Heimilistíminn - 12.08.1976, Blaðsíða 6

verkum aö gamli maðurinn var fullkom-
lega rólegur. Hann þóttist llka heyra óm-
inn af kinnhestum og spanskreyrshöggum
innan úr vinnuherberginu og þaö fannst
honum góð sönnun þess aö kennslan færi
tilhlýðilega fram og að kennarinn léti ekki
heillandi augnatillit nemandans mýkja
sig neitt. Ekki gat Fulberto vitað, að þessi
hljóð báru ekki vitni ströngum kennara,
heldur ástriðufullum elskhuga. I þvi sam-
bandi skrifaöi Abélard:
— Þú varst oft ekki jafnástriöufull og
ég, og reyndir oft að hamla gegn mér. En
þar sem þú varst veikari aöilinn, neyddi
ég þig til að láta undan.
En ástriðan, sem sameinaði elskend-
urna, og takmarkalaus þrá eftir aö vera
alltaf saman, leiddi þau loks á glapstigu.
Heimspekingurinn tók að vanrækja
fræðin. Oft lét hann hjá liða að halda
fyrirlestra til þess eins að geta verið
lengur hjá Heloise. Þeir fyrstu, sem
grunaði, að hjarta Abélards væri upptekið
af einhverju öðru en bókum, voru stúdent-
arnir sem námu hjá honum. Brátt breidd-
ist það út, að spekingurinn frá Bretagne
væri ástfanginn. Eðlilegt er, að það hafi
borizt Fulberto til eyrna, þvi siðdegi eitt
réðst hann inn i vinnuherbergi til elskend-
anna.
— Þá geröist það sem i ljóðum er sagt
um Marz og Venus, og átti Abélard eftir
aö skrifa það á gamals aldri, i bréfi til
vinar sins, þegar hann var að rifja upp
ýmis atriði lifs sins.
Það má gera sér i hugarlund harmleik-
inn, sem fylgdi i kjölfar þessa. Abélard
var rekinn á dyr og Heloise send aftur til
klaustursins i Argenteuil, þar sem hún
hafði áður numið. En örvænting hennar
tók brátt enda. Hún komst að þvi að hún
var með barni og tókst aö koma skila-
boðum um það til elskhuga sins. Hann
kom þvl þá þannig fyrir, að henni tókst að
strjúka úr klaustrinu. Jafnskjótt og elsk-
endurnir hittust, fóu þau til Bretagne, þar
sem systir Abélards, Dionisia bjó. Þar
dvöldu þau um tima, en svo fór Abélard
aftur til Parisar, sennilega til að ræða við
Fulberto kanúka. Spekingurinn hafði
nefnilega ákveðiö að kvænast Heloise.
Um leið og Abélard var kominn aftur til
Parisar, setti hann Fulberto stefnumót og
bað um samþykki hans til hjúskaparins.
En það yrði að halda giftingunni leyndri,
þvi samkvæmt þeirra tima venjum máttu
lærðir menn ekki kvænast, þar se:.i lif
þeirra átti að helgast fræðunum.
Siðar skriaði Abélard aö kanúkinn hefði
veitt samþykki sitt fyrir hjónabandinu.
En I rauninni var samþykkið byggt á ósk
um hefnd. Fulberto hafði nefnilega
hugsað sér að ná aftur æru sinni með þvi
að opinbera hjónabandið um leið og það
hefði fariö fram.
Þegar Abléard sneri aftur til Bretagne
og skýrði Heloise frá áætlunum sinum,
baö hún hann að skipta um skoðun.
Auðvelt er að geta sér til um ástæðuna:
Hún þekkti Fulberto nógu vel til að vita,
að hann mundi hefna sin. En vilji
6
Abélards sigraði. — Hún gat ekki fengið af
sér að gera mig leiðan, skrifaði hann
siðar.
Elskendurnir sneru aftur til Parisar og
játuðust hvort öðru i litilli kirkju. i bréfi
til vinar siðar, sem Abélard nefndi
„Öhamingja lifs mins” greinir hann frá
atburðinum en nefnir ekki nafn kirkj-
unnar. En leyndarmálið varð ekki lang-
lift. Sama kvöld vissi allur bærinn um
hjónabandið. Fulberto hafði náð þeim
hefndum, sem hann hefði heitið sjálfum
sér. t Argenteuil-höll, þar sem Helóise
leitaði hælis til að bjarga sóma manns
sins, sver hún að Fulberto ljúgi og að
hjónavigsla þeirra Abélards hafi aldrei
farið fram.
Auðvelt er að Imynda sér, hvernig eiður
Heloise kemur við eigingirni Fulbertos.
Föðurástin, sem hann kann að hafa borið
til ungu stúlkunnar, hlýtur að hafa horfið
eins og dögg fyrir sólu og hatrið til
Abélards óx út yfir öll skynsamleg tak-
mörk. Þessar tilfinningar hljóta að hafa
rekið kanúkann til að hugsa upp
grimmilega hefnd.
Eftir að hafa fengið þjón einn i lið meö
sér, réöst Fulberto siðan nótt eina inn I
svefnherbergi Abélards og geldir hann.
Fréttin um þessa skyndilegu limlestingu
berst úr eins og eldur i sinu. Nemendur
Abélards og vinir reyndu að hugga hann
eins og mögulegt var, en i þessari sorg
sinni sér hann fyrir endann á frama
sinum. Hann ákveður að ganga i klaustur,
yfirgefa allt og fara til Saint Benys. En
fyrst vill hann hitta aftur Heliosie og son
þeirra Astrolabio.
Sagan segir, að fundur þeirra hafi átt
sér stað 1 klaustrinu Sainte Maria i Argen-
teuil og að hann hafi þar beöiö hina tryggu
eiginkonu sina að yfirgefa einnig þessa
heims lif og ganga i klaustur. Ekki er
vitað, hvort Heloise var á sama máli og
maður hennar, en hún lét undan honum,
eins og svo oft áöur. Sonurinn var fenginn
Dionisiu, systur Abélards og Heloise
lokaði sig inn i klaustrinu og gerðist
nunna.
Það hlýtur að hafa verið erfitt fyrir
þessa ungu konu að lifa innilokuð.
Hamingjustundirnar meö Abélard hljóta
að hafa verið lifandi i huga hennar.
Minningar deyja ekki. Ef til vill saknaði
hún lika fræðanna. Það er erfitt að
imynda sér unga konu með góða menntun
eins og Heloise afsala sér öllu án þess að
sjá eftir þvi. En aðeins vegna þess að
Abélard vildi að hún lifði sem nunna, sór
hún eiðinn möglunarlaust. Ef til vill hefur
hún lika á einhvern hátt veriö að refsa
sjálfri sér vegna þess sem kom fyrir
Abélard.
Heimspekingurinn sneri sér aftur aö
fræðunum og aðeins tveimur árum siðar
tók hann að kenna á ný. En nýir
fræðimenn og kenningar öfluöu honum
margra óvina og sumir þeirra voru svo
öflugir, að þeim tókst aö fá hann dæmdan
i Soisson fyrir þær hugsanir, sem endur-
speglast i verkum hans.
Þetta mótlæti gerði Abélard svo bitran,
að enn einu sinni sneri hann baki við öllu
og öllum. Hann settist að i sveit i grennd
við Nogent, i Champagne, þar sem hann
bjó i strákofa, sem hann yfirgaf ekki fyrr
en fjórum árum siðar, er hann fluttist til
klaustursins Saint-Gyldas, þar sem hann
hafði verið útnefndur ábóti.
Heloise, sem var orðinn priorinna i
klaustrinu i Argentuil, lifði heldur ekki
viðburðasnauðu lifi. Ariö 1129 var hún
ásamt fleiri systrum ákærð fyrir ósæmi-
lega hegðan. Nunnurnar voru saklausar,
en var þó visað á dyr. Sem abbadis hlýtur
Heloise að hafa fundið til ábyrgðar vegna
framtiðar systranna. Hún leitaöi hjálpar
Ableárds, sem hafði frétt af þessum
leiðindaatburði. Hann skrifaði henni, að
þær skyldu leita hælis i „Paracleto”
kofanum, sem hann hafði sjálfur búið i
árum saman.
Heloise svaraði og tók tilboðinu með '
gleði. Ef til viil hefur henni komið
til hugar að hún fyndi til návistar
Abélards við að búa i kofanum hans.
Varla höfðu árin i klaustrinu og mótlætið
skyggt á minninguna um ástrlður þær,
sem þau deildu fyrrum. Hann virtist
henni ennþá fjarlægur.
Lifið I „Paravleto” átti eftir að verða
nunnunum ákaflega erfitt. Maturinn
hrökk ekki til, veturnir voru kaldir og hit-
inn á sumrin óþolandi. Auk þess voru svo
þær reglur, sem Abélard hafði sett
Heloise og meðsystrum hennar. Þær voru
ákaflega strangar. Einu klæðin, sem leyfö
voru, var treyja og ullarserkur og I mestu
kuldunum einnig skikkja, sem einnig varð
að nota sem teppi. Máltiðirnar voru af
skornasta skammti, fösturnar óvenju tlð-
ar og leyfilegir svefntimar allt of fáir. En
nunnurnar ungu og abbadisin létu ekki
bugast, hvorki af erfiði né skorti. Nú er
ekki annað hægt en velta fyrir sér hvort
Heloise hafi ekki þjáðst, hvort hún hafi
aldrei iðrazt hlýðni sinnar við manninn,
sem hún elskaði, saknaö sonar sins eða
lifsins.
En Heloise abbadis átti eftir að fá laun:
Eftir erfiði fyrstu áranna fóru að berast
gjafir. Meö timanum tókst þessari
óhamingjusömu ungu konu að breyta fá-
tæklegum kofanum £ auðugt klaustur.
Énn einu sinni verður þessi óvenjulega
kona umræðuefni um allt Frakkland.
Nú var þaö ekki lengur menntun
hennar, sem vakti undrun fólks, heldur
sálarstyrkur hennar og hjartagæzka. I
skjölum frá þessum tima má sjá, aö til
„Paracleto” komu margir gestir, sem
vildu aöeins sjá þessa frægu konu. Þar
kom einnig fátækt fólk, sem sneri sér til
hennar til að fá hjálp og uppörvun i erfið-
leikum, ennfremur lærðir menn, sem
undruðust greind hennar og þekkingu.
Skiljanlegt er að Pétur hinn æruveröugi,
ábóti i Cluny, hafi skrifað henni: — Þú
með þinn göfuga neista, berð ekki aðeins
af öllum konum, heldur öllu mannkyninu.
Abélard kom oft til klausturs Heloise.
Vissulega munu fundir þeirra hafa ýft upD