Heimilistíminn - 23.10.1975, Blaðsíða 7

en hún sprakk. Við þessu var engin vörn
önnur en sú, að eyðileggja verksmiðjurn-
ar sem framleiddu gripinn, ásamt skot-
pöllunum, sem beindust að Englandi.
Aðfaranótt 17. ágúst var heit og mollu-
leg i Peenemunde. Rétt fyrir miðnættið
kváðu loftvarnarflauturnar við, en það
var orðið svo algengt, þegar brezkar og
bandariskar sprengjuflugvélar söfnuðust
samanyfir Eystrasalti til árása á þýzkar
borgir, að engar sérstakar ráðstafanir
voru gerðar. Ljós voru slökkt og eld-
flaugastöðin i Peenemunde hvarf undir
gömlu eikunum. Þetta var aðeins venju-
leg ráðstöfun. Aldrei var skotið af sterku
loftvarnabyssunum umhverfis stöðina til
að koma ekki upp um hana. Þær voru að-
eins til varnar við beina árás.
Nokkrum minútum siðar kváðu. ,,al-
vöru”-flauturnar við og þúsundir verka-
manna og visindamanna flyðu sem fætur
toguðu i loftvarnarbyrgin. Sprengjunum
rigndi yfir svæðið, þegar 600 flugvélar
bandamanna vörpuðu á einni nóttu niður
hálfri annarri milljón kilóa af sprengiefni
og eldsprengja á stöðina. Yfir 800 starfs-
menn létu lifið, meðal þeirra margir af
nánustu samstarfsmönnum von Brauns.
Verkstæðin voru algjörlega eyðilögð og
útilokað var að halda eldflaugasmíðum á-
fram þama i stórum stfl. Framleiðslan
var þvi flutt til Herzen, i neðanjarðarstöð,
en Wernher von Braun hélt áfram að
endurbæta V-2 f Peenemunde. Litill áhugi
hans á eldflaugavopnum og mikill áhugi á
geimferðum var opinbert leyndarmál.
Þegar fyrsta V-2 eldflaugin hitti London
og hann var spurður-álits á atburðinum,
svaraði hann. — Hún hagaði sér eins og
hún átti að gera, en lenti á rangri reiki-
stjörnu.
SS-foringinn Heinrich Himmler, sem
reyndi að ná yfirráðum yfir eldflaugunum
úr höndum hersins f sinar eigin, kallaði
von Braun til Berlinar og bauð honum að
starfa fyrir SS. En von Braun neitaði að
taka þátt i neinu starfi með SS og var
skömmu siðar handtekinn, ákærður fyrir
skemmdarverk og var hún byggð á þvi að
hann hefði það mikinn áhuga á geimferð-
um, að það kæmi niður á vopnatilraunun-
um.
Dornberger hershöfðingi kom sjálfur i
réttarsalinn með skriflega yfirlýsingu um
að án Wernhers von Braun yrði aldrei um
að ræða framleiðslu á neinum áhrifamikl-
um eldflaugavopnum. Vildi rétturinn
bera ábyrgð á þvi? Wernher von Braun
var þegar látinn laus og sneri aftur til
Peenemunde.
Yfir til bandamanna
En það biðu hans ný vandamál. Sókn
Rússa á austurvigstöðvunum gekk svo
Vel, að vænta mátti þeirra til Peene-
niunde hvað úr hverju. En það var ekki
það versta. Allt Peenemundesvæðið var
girt og vandlega gætt af SS-sveitum.
Wernher von Braun vissi að skipun
Himmlers til hermanna sinna var sú að
enginn eldflaugasérfræðingur mætti falla
lifandi i hendur Rússum.
Hann safnaði saman nánustu sam-
starfsmönnum sinum og sagði stutt og
laggott: — Þýzkaland hefur tapað styrj-
öldinni. Hverjum eigum við að gefa vit-
neskju okkar, Rússum eða Bandarikja-
mönnum?
Þar var enginn efi, allir sögðu Banda-
rikjamönnum og þegar heyrðist I rúss-
nesku fallbyssunum til Peenemunde, fór
von Braun til SS-yfirmannsins á staðnum
og sagði honum i fyllsta trúnaði, að hann
hefði verið að fá skipun beint frá aðal-
stöðvunum um að flytja alia menn sfna
þegar i stað til Harzen. SS-maðurinn
kannaðist ekki við skipunina, en þorði
ekki að andmæla von Braun. Hann spurði
um nafn brottflutningaverkefnisins og
von Braun,serr> hafði gleymt þvi að hver
aðgerð hefur sitt tákn eða númer, litaðist
vandlega um, eins og til að athuga, hvort
nokkur stæði á hleri, meðan hann var að
sjóða eitthvað saman. Niðurstaðan varð
skammstöfunin VZBW og SS-maðurinn
lofaði, að allir bilar og vagnar, sem bæru
það merki, skyldu fá að fara gegn um
girðingarnar.
Allan daginn var unnið að þvi að mála
stafina á bila og vagna, sem siðan voru
hlaðnir eldflaugaeldsneyti. 1 skjóli nætur-
innar kom síðan von Braun öllum tækni-
mönnum sinum og miklum hluta fimm
þúsund manna starfsliðs stöðvarinnar, á
öruggan stað fyrir Rússum. Þeir tóku
með sér margar lestir af teikningum og
útreikningum, filmum og myndum, til-
raunaskýrslum og fleira af ómetanlegu
tæknilegu efni. 1 stuttu máli sagt árangur-
inn af tiu ára eldflaugatilraunum.
Skömmu eftir komuna til Harzen fékk
von Braun að vita, að Rússar hefðu her-
tekið Peenemunde og orðið bálvondir yfir
að sérfræðingunum hafði tekist að komast
undan og taka allt gagnlegt með sér. Bar-
áttan um mikilvægustu menn Evrópu var
hafin.
Wernher von Braun ákvað að skilja eft-
ir allar filmur og skýrslur i gömlum
námagöngum i Harzen, á staö sem aðeins
fáir samstarfsmanna hans höfðu hug-
mynd um og halda sjálfur suður á bóginn
ásamt nánustu mönnum sinum, þar sem
búast mátti við að mæta Bandarikja-
mönnum.
En Kammler, hershöfðingi SS, sem var
yfirmaður þeirra hundruða manna, sem
hætt höfðu lifi sinu og heilsu i neðanjarð-
arverksmiðjunum i Harzen, varð á undan
honum. Hann skipaði von Braun að velja
500 úr starfsliði sinu og fara i lest, sem var
tilbúin til brottfarár suður á svið. Kamml-
er var hræddur um að bandamenn gerðu
sér litið fyrir og notuðu visindamennina
sem verzlunarvöru. Mennirnir voru send-
ir i gamlar herbúðir i Oberammergau i S-
Þýzkalandi og gætt þar vandlega af SS-
mönnum, sem höfðu skipanir um að halda
von Braun og mönnum hans einangruðum
frá umheiminum.
Enn einu sinni tókst Von Braun að narra
SS-yfirmann. Bandariski herinn nálgaðist
með hverjum deginum og hóf árásir á ná-
læg skotmörk.
— Hér sitjum við allir samankomnir
undir einu þaki, sagði von Braun. —
Hugsið ykkur, ef sprengja fellur á búðirn-
ar. Allir helztu sérfræðingar Þýzkalands
láta lifið I einu og framleiðslu á V-2 verð-
ur hætt. Þorið þið að taka ábyrgð á þvi?
Hversvegnaskiptið þið okkur ekki i hópa
og komið okkur fyrir i ýmsum þorpum?
SS-foringjarnir veltu þessu dálitið fyrir
sér og fannst það skynsamlegt. Mönnun-
um fimm hundruð var skipt niður á ýmsa
staði i svæðinu. Sömu nóttina var yngri
bróðir von Brauns, Magnus, sem talaði
ensku,sendurmeð leynd á hjóli til Banda-
rikjamanna. Honum tókst að komast i
samband við hermenn, sem fóru með
hann til næstu aðalstöðva.
Bandarikjamenn voru ekki lengi að
taka ákvörðun. A nokkrum klukkustund-
um voru miklar sveitir sendar út til að
leita að von Braun og mönnum hans fimm
hundruð ogkoma þeim á öruggan stað hjá
Bandarikjamönnum. Næstum samtimis
komust sveitir USA-mannanna i .Herzen
á snoðir um staðsetningu neðanjarðar-
verksmiðjanna þar sem V-2 voru smiðað-
ar. Þrátt fyrir að svæðið var að baki lin-
um, sem samkvæmt Jalta-sáttmálanum
átti að falla i hlut Rússum, sóttu banda
risku sveitirnarhratt fram og tæmdu neð-
anjarðargöngin af öllum verðmætum.
Þrjú hundruð járnbrautarvagnar voru
fylltir eldflaugabúnaði, hálfsmiðuðum
eldflaugum, varahlutum, teikningum,
myndum og fleira og allt var þegar sent
til Bandarikjanna.
Bandariskir verkfræðingar og visinda-
menn voru sendir til Evrópu til að ræða
við von Braun og menn hans, sem allir
vildu fara til Bandarikjanna og halda á-
fram aö starfa saman að eldflaugatil-
raunum. Bandariski herinn valdi 300
menn úr hópnum og fór þess á leit við
bandariska þingið, að fá að flytja þá til
Bandarikjanna. En þar vestra voru menn
orðnir þreyttir á styrjöldinni og fram-
leiðslu herbúnaðar og sáu enga ástæðu til
að fóma fé til þess. Eftir nokkurt samn-
ingaþóf, fékk herinn leyfi til að flytja
Wernher von Braun og 100 af færustu
mönnum hans yfir hafið. En þeir fengu
ekki að taka með sér neina fjölskyldu-
meðlimi.
Galdramaður og hetja.
1 september 1945 komu Wernher von
Braun og menn hans til Boston. Þaðan
voru þeir þegar sendir til herbúða i Mary-
land, þar sem 40 lestir af skjölum úr
leynigöngunum i Herzen beið þeirra.
Kalda striðið milli Bandarikjanna og
Sovétrikjanna var hafið og Bandarikin
höfðu sigrað i fyrstu lotu.
7