hann starfaði í.
Kynni okkar Kjartans urðu vitanlega mikil í
Kennaraskóla íslands þau tvö skólaár, sem við
vorum þar samtíða. Auk þess kynntist ég honum
í Kvæðamannfélaginu Iðunni í Reykjavík, en þar
gerðist ég félagsmaður haustið 1945. Alveg var
unun að hlýða á Kjartan veða. Mátti segja eftir á
þessa leið, m.a.:
Þegar bylur bœinn sló
burtu yl að strjúka,
munaþilin reifði ró
raddarspilið mjúka.
Góður kvæðamaður er mikill listamaður, og
það var Kjartan einnig. Ég held ég geri engum
rangt til, þótt ég segi, að Kjartan hafi verið
fremstur kvæðamanna um sína daga, og eru þeir
þó margir góðir. Þetta er íslensk arfleifð, sem ekki
má týnast. Þegar faðir minn var orðinn mjög
sjúkur og rúmliggjandi á heimili sínu í grennd við
Reykjavík, fékk Björn Gestsson, vinur föður
míns, því til leiðar kom(ð að Kjartan var fenginn
til að veita honum andlegan styrk með því að
kveða fyrir hann. Man ég að móðir mín sagði, að
slíkan kvæðamann hefði hún aldrei þekkt fyrr né
síðar. Það voru engar ýkjur. Þessa þáttar vil ég
geta hér lauslega, en að sjálfsögðu miklu betur,
þegar ævisaga förður míns verður skrifuð, sem
vart má dragast mikið úr þessu. Hvers vegna það,
mætti víst spyrja. Jú, vegna þess að Sveins líki
finnst ekki lengur á þessu ágæta landi.
Grein þessa hefði ég skrifað til að sýna einhvern
lit á þakklátssemi minni vegna þess sem hann
gerði fyrir föður minn heitinn, og ég tel að eigi
megi liggja í þagnargildi. Blessuð sé minning
kennarans og kvæðamannsins Kjartans Hjálmars-
sonar. Aðstandendum sendi ég samúðarkveðjur.
Auðunn Bragi Sveinsson.
3