Heimilistíminn - 13.07.1980, Page 7

önnur mynd af heimiii Quislings aö Gimle.
Heimili Vidkun Quisling á Gimle var fullt
af listaverkum og dýrgripum, sem stoliö
haföi veriö hér og þar. Hér má sjá eina af
stofum hans.
hitt af Oskari 2. hafi aö lokum hafnað i
Þýikalandi.
Norsk selskab ,,slátrað”
t jUni 1942 lögöu nazistarnir til atlögu
viö Norske Selskap. Fyrst sóttu
nazistamir þangaö brennivinsbirgöirnar
og einnig var a'kveöiö aö Quisling skyldi
persónulega yfirtaka öll hlutabréfin.
Vidkun Quisling lagöi einnig hald á
málverk, hUsgögn, teppi og silfurgripi.
Mörg málverkanna voru merkt meö stöf-
unum V.Q. Sex málverk lentu á Jonsborg I
Fyresdal, en aörir hlutir komust aö lokum
á býlin Lunden og Vollane. Quisling hélt
þvi fram eftir striðiö, aö hann heföi tekiö
þessa hluti að ábendingu Prytz fjármála-
ráöherra.
Farið ránshendi um höllina
Ýmislegt Ur konungshöllinni, m.a. Ur
IbUÖ konungs og Ur svefnherbergi kon-
ungshjónanna var tekið og ekiö meö þaö á
brott og i ýmsar áttir, eftir fyrirmælum
hverju sinni. Dýrmæt hUsgögn ur kon-
ungshöllinni voru tekin og notuð þar sem
þörf var talin fyrir þau, og án tillits til
þess, hve dýrmæt þau voru.
Farið var meö til Gimle styttu, sem
sýndi drottninguna sem unga stúlku.
Tvær myndir af Napoleon og drottningu
Napoleons voru hengdar upp i Napoleons-
krdk Quisling á Gimle. Ekiö var meö
marmaraborö, spegla og maghonystóla
til Fyresdal.
Aldrei hefur verið hægt að komast að
þvi til hlitar, hversu mikiu var stoliö Ur
höllinni.
Einhverjir græddu á þjófnað-
inum
Höfundar áðurnefndrar bókar halda þvi
fram, að uppboösfyrirtæki eitt hafi veriö
hvaö ákafast i aö komast yfir þessa stolnu
muni. Eigandinn var einn af hinum
norsku nazistum og góöur listaverkasali.
Fyrirtæki hans fékk hvert bilhlassiö af
ööru af listaverkum, málverkum og ýmsu
ööru, og allt var þetta siöan sett á uppboð.
Bókarhöfundur segir þaö hafiö yfir all-
an vafa, að fyrirtæki þetta hafi selt á upp-
boöi eigur konungsfjölskyldunnar. 1
febrUar 1942 auglýsti t.d. fyrirtækið upp-
boö á ...fögrum og einstæöum listmun-
um Ur silfri, bronsi, tini, marmara og
postulini. Mublum, skartgripum og
vopnum, sem upprunnin eru i höllum
Evrópu og hafa sum hvert tilheyrt kónga-
fólki....”
Gyðingar voru lika rændir
Þaö voru þó ekki aöeins stofnanir,
félagasamtök og hallir, sem uröu fyrir
baröinu á ránssveitum nazistanna. Þegar
Gyðingar voru teknir höndum var oft á
tlðum rænt ýmsum dýrmætum og
ómetanlegum munum. Flestir þessara
muna hafa aldrei komizt i réttar hendur
aftur. Og hverjir ættu svo lika aö gefa sig
fram sem erfingjar? Flest fólkiö endaöi
lifdaga sina I fangabiiöum. Aöeins fáeinir
norskir Gyöingar snéru aftur heim til
Noregs eftir striöið og fangavistina I
Þýzkalandi — og fæstir áttu þeir annaö en
það sem þeir báru utan á sér.
Norskur listfræðingur i þjón-
ustu Eisenhowers
Norskur listfræðingur, hallarstjóri og
arkitekt.dr. techn.Guthorm Kavli fór til
Bretlands eftir aö styrjöldinni lauk I
Noregi. Þar starfaöi hann fyrst meö
norsku herjunum, en engan skyldi undra,
aö Kavli var sfðar valinn til þess aö leggja
á ráöin um mikla ferð, sem farin skyldi til
Noregs. Verkefni Kavlis var aö bjarga
menningarverðmætum. Hann samdi m.a:
lista yfir byggingar og menningarverö;
mæti önnur sem vernda bæri, þegar inn;
rásin yröi gerö I Noreg.
Kavli höfuösmaöur fór siöan aö vinna t
höfuðstöövum herja bandamanna og va’r
j>ar sem listaliðsforingi. Mönnum hafði;
oröiö ljóst, aö nazistarnir höföu rænt um'-;
talsveröum verömætum, en hvar átti aÖ;
finna þessi listaverk, og hverjir skyldú;
sinna þvl verkefni. Það vakti mikla af-
hygli I hvert sinn, sem eitthvaö fannst.
Kavli hlýtur aö hafa orðiö hvaö
snortnastur, þegar hann stóö allt I einu
með hiö ungverska þjóöartákn, Stefáns-
kriínuna, I höndunum I Wiesbaden, þar
sem hann var staddur I hópi nokkurra
bandariskra samstarfsmanna sinna, sem
höfðu fundiö hana og komiö meö hana
þangað.
A meginlandinu fann Kavli nokkuö af
norsku mununum, en eftir uppgjöfina'
haföi hann nóg aö gera við aö sanna,
hverju stolið haföi veriö úr konungshöll-
inni og einnig úr Hersafninu. M.a. fann
Kavli 140 byssur frá Hersafninu I safni á~
hernámssvæöi Rússa I Þýzkalandi.
„Gráir peningar” notaðir til
listaverkakaupa
Olav Ottersen fjallar ekki aðeins um.
í bókinni Sjakalenes marked eftir Olav Ottersen,
sem er nýkomin út i Noregi,
segir frá þessum þjófnaði og sölu á listaverkunum
7