Heimilistíminn - 13.04.1980, Qupperneq 8

Lundúnavagnarnir
á ferð í 150 ár
A hverjum morgni vakna um það bil sjö milljónir
Lundúnabúa og vita að næstum 7000 strætisvagnar eru
tilbiínir tii þess að flytja þá um borgina, sem viðfræg er
fyrir marga hluti, þar á meðal tveggja hæða strætis-
vagnana, rauðu. Nálægt fjórar milljónir ibúanna not-
færa sér þessa þjónustu vagnanna daglega, og þvi er
augljóst, að London er ein fárra heimsborga, sem hefur
ekki látið einkabilinn ná undirtökunum í mannflutning-
um innan borgarmarkanna.
Þaö, sem mörgum mun llklega finnast
merkilegast, er aö engin þróun hefur átt
sér staö I þessum mannflutningum siö-
ustu árin og meira að segja áratugina.
Rauöi Lundúnavagninn er ekki nýtt fyrir-
brigöi i borgarlifinu. í yfir 150 ár hafa
Lundúnabúar haft þessa rauöu vagna sina
fyrir augunum.
Byrjaði árið 1829
Omnibus Company, sem I daglegu tali var
kallað The General.
Fyrstu vagnarnir voru aö sjálfsögöu
opnir og aöeins einnar hæöar. Áriö 1850
kom forveri tveggja hæöa vagnanna fram
á sjónarsviöiö. Neöri hæö þess vagns var
lokuö, en svo gátu farþegar einnig setiö
uppi á efri hæöinni, og þá úti undir beru
lofti.
Þróunin hélt áfram, og þegar öldin var
á enda runnin höföu menn komiö meö
margar og margbreytilegar hugmyndir
aö nyrri gerö hestvagna.
Tæknin haföi einnig sin áhrif, og áður en
langt leiö fundu menn upp bensinvélina,
og hún var tekin 1 þjónustu mannflutning-
anna. Árið 1897 rann fyrsti vagn Thomas
Tillings undir eigin véiarafli út á götu.
Þetta ar fyrsti vagn sinnar tegundar og
þaö liöu 13 ár, áöur en tekizt haföi aö
fjöldaframleiöa strætisvagna, og var þaö
áriö 1910, sem þeir voru teknir I notkun.
Ariö 1916 hurfu hestvagnarnir svo af göt-
unum og bensinvélin var oröin allsráö-
andi.
óþægindi
Þaö hefur tæpast veriö sérlega
skemmtilegt aö feröast með þessum
fyrstu vélknúnu vögnum. Mikil mengun
varfrá vélinni og stálklædd tréhjólin hafa
Fyrsta fasta strætisvagnaleiöin I Lon-
don var frá Paddington Green til Eng-
landsbanka og tók hún til starfa 4. júli áriö
1829. Strætisvagninn, ef við getum kallaö
hann þvl nafni, var vagn, sem þrlr dug-
miklir hestar drógu,i honum var rúm fyrir
22farþega. Maöurinn, sem átti hugmynd-
ina aö þessari flutningaaðferö var enskur
vagnasmiöur, sem bjó I París og haföi
rekiö áætlunarvagna þar I nokkur ár.
Hugmyndin vakti þegar mikla athygli og
fjölmargir fóru aö gera tilraunir meö aö
reka áætlunarvagna. Meðal annars sáu
fyrstu gufuvagnarnir dagsins ljós áriö
1831.
Af þessu leiddi þó, aö nokkuð varö um
alvarleg umferöarslys og áriö 1838 var
ákveöiö, aö taka upp notkun ökusklrteina,
sem áttu aö tryggja, aö drægi úr slysa-
hættunni.
Gufuknúöu vagnarnir uröu ekki langlíf-
ir og hestvagnarnir uröu þeim mun vin-
sælli. Fleiri og fleiri hugöust græöa á
þessum atvinnuvegi. Ekki var peninga-
vitiö jafnmikiö hjá þeim öllum, og þá var
gripiö til þess ráös, aö menn yröu aö fá
rekstrarleyfi áöur en þeir hæfu rekstur
mannflutningafyrirtækja þessara. Ariö
1856 fór svo, aö flest minni fyrirtækin
voru sameinuö I eitt The London General
Garden Seat Bus var þessi vagn kallaður I mörg ár var efri hæ
og fór um götur Lundúna um 1890. óyfirbyggö, en áriö 1925
þak yfir hana llka.
8